شهدای میگون

شهدای میگون

تجربه دیروز. استفاده امروز . و امید به آینده
شهدای میگون

شهدای میگون

تجربه دیروز. استفاده امروز . و امید به آینده

کندوکاوی پیرامون انگور به بهانه ی اولین جشنواره ی انگور یاقوتی شهرک سعدی شیراز

کندوکاوی پیرامون

انگور 

اولین جشنواره انگور یاقوتی شهرک سعدی

شیراز

تابستان 95

فهرست مطالب:

ردیف

موضوع

صفحه

1

مقدمه

3

2

طبقه بندی علمی انگور

5

3

شرحی برای انگور

5

4

تاریخچه کشت انگور

6

5

مناطق مناسب کشت و پرورش انگور در ایران و جهان

7

6

انواع انگور

8

7

معرفی برخی از گونه های انگور

9

8

واژه انگور در قرآن

11

9

انگور در احادیث

12

10

خواص انگور و مشتقات آن از نگاه امام رضا (ع)

13

11

خواص انگور

16

12

خواص انگور در طب سنتی

18

13

انگور از نگاه بوعلی سینا

21

14

ترکیبات انگور

22

15

ترکیبات شیمیایی انگور

23

16

نیاز اکولوژیکی درخت انگور

25

17

کود های مورد نیاز انگور

26

18

روش کاشت، داشت و برداشت

27

19

دستورالمل فنی احداث و نگهداری باغ انگور

31

20

روش های ازدیا

32

21

اجرای سیستم روسیمی

34

22

گل دهی و گرده افشانی درخت انگور

35

23

رشد و نمو میوه انگور

36

24

مدیریت آبیاری و کود دهی باغات انگور

37

25

مدیریت پوشش کف باغ و علف های هرز

38

26

آفات انگور

38

27

تکنولوژی و نگهداری میوه انگور

46

28

روش های خشک کردن انگور برای تولید کشمش

46

29

داستان کوتاه بهلول و آب انگور

47

30

شیخ اجل سعدی شیرازی و اشعاری که در آن از واژه انگور استفاده شد.

48

31

منابع

49

مقدمه:

     در سالی که توسط مقام عظمای ولایت حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای دامت برکاته به نام اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل نام گزاری شده است؛ بر آن شدیم که به نوعی یکی از محصولات زیبا و با برکتی که حاصل دست رنج باغ داران بومی سعدی است را معرفی کنیم و در این زمینه تلاش روز افزون مردم زحمت کش این دیار را در قالب جشنواره ی انگور یاقوتی شهرک سعدی شیراز تشویق و تمجید نماییم.

     به قول یکی از پیران فرهنگی، مردم در زمان ما سه دسته اند. عده ای خون می ریزند به پای انقلاب تا این انقلاب پ‍زمرده نشود. عده ای خون می دهند تا بیماران نیازمند به خون دغدغه ای نداشته باشند و عده ای هم خون می مکند. زالو صفتانی که در چرخه ی اقتصاد بیمار، عرصه را برای مردم تنگ کردند. برج ها و ویلاهایی که فقط و فقط مصرف خوش گذرانی دارد و روی زمین هایی ساخته می شوند که باغ داران و کشاورزان را مجبور می کنند آن ها را بفروشند و با سرمایه ی اندک خود نانی بر سر سفره ی خودشان بنشانند و یا فرزندانشان را در امر تحصیل و ازدوج کمک کنند. فشارهای اقتصادی باعث می شود، زمین هایی که می بایست با کار و تلاش باعث برکت و رزق و روزی خانواده و تولید داخلی باشد، هر روز فروخته شود و دلالان با خرید این زمین ها آن ها را به قطعات کوچک تری تقسیم کنند تا جهره ی کشاورزی و باغ داری کم کم از بین برود و برج ها و ویلاها یکی پس از دیگری مثل قارچ رشد  کند. عده ای هم در قالب دلالی نه مزد دسترنج باغداران و کشاورزان را می پردازند و نه نیم نگاهی به جیب مردم دارند. برخی از فروشندگان هم با کم فروشی و بد فروشی نمی دانم چه می کنند. آن هایی هم که درآمدهای آن چنانی و یا فیش های با رقم نجومی دارند هیچ گونه نگرانی نخواهند داشت و این مردم کوچه و بازار هستند که کم می آورند.

     شهرک سعدی هم چون دیگر نقاط ایران روزگاری نه چندان دور مرکز دام داری و باغ داری بود. اگر چه خیلی از این زمین های قابل کشت دیمی و آبی تبدیل به شهرک سازی و ویلا سازی شده است، اما مردان و زنانی بوده و هستند که کار بر روی زمین را به فروش ترجیح دادند و هر ساله محصولات خودشان را که بیشتر انگور و از نوع یاقوتی معروف سعدی است را تولید کنند تا هم برای اقتصاد خودشان و هم به اقتصاد کشور کمک شایانی بشود.

     هر ساله در خیلی از نقاطی که تولید باغ داری و کشاورزی دارند، از شهر ها گرفته تا کوچک ترین روستاها و آبادی های ایران اسلامی در فصل تولید محصولاتشان، جشن واره هایی با موضوع تولید کشاورزی محلشان برپا می کنند. در آن جشنواره ها ضمن معرفی محصولاتشان، به نوعی شکر گذاری به درگاه خداوند هم انجام می دهند. یک حس ناسیونالیستی در بین مردم همان شهر و روستا ایجاد می شود که تمامی مردمشان در هر جای جهان هم که باشند، سعی می کنند با برنامه ریزی که از قبل انجام می دهند در آن جشن شکرگذاری شرکت کنند.   

     جشنواره ی انگور یاقوتی شهرک سعدی بهانه ای است تا شاید بتوان از این طریق باغ داران این خطه از سرزمین میهن اسلامی را معرفی و تشویق نماید. عده ای از دل سوزان در قالب ستاد جشنواره تمام تلاششان را خواهند نمود تا استارت این جشنواره زده شود و هرساله در فصل برداشت انگور این جشنواره هم برگزار و ادامه داشته باشد.

     چند مورد از نیازهای مربوط به انگور و فرآورده های آن در ذیل اشاره می شود که از مسوولان محترم تقاضا می شود در صورت امکان گوشه ی چشمی به این موارد داشته باشند.

- در یکی از ورودی های سعدی اِلِمانی با تصویر خوشه ی انگور نصب بشود تا هم میهمانانی که وارد این محل می شوند بدانند که شاخص ترین تولید این محل چیست؛ و هم باعث تشویق باغ داران عزیز این دیار گردد.

- در صورت امکان سردخانه و کارخانه های تولید فرآورده های انگور در این محل احداث بشود تا هم باغ داران انگور خودشان را به سرعت و ارزان نفروشند و هم به نوعی اشتغال آفرینی ایجاد شود. انشاءالله

     این نوشتار خلاصه ای از اطلاعات آن چه مربوط به انگور و فرآورده های آن است جمع آوری گردید تا شاید مورد پسند واقع گردد. از خوانندگان محترم درخواست می شود هر گونه انتقاد و پیشنهادی برای بهتر برگزار کردن این جشنواره برای سنوات بعدی مد نظرشان هست به ستاد برگزاری جشنواره انتقال بدهند.

ستاد برگزاری جشنواره انگور یاقوتی سعدی

تابستان 95

طبقه‌بندی علمی انگور

نام لاتین: Vitis vinifera L

نام انگلیسی: Grape vine

گیاهان گلدار  : Division

رده: دولپه‌ای‌ها

راسته: انگوریان

تیره: انگوریان، مو Vitaceae

نام فارسی: درخت انگور، مو، تاک، رِز

نام عربی: شجره العنبکرم - عنب

شرحی پیرامون انگور

     انگور با (نام علمی: vinifera) از درختان خانواده انگورسانانVitaceae است. در این خانواده حدود ۱۱ جنس و بیش از ۶۰۰ گونه وجود دارد. مهم‌ترین جنس این خانواده انگور است. گل های آن کوچک، مجتمع و به صورت خوشه ظاهر می شود. میوه درخت انگور، گوشتدار، شیرین و به رنگ های سرخ، سیاه، زرد، ارغوانی و تقریباً سبز با اندازه های مختلف است. میوه انگور به دو نوع دانه‌دار و بی‌دانه تقسیم می‌شود و در مناطقی که حداکثر دمای آن بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد و حداقل آن کمتر از ۱۵ درجه زیر صفر نباشد بهتر رشد می‌کند.

     درخت انگورکه درخت مو نیز نامیده می شود حالت بوته‌ای و رونده داردکه به دور خودش می پیچد و بالا می رود. بعضاً از دیوار و درختان مجاور بالا می رود و دارای پیچک در مقابل بعضی از برگ‌ها می‌باشد. درازای آن به 10 الی 15 متر می رسد. ساقه ی آن گره دار و برگ هایش متناوب، دارای دم برگ دراز، شامل 5 لوب دندانه دار به رنگ سبز تیره در سطح فوقانی پهنک کرک دار و مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است. گل های کوچک و مجتمع به صورت خوشه مرکب دارد. کاسه گل آن 5 دندانه، جام آن مرکب از 5 گل برگ آزاد و 5 پرچم می باشد. این درخت بیش از آب نیاز به تکیه گاه دارد تا بتواند به رشد خودش ادامه دهد. درخت انگور دارای برگ های درشت و کنگره دار بوده و پوسته ساقه آن کنده می شود. ساقه آن گره دار و دارای برگ های متناوب است.

تاریخچه کشت انگور:

     انگور یکی از مهمترین میوه‌هایی است که از زمان های بسیار قدیم مورد استفاده بشر قرار گرفته است. به طورکلی، دو نظریه متفاوت در مورد دیرینگی انگور وجود دارد. عده‌ای معتقدند که انگور، حتی قبل از پیدایش غلات، مورد استفاده بشر قرار گرفته است و برخی اعتقاد دارند:  انگور به طور وحشی و به مقدار فراوان در جنگل ها وجود داشته و انسان های نخستین از برگ و میوه آن بهره می‌جستند.

     انسان در طول هزاران سال از انگور استفاده کرده است. قدمت مصرف انگور به عصر برنز بر می گردد. شاعر یونانی به نام هومر که حدود 700 سال قبل از میلاد مسیح می زیسته است از فرآورده های تهیه شده از انگور سخن گفته است. از این میوه در انجیل هم نام برده شده است و گورها و آثار باستانی مصری علایمی از انگور را روی خود دارند. انسان از انگور استفاده های دیگری غیر از خوردن یا تبدیل آن به فرآورده های دیگر کرده است. کارشناسان طب سنتی اروپا صدها سال پیش پمادی را از شیرة موجود در ساقه انگور برای درمان بیماری های پوست و چشم تهیه کردند.

مناطق مناسب کشت و پرورش انگور در دنیا و ایران

     انواع انگور بومی قاره آسیا در مجاورت دریای خزر است، اما به آمریکای شمالی و اروپا نیز انتقال یافته است، یعنی مهاجرین به اروپا انواع انگور را در دهه های 1600 به آمریکای شمالی انتقال دادند.کشور ایران دهمین تولیدکننده انگور دنیاست که حدود ۳٫۳ درصد از کل تولید انگور دنیا را به خود اختصاص داده است. ایران در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ پس از کشورهایی مانند: چین، ایتالیا، ایالات متحده، اسپانیا، فرانسه، ترکیه، شیلی، آرژانتین و هند، با سطح زیر کشت بیش از ۲۸۰۰ کیلومتر مربع و دارای تولید سالانه بیش از ۲1۵۰۰۰۰ تن انگور می‌باشد. انگور از نظر میزان تولید یکی از مهم ترین میوه های دنیا و ایران است. ایران یکی از کشورهای عمده ی تولید کننده ی کشمش است و از نظر میزان تولید بعد از کشورهای آمریکا و ترکیه قرار دارد. انواع وحشی انگور در نواحی مختلف مشاهده می گردد.

     هم چنین این گیاه تقریباً درتمام نقاط ایران از جلگل های پست و مرطوب گیلان و مازندران گرفته تا کوه های مرتفع و خشک استان های مرکزی و جنوبی مثل فارس و حتی جنوبی ترین نقاط کشور مثل ایران شهر و سرباز و چابهار می روید. مهم ترین نقاط کاشت انگور استان های: فارس، آذربایجان غربی و شرقی، خراسان، اراک، قزوین و ملایر است.

ده کشور برتر جهان از نظر تولید انگور در اکتبر سال ۲۰۰۹

کشور

میزان تولید (تن)

 ایتالیا

۸٬۵۱۹٬۴۱۸

 چین

۶٬۷۸۷٬۰۸۱

 آمریکا

۶٬۳۸۴٬۰۹۰

 فرانسه

۶٬۰۴۴٬۹۰۰

 اسپانیا

۵٬۹۹۵٬۳۰۰

 ترکیه

۳٬۶۱۲٬۷۸۱

 ایران

۳٬۰۰۰٬۰۰۰

 آرژانتین

۲٬۹۰۰٬۰۰۰

 شیلی

۲٬۳۵۰٬۰۰۰

ش هند

۱٬۶۶۷٬۷۰۰

در کل دنیا

۶۷٬۲۲۱٬۰۰۰

ده کشور برتر جهان از نظر تولید انگور در سال 2012

میزان تولید (تن)

کشور

9600000

چین

6661820

آمریکا

5819010

ایتالیا

5338300

فرانسه

5238300

اسپانیا

4275659

ترکیه

3200000

شیلی

2800000

آرژانتین

2250000

ایران

1839030

آفریقای جنوبی

منبع: سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد: بخش اقتصادی و اجتماعی : بخش آماری سایت :  http://faostat.fao.or

انواع انگور

     برخی از انواع انگور که در ایران کشت می‌شوند عبارتند از: کندری، شاهرودی، فخری، عسگری، مهدی خانی، بی دانه، بی دانه قرمز، مهره، شانی، ریش بابا، کشمشی یا سلطانی، روچه قرمز، روچه سفید، سنگک، امیری، لعل، حاجی عباسی، چشم گاوی، قندهاری، مایه میش، غلامی، شست عروس چیرکینک بستک، صاحبی، نباتی، شاهانی، یزدانی، مراغه‌ای، خلیلی، گوهر، لعل حسینی، دم خروسی، رازقی شیرازی، الوان، شصت عروسان، نارا، مادر و بچه، مسکه، گزنه‌ای، ملائی، مثقالی، ورچه‌ای، ابی، الفی سیاه، لوغن، شاماما، یاقوتی قرمز و یاقوتی سفید.

     یکی از انواع انگورهایی که در کشور ما عرضه می شود انگور یاقوتی است به رنگ سفید و قرمز مایل به قهوه ای با خوشه های نسبتاً بزرگ با دانه های کوچک به اندازه ی نخود که انگورِ نوبرِ میدان های تره بار است. هم چنین انگور عسگری با دانه های سبز بیضی و نیز انگور بی دانه ی مهدی خانی، ریش بابا، ایته(دانه بزرگ هسته دار) انگور سیاه، انگور پشت سبز و بنفش به نام صاحبی و انگور شکر شیراز می توان نام برد.

     بنابر کتاب رستم‌التواریخ، نام انواع انگور در ایران در زمان کریم‌خان زند عبارت‌اند از: شاهانی، یاقوتی، خلیلی، عسکری، انگور کشمش، فخری، انگور شصت عروسان سیاه، الفی سیاه، مثقالی، رازقی، شیرازی، نباتی، مادربچه. از مراکز انگور عسکری زرقان و شهرستان ممسنی بخش دشمن زیاری در فارس است. غوره دشمن زیاری نیز بسیار معروف است. نوعی از انگور به نام انگور معطر یا انگور گلاب در کشور الجزایر کشت می شود که در نوع خود بی نظیر است. 

معرفی برخی از گونه های انگور :

انگور کشمش بی دانه سفید

   از این انگور محصولی به نام سبزه به دست می آید که علاوه بر مصرف داخلی به میزان زیاد به سایرکشورها صادر می گردد.

انگور کشمش بی دانه قرمز

   انگور فوق الذکر تولیدش به میزان انگور بی دانه سفید نمی باشد. از این انگور بعد از خشکانیدن محصولی به نام کشمش به دست می آید که کلاً جنبه مصرف داخلی دارد.

انگور یاقوتی بی دانه سیاه

   این انگور همان طوری که از نامش معلوم می شود دانه هایش سیاه رنگ و شبیه دانه یاقوت می باشد و مصرف فصلی دارد.

انگور شانی (شاهانی(

     انگور شانی یکی از انگورهای زودرس بوده و میزان تولیدش خیلی کم می باشد.

انگور شاهانی قزوین

     میزان تولید این انگور نیز همانند انگور شانی بسیار کم می باشد و فقط جنبه­ی مصرف داخلی دارد.

انگور سیاه

     انگور سیاه دارای حبه های گرد به اندازه قندق می باشد. حبه های این انگور پر آب و دارای دانه های کم است. معمولاً در تهیه شیره­ی انگور مصرف بیشتر دارد.

انگور سیاه ملحی

     انگور سیاه ملحی شبیه انگور سیاه معمولی است با این تفاوت حبه های آن کم آب و گوشت آلود می باشد. این انگور را خشک نموده و در فصل زمستان مانند آجیل مصرف می کنند.

انگور سیاه جغجغا

     یکی یگر از انواع انگور سیاه به جغ جغا مشهور است که دارای دانه های بیشتر و پوست کلفت می باشد. این انگور نیز درتهیه دوشاب (شیره انگور) به مصرف می رسد.

انگور سنجری

     انگور سنجری دارای حبه های گرد و پوست کلفت، به رنگ سفید می باشد.

انگور صاحبی قرمز

     انگور صاحبی قرمز همان طوری که از اسمش معلوم است دارای رنگ قرمز حبه های درشت با دانه های بزرگ و پوست نازک و پرآب می باشد. مصرف فصلی دارد و خشک نمی گردد.

انگور صاحبی سفید

     انگور صاحبی سفید همان مشخصات انگور صاحبی قرمز را دارد فقط رنگ پوستش سفید می باشد.

انگور حسینی (ریش بابا) سفید

     این انگور پرآب گوشت آلود و دارای حبه های درشت می باشد. حبه های این انگور دارای دانه بوده و طول حبه های آن در حدود 3 سانتی متر می باشد.

انگورحسینی قرمز

     این انگور نیز دارای مشخصات انگور حسینی سفید بوده فقط از لحاظ رنگ با هم اختلاف دارند.

انگور پیکانی سیاه

     حبه های این انگور دراز پرآب و خیلی خوش مزه و دارای پوستی کلفت می باشد. این انگور را اواخر فصل تابستان از درخت چیده و در منازل از سقف اطاق یا کوشک آویزان می کنند. به مرور تا زمستان پوست آن نازک می گردد و در شبهای زمستان به عنوان شب چره صرف می شود.

انگور رازقی (پیکانی سفید(

     عیناً دارای همان خواص انگور پیکانی سیاه است با رنگ سفید.

تولاگوزی (تلوغی)

     انگور تولاگوزی بیشتر در تهیه­ی شیره انگور مصرف دارد.

گرمیان (دست چین)

     انگور گرمیان دارای حبه های درشت و شیره بیشتر می باشد. در تهیه­ی شیره­ی انگور مصرف دارد و به علاوه آن را با تیزاب خشک نموده و در فصل زمستان مصرف می کنند.

قزل اوزم (انگور طلا) یا انگور سرخ

     قزل ازوم دارای حبه های درشت و رنگ پوست آن طلائی است به همین جهت به انگور طلا مشهور است. این انگور را به صورت آونگ آویزان می کنند و در فصل زمستان مورد استفاده قرار می گیرد.

انگور خلیلی قرمز و سفید

     انگورخلیلی قرمز و سفید از انگورهای زودرس بوده و به عنوان نوبر انگور عرضه می گردد.

غوره شیرین (سبز، قرمز، ابلق)

     انگور غوره شیرین به طوری که از اسمش معلوم است دارای غوره شیرین می باشد. به همین جهت انگور به غوره شیرین مشهور شده است و دارای خاصیت طبی می باشد و به مقدار خیلی کم تولید می گردد و در سه رنگ سبز، قرمز و ابلق می باشد.

انگور فخری

     انگور فخری دارای حبه های درشت و گوشت آلود و دارای قند بیشتر می باشد. این انگور را خشک کرده و توأم با بادام یا گردو و در فصل زمستان مصرف می کنند.

 انگور عسگری

     این انگور دارای پوست نازک و پرآب و به رنگ سبز می باشد.

انگور هلالی (ملاغی)

     دارای شکل و قیافه زیبا می باشد و مشهور است که با این انگور حضرت رضا (ع) را مسموم نمودند.

       امروزه در طب درمان های طبیعی (نتروپت), از رژیم های مختلف انگور استفاده می کنند. 

واژه ی انگور در قرآن 

انگور  نامی  است  قرآنی  و  یکی از لذیذترین میوه‌هایی است که خداوند برای انسان آفریده است که  بارها در  قرآن مجید نام این میوه  به صورت مفرد (عنب) و جمع (اعناب) ذکر شده است.

     خداوند آن را میوه اهل بهشت دانسته و بی‌تردید این امر با هدف جلب توجه مؤمنان به اهیمت این میوه در سوره مؤمنون صورت گرفته است. از آن به عنوان درمان هم استفاده می‌کنند و امروز مشخص شده که نه تنها این میوه بلکه دانه های آن برای درمان سرطان به عنوان یکی از کشنده ترین بیماری ها سودمند است.

خداوند در قرآن یازده بار از این میوه یاد کرده است:

    1 - سوره بقره آین 266: أیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَ ن ْتَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخیلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فیها مِنْ کُلِّ الثَّمَرا تِ وَ أَصابَهُ الْکِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لعَلَّکُم ْتَتَفَکَّرُونَ آیا از میان شما کسی هست که دوست داشته باشد که او را بوستانی از خرما وانگور بوده باشد، و جوی ها در پای درختانش جاری باشد، و هر گونه میوه ای دهد. و خود پیر شده و فرزندانی ناتوان داشته باشد، به ناگاه گردبادی آتشناک در آن بوستان افتد و بسوزد؟ خدا آیات خود را برای شما این چنین بیان می کند، باشد که بیندیشید.

    2 - سوره رعد آیه 4: وَ فِی الْأَرْض ِقِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْع ٌوَ نَخیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی ‏بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی ‏بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ إِنّ َفی‏ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ و در زمین قطعاتى است کنار هم و باغهایى از انگور و کشتزارها و درختان خرما چه از یک ریشه و چه از غیر یک ریشه که با یک آب سیراب مى‏گردند و [با این همه] برخى از آنها را در میوه [از حیث مزه و نوع و کیفیت] بر برخى دیگر برترى مى‏دهیم بى گمان در این [امر نیز] براى مردمى که تعقل مى‏کنند دلایل [روشنى] است.

    3 - سوره نحل آیه 11:  یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخیلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فی‏ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ به وسیله آن کشت و زیتون و درختان خرما و انگور و از هر گونه محصولات [دیگر] براى شما مى‏رویاند قطعاً در اینها براى مردمى که اندیشه مى‏کنند نشانه‏اى است.

    4 - سوره نحل آیه 67: وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنّ َفی ‏ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ و از میوه درختان خرما و انگور نوشابه های شیرین و خوراکى نیکو براى خود مى گیرید قطعا در این[ها] براى مردمى که تعقل مى‏کنند نشانه‏اى است.

    5 - سوره مومنون آیه 19: فَأَنْشَأْنا لَکُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخیلٍ وَ أَعْنابٍ لَکُمْ فیها فَواکِهُ کَثیرَةٌ وَ مِنْها تَأْکُلُونَ پس براى شما به وسیله آن باغ هایى از درختان خرما و انگور پدیدار کردیم که در آن ها براى شما میوه‏هاى فراوان است و از آن ها مى‏خورید.

    6 - سوره کهف آیه 32: و اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلاً رَجُلَیْنِ جَعَلْنا لِأَحَدِ هِما جَنَّتَیْنِ مِنْ أَعْنابٍ وَ حَفَفْنا هُما بِنَخْلٍ وَ جَعَلْنا بَیْنَهُما زَرْعاً و براى آنان آن دو مرد را مثل بزن که به یکى از آنها دو باغ انگور دادیم و پیرامون آن دو [باغ] را با درختان خرما پوشاندیم و میان آن دو را کشتزارى قرار دادیم.

    7 - سوره انعام آیه 99: وَ هُوَ الَّذی أَنْزَل َمِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کُلّ ِشَیْ‏ءٍ فَأَخْرَجْنا مِنْهُ خَضِرا ًنُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَراکِباً وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِیَةٌ وَ جَنَّاتٍ مِنْ أَعْنابٍ وَ الزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِها ًوَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ انْظُرُوا إِلی ‏ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ یَنْعِهِ إِنَّ فی‏ ذلِکُمْ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ و اوست کسى که از آسمان آبى فرود آورد پس به وسیله آن از هر گونه گیاه برآوردیم و از آن [گیاه] جوانه سبزى خارج ساختیم که از آن دانه‏هاى متراکمى برمى‏آوریم و از شکوفه درخت‏خرما خوشه‏هایى است نزدیک به هم و [نیز] باغ هایى از انگور و زیتون و انار همانند و غیر همانند خارج نمودیم به میوه آن چون ثمر دهد و به [طرز] رسیدنش بنگرید قطعاً در این ها براى مردمى که ایمان مى‏آورند نشانه‏هاست.

    8 - سوره اسرا آیه 91: أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ مِنْ نَخیلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجیراً [باید] براى تو باغى از درختان خرما و انگور باشد و آشکارا از میان آن ها جوی بارها روان سازى.

    9 -  سوره عبس آیه 28: و َعِنَبا ًوَ قَضْبا ً و انگور و سبزى

    10 - سوره یس آیه 34: و َجَعَلْنا فیها جَنَّاتٍ مِنْ نَخیلٍ وَ أَعْنابٍ و َفَجَّرْنا فیها مِنَ الْعُیُونِ و در آن [زمین] باغ هایى از درختان خرما و تاک قرار دادیم و چشمه‏ها در آن روان کردیم.

   11 -  سوره نبا آیه 31 و 32: إِنّ َلِلْمُتَّقینَ مَفازاً * حَدائِقَ وَ أَعْناباً مسلما پرهیزگاران را رستگارى است؛ باغچه‏ها و تاکستان ها.

انگور در احادیث    

     قال الصادق علیه‏السلام : شَکا نَبیٌّ مِن الأنبیاءِ إلى اللّه الغَمَّ ، فأمَرهُ بأکْلِ العِنَبِ . امام صادق علیه‏السلام :یـکـى از پـیامبران از غـم و اندوه به درگاه خداوند شکوه کرد ؛ خداوند به او دستور داد انگور تناول کند .المحاسن : 2 / 362 / 2262 منتخب میزان الحکمة : 148

     قال الصادق علیه‏السلام : شَکا نَبِیٌّ مِنَ الأَنبِیاءِ إلَى اللّه‏ عز و جل الغَمَّ ، فَأَمَرَهُ اللّه‏ عز و جل بِأَکلِ العِنَبِ . امام صادق علیه‏السلام :پیامبرى از پیامبران، به درگاه خداوند عز و جل از اندوه، شکایت برد. خداوند عز و جل او را به خوردن انگور، امر فرمود .

     الکافی ، جلد 6 ، صفحه 351 ، حدیث 4 ، المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 362 ، حدیث 2262 ، مکارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 377 ، حدیث 1256 ، بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 149 ، حدیث 9 دانش نامه احادیث پزشکی : 2 / 408

     قال الصادق علیه‏السلام: إنَّ نوحا شَکا إلَى اللّه‏ الغَمَّ، فَأَوحَى اللّه‏ إلَیهِ: کُلِ العِنَبَ الأَسوَدَ؛ فَإِنَّهُ یَذهَبُ بِالغَمِّ . امام صادق علیه‏السلام : نوح، از اندوه، به درگاه خداوند، شکایت برد. خداوند به او چنین وحى فرستاد: «انگور سیاه بخور؛ چرا که اندوه را مى‏برد» .

     مکارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 377 ، حدیث 1255 ، المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 363 ، حدیث 2263 عن فرات بن أحنف ولیس فیه «الأسود» ، بحار الأنوار ،

 خواص انگور و مشتقات آن از نگاه امام رضا (ع)

-اولین خاصیت انگور برطرف کردن آثار افسردگی و ایجاد روحیه شادابی است.

-به نقل از پیغمبر (ص) آمده است: حضرت نوح (ع) به خدا شکایت کرد از غم و غصه، خدا بر او وحی نمود که انگور بخور زیرا انگور غصه را از بین می‌برد. (1)

-خاصیت دیگر انگور کمک به گوارش و هضم غذااست.

- امام رضا (ع) درباره مصرف انگور از پدرانش از رسول خدا (ص) نقل می‌کنند که فرمودند: انگور را دانه دانه بخورید که گوارا و هضم‌کننده می‌شود. (2)

- امام رضا (ع) هم چنین از آن به عنوان غذای کامل یاد کرده و درباره امیر مومنان حضرت علی (ع) نقل می‌فرماید که ایشان نان را با انگور می‌خوردند. (3)

- از امام رضا (ع) در رساله ذهبیه آمده است که به طور کلی مصرف میوه‌های ترش قبل از غذا و میوه‌های شیرین بعد از غذا مفید است.

خواص مویز از نگاه امام رضا (ع)

     یکی از مشتقات اصلی انگور مویز است که برای آن خواص درمانی زیادی در میان ارشادات پزشکی و احادیث طبی نقل شده است.

- امام رضا علیه‌السلام از پدران خود، از امام علی علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: مَنْ أکَلَ إحْدی وَ عِشْرینَ زَبیبَةً حَمْراءٌ عَلَی الرِّیقِ، لَمْ یَجِدْ فی جَسَدِهِ شَیْئاً یُکْرِهُهُ. «کسی که 21 عدد کشمش سُرخ در صبحگاهان تناول کند، در جسم خود دردی که او را نگران کند، نخواهد یافت.». (4)

- امام رضا علیه‌السلام همچنین از پدران خود از امام علی علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: اَلزَّبیبُ یَشُدُّ الْقَلْبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْمَرَضِ، وَ یُطْفِی‌ءُ الْحَرَارَةَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ. «کشمش جان را قوی و بیماری را از تن بیرون می‏کند و گرمای بدن را فرو نشانده و روح را شاداب می‏سازد.»(5)

- و در حدیثی دیگر امام رضا علیه‌السلام از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت از پیامبر چنین نقل فرمود: عَلَیْکُمْ بِالزَّبیبِ فَإنَّهُ یَکْشِفُ الْمُرَّةَ، وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ، وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْأعْیاءِ، وَ یُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ، وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛«بر شما باد مصرف کشمش، که کشمش تلخی‏ها را می‏زداید، بلغم را از بدن بیرون می‏راند، اعصاب را قوی می‏کند، سُستی‏ها را از تن می‏زداید، اخلاق را نیکو و روح را شاداب و غم و اندوه را برطرف می‏سازد.»(6)

سرکه در کلام امام رضا(ع)

     یکی از مشتقات انگور سرکه است که برای آن هم خواص درمانی بسیار زیادی نقل شده است. در میان توصیه های امام رضا (ع) سفارش‌های ارزشمندی وجود دارد که شایسته توجه است.

- امام (ع) توصیه می‌کند که خوب است انسان غذا را با سرکه شروع کند. محمد بن علی همدانی گوید: مردی در خراسان خدمت امام رضا (علیه‌السلام) بود. غذایی برای آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود. آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت: قربانت گردم، شما به ماها امر کردید با نمک شروع کنیم! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است، به درستی که سرکه ذهن را قوی و عقل را زیاد می‌کند.(7) 

-  در سخنی دیگر می‌فرمایند: کسانی که نمی‌خواهند گوش‌هایشان سست و فرو آویخته باشد یا این که از افتادن و بزرگ شدن لوزه‌های خود بیمناک هستند، بهتر است هر وقت که شیرینی می‌خورند، به دنبالش اندکی سرکه غرغره کنند.

 - و همچنین در بیان اهمیت این ماده مفید می‌فرمایند: شخص مسافر لازم است در حین مسافرت آب غوره و آب سرکه و زیتون خام بخورد.

 -  در حدیثی دیگر امام رضا (ع) سرکه را برای صفرا مفید دانسته می‌فرماید: نعم الادام الخل؛ یکسرالمرّة و یحیی القلب:نیکو نان‌خورشی است سرکه: صفرا را می‌شکند و دل را زنده می‌سازد

* و همچنین می‌فرماید: بهترین خورش سرکه است و هر خانه‌ای که در آن سرکه باشد اهل آن خانه بی‌نیاز هستند(8).

آب ‌غوره در توصیه‌های امام رضا(ع)

امام رضا (ع) در طب‌الرضا غلبه مزاج بلغم در فصل زمستان را محتمل برشمرده‌اند که با عنوان مزاج زمستانی از آن یاد می‌شود. از این رو مطابق تدابیر غذایی امام رضا (ع) بر اساس ماه‌ها و فصل‌ها کسانی که طبع سرد دارند، نباید از غوره و فرآورده‌های آن استفاده کنند. ولی افراد گرم مزاج که مبتلا به بیماری‌های حرارتی می‌شوند می‌توانند از آن استفاده کنند. چرا که غوره مزاج را سرد و خشک کرده و حرارت خون و صفرا در بدن را کم می‌کند و باعث از بین رفتن صفرا و بلغم موجود در معده می‌شود. از این رو کارشناسان طب اسلامی معتقدند فردی که به چاقی دموی مبتلا است برای لاغر کردن باید از مواد غذایی سرد و خشک استفاده نماید چرا که این افراد دارای طبیعتی گرم و تر هستند و برای لاغری باید به روش درمان به ضد استفاده کرد که مصرف غذاهای سرد و خشک می‌تواند موجب لاغری فرد شود و آب‌غوره یکی از غذاهای سرد و خشک است.

- امام رضا (ع) همچنین در بخشی از رساله ذهبیه خطاب به مأمون همراه داشتن آب غوره را برای مسافر لازم دانسته می‌فرماید: ... ان المسافر ینبغی له ان یتحرز بالحر اذا سافر و هو ممتلی من الطعام و لاخالی الجوف، ولیکن علی حد الاعتدالی و لیتناول من الاغذیه البارده مثل القریص و الهلام و الخل و الزیت و ماء الحضرم و نحو ذالک من الاطعمه الباره؛ بدان که همانا شخص مسافر باید در هنگام حرکت اعتدال هوا را در نظر داشته باشد وقتی در هوای گرم ناچار به مسافرت شد شکم خود را از طعام پر نکند و نیز با شکم خالی حرکت نکند اعتدال در شکم را رعایت کند در هوای گرم غذای سرد و مرطوب بخورد از قریص (گوشت تازه) و هلام (گوشت بدون چربی) و سرکه و روغن زیتون و آب غوره و نظیر آن‌ها استفاده کند(9)

- یکی از خواص آب غوره رفع تشنگی و تعدیل اشتها است و برای همین در عیون اخبار الرضا (ع) این سخن از امام رضا آمده است که شخص مسافر لازم است در حین مسافرت آب غوره و سرکه و زیتون خام بخورد(10).

و در آخر این که:

     باید در نظر داشت که افرادی که به زخم معده و یا زیادی اسید معده مبتلا هستند و یا شش‌های آن‌ها ناراحت است خوردن غوره برای آنان ممنوع می‌باشد.

پانوشت‌ها:

1. بحارالانوار. ج 62. ص 298

2. عیون اخبار الرضا. ج 2. ص 35

3. بحارالانوار، جلد 66، صفحه 150

4. بحارالأنوارج 66 ص 151 ح 3

5. بحارالأنوار ج 63 ص 152 ح 5

6. بحارالأنوار ج 66 ص 151 ح 1

7. طب و درمان، ص 140

8. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 30

9. بحار الانوار ـ ج 62 ـ باب آخر الرساله الذهبیه ـ ص 325

10. عیون اخبار الرضا، ج 2 ، ص30

خواص انگور:

     انگور یکی از بهترین منابع طبیعی گلولز و فروکتوز است و 20 درصد انگور را این مواد تشکیل می دهد. علاوه بر قندها، انگور دارای اسید تارتاریک و اسید مالیک فراوان است. مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، و آهن به مقدار زیاد در آن وجود دارد. در صورتی که پروتئین و چربی آن بسیار ناچیز است.

    اخیراً ترکیب دیگری به نام ویتامین P از آن تهیه می شود . گفته می شود این ویتامین در جلوگیری از خون ریزی های ناشی از بیماری قند بسیار موثر است، تورم وریدی و تصلب شرائین بدن را به خوبی بهبود می بخشد. انگور به علت مواد معدنی موجود در آن خاصیتی محرک، هاضم، آرام بخش، اشتها آور، مبرّد و مدّر دارد. خون را زیاد و تصیفه می کند و ناتوانی عمومی را درمان می بخشد. آب غوره قابض است و گلو درد را درمان می کند. شیره تاک برای بیماری های پوستی و چشم درد مفید است. انگور هم چنین برای برنشیت مزمن، بیماری های قلبی، التهاب کلیه و نقرس مفید است.

     انگور یکی از میوه های مقوی و بسیار لذیذی است که خواص درمانی و دارویی زیادی برای سلامتی بدن دارد. علاوه بر میوه انگور از برگ و هسته و کلیه قسمت های درخت قابل استفاده است. از درمان چاقی تا سرطان و خواص ضد پیری و... در این میوه نهفته شده است. برگ های این گیاه خاصیت قابض و انعقادی دارند، بدین معنا که از آن ها برای انعقاد خون، درمان التهاب و درد نظیر درد بواسیر استفاده شده است. انگور کال (نرسیده) در درمان انواع گلودرد ها و انگور خشک یا کشمش در درمان بیماریهای تحلیل برنده، یبوست و تشنگی مؤثر بوده است. اما انگورهای گرد رسیده و شیرین دارای تمامی خواص است و در درمان سرطان. وبا، آبله، تهوع، عفونت های چشم و بیماری های پوست، کلیه و کبد مورد استفاده قرار گرفته است.

انگور دارای ویتامین‌های آ، ب، و ث می‌باشد هم چنین دارای مقداری منیزیم، کلسیم، آهن،‌ فسفر، پتاسیم و آلبومین است‌. امروزه در طب درمان‌های طبیعی (نتروپت), از رژیم‌های مختلف انگور استفاده می‌کنند. هم چنین این میوه را برای درمان بیماری‌های یبوست،‌ عوارض رماتیسم، کم‌خونی و حتی پیش گیری از سرطان سودمند می‌دانند‌. انگور هم لاغر کننده است و هم چاق کننده بدین گونه که اگر انگور را از صبح تا ظهر خالی میل کنید لاغر کننده است و اگر آن را همراه با غذا میل کنید چاق کننده است. توجه داشته باشید وقتی انگور میل می‌کنید پشت آن آب سرد ننوشید و یا میوه‌های خشک مانند برگه هلو و غیره را با انگور و آب میل نکنید، زیرا دچار دل درد می‌شوید.

     یکی از خواص انگور، صاف کننده و مولد خون بودن آن است‌. انگور قند خون را نیز تنظیم می‌کند. به علاوه انگور قرمز برای تصفیه خون و خون سازی از انگور سبز هم بهتر است. البته افرادی که قند خون پایین دارند می‌توانند از انگور بهره زیادی ببرند‌. بنابراین سعی کنید همیشه انگور داشته باشید و چند بار در روز از آن میل کنید‌. 

     انگور یکی از میوه‌های ضد سرطان شناخته شده است و این به خاطر خواص ضد عفونی کنندگی آن است‌. افرادی که در دوره نقاهت یک بیماری هستند و یا ضعف عمومی ‌بدن دارند و در نتیجه قدرت دفاعی بدن آن‌ها کم شده است، سعی کنند از انگور، هویچ، سیب و هلو، به مقدار زیادی استفاده کنند‌. البته می توانند این میوه‌ها را با هم در آب میوه‌گیری ریخته و آب میوه حاصل شده را جرعه جرعه در طول روز بنوشند‌. خوب است بدانید انگور پتاسیم زیادی دارد که به جبران ضعف بدن کمک می‌کند و در کنترل فشار خون موثراست. انگور و سیب هر دو میوه‌های بهشتی هستند که افراد مبتلا به ناراحتی‌های قلب و اعصاب می‌توانند آب آن را نیز در طی روز بنوشند‌.

      انگور برای سلامتی قلب، ریه وکلیه نافع است و به علت داشتن املاح و مواد سلولزی، ملین و مدر بوده و برای مبتلایان به اوره بالای خون (نقرس) مناسب و سازگار است‌. این نکته را هم بدانید یبوست که عوارض آن بی ‌اشتهایی، نفخ، سردرد، ‌تشنگی مفرطو بدبویی دهان است با خوردن آب انگور تازه برطرف می‌شود‌.

      خود انگور در درمان یبوست و التهاب معده و روده ها و شیره انگور خاصیت ملین دارد. برگ آن مقوی و قابض و دم کرده آن مدر است. آب غوره اش در رفع تورم مخاط لثه و دهان و سرکه حاصله از تخمیر دانه انگور در تسکین خارش پوست و جلوگیری از خون ریزی ها به کار می رود و دانه های خشک آن صفرا و بلغم را دفع و پی را محکم کرده خستگی را رفع و حالت انبساط به وجود می آورد. در همه حال انگور و برگ و شیره و دانه های خشک شده و دانه های نارس (غوره ) و دانه تخمیر شده (سرکه ) مصرف غذائی دارند .

     کشمش: کشمش تقویت کننده بدن است و اگر آن را مانند چای دم کنید و بنوشید، برای نرم کردن سینه و درد گلو مفید است‌. 

     غوره: غوره برای افراد مبتلا به چربی خون بسیار مفید بوده و ضد عفونی کننده بدن نیز هست‌. هم چنین اگر با سالاد میل شود برای لاغر کردن سودمند است. سعی کنید غوره خالی را نخورید چون روی معده اثر سوء می‌گذارد.

     هم چنین خانم‌های باردار از خوردن غوره زیاد خودداری کنند، چون غوره مدر است و امکان دارد موجب سقط جنین شود.‌

خواص انگور در طب سنتی:

 خواص انگور در طب سنتی انگور بر طبق طب قدیم ایران گرم و تر است.

1) اخلاط بدن را متعادل می کند.

2) بسیار مقوی و مغذی است                           .

3) خون را تصفیه می کند.

4) سینه و ریه را صاف و تمیز می کند.

5) برطرف کننده یبوست است.

6) انگور برای درمان ورم معده و روده مفید است.

7) در درمان سل ریوی و سیاه سرفه موثر است.

8) برای درمان اسهال خونی از انگور استفاده می شود.

9) برای درمان نقرس بسیار مفید است.

10) آنهایی که معده ضعیف دارند باید انگور را بدون پوست بخورند زیرا پوست آن دیر هضم است و موجب دل درد، نفخ و عوارض دیگر می گردد.

11) انگور بهترین میوه برای کسانی است که می خواهند لاغر شوند و بدن خود را از ساید اوریک، سنگ های صفراوی و مسمومیت های مزمن (مسمومیت از سرب یا جیوه ) پاک کنند . این گونه اشخاص باید در هر هفته به مدت 2 روز فقط آب انگور بخورند و رژیم آب انگور بگیرند بدین ترتیب که هر دو ساعت یک بار آب انگور تازه را گرفته و بنوشند. مقدر مصرف روزانه تقریبا 2 کیلو گرم است و در این دو روز نباید غذای دیگری مصرف کنند فقط می توانند آب بنوشند

12) رژیم آب انگور برای مبتلایان به سل ریوی و واسیر نیز مفید است .

13) برای تقویت و طراوت پوست و هم چنین روشن کردن رنگ پوست، آب انگور تازه را با یک تکه پنبه به صورت بمالید و پس از ده دقیقه با آب نیم گرم محتوی کمی جوش شیرین بشوئید.

14) زیاده روی در مصرف آّب انگور به طور مداوم ایجاد سنگ کلیه می کند.

خواص طبی روغن هسته انگور

     روغن هسته انگور گرم کننده بدن است، این روغن ضد یبوست می باشد . از آن برای نقاشی و تهیه صابون نیز استفاده می شود.

خواص طبی هسته انگور

     هسته انگور از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

 1 -  دارای تانن است بنابراین قابض است.

  2 - اسهال را برطرف می کند.

 3 -  ترشح ادرار و اسپرمرا کم می کند.

4 -  گرد هسته انگور را برای درمان به مسلولین می دهند.

5 هسته انگور برای آنهایی که مثانه و کلیه ضعیف دارند مضراست.

خواص طبی پوست انگور

     پوست انگور از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

1 -  پوست انگور را خشک کرده و می سوزانند خاکستر به دست آمده را برای درمان اکثر زخم ها استفاده می شود.

2 پوست انگور دیر هضم است و بهتر است که در موقع خوردن پوست آن را بیرون آرود.

خواص طبی غوره

     غوره که به انگلیسی Un-ripe grape نامیده می شود از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است.

1 - در درمان ورم مخاط دهان و نرمی لثه ها موثر است.

2 - آب غوره برای درمان چاقی مفرط مفید است.

3 - بیماری اسکوربوت که به علت کمی ویتامین C در بدن می باشد با آب غوره درمان می شود.

4 -  آب غوره چون دارای تارتارات پتاسیم است برای درمان سیاتیک و رماتیسم حاد بسیار مفید است .

5 - در دفع زردی موثر است.

6 - خوردن آب غوره بلوغ دختران را جلو می اندازد و قاعده را باز می کند.

7 - حرارت و صفرای بدن را دفع می کند و روده ها را ضد عفونی می کند.

8 - آب غوره تقویت کننده کبد است.

9 - برای بر طرف کردن ورم گلو آب غوره قرقره کنید .

10 - برای دفع کرم و روده و تقویت معده باید به مدت پنج روز آش آب غوره همراه با زیره سیاه مصرف کنید .

البته در این مدت باید از خوردن غذاهای سنگین اجتناب نمائید.

11 - آب غوره درمان کننده پا درد و کمر درد می باشد . برای معالجه می توان بمدت ده روز آش آب غوره مصرف نمود . البته از خوردن غذاهای سنگین در این مدت اجتناب کرد.

12 - ترشی غوره نیز معالجه رماتیسم و سیاتیک است.

خواص طبی برگ مو

1 - برگ مو قابض است.

2 - دم کرده برگ های جوان مو اسهال خونی را برطرف می کند.

3 - برای خون ریزی ها مفید است.

4 - در رفع نقرس و زردی موثر است.

5 - استفراغ را برطرف می کند.

 6- در رفع اختلالات گردش خون مربوطه به دوره بلوغ و یائسگی موثر است.

7- هنگامی که پوست صورت قرمز می شود و ملتهب است خوردن دم کرده آن اثر مفید درد.

8 - گرد برگ های جوان و خشک شده مو ، اثر خوبی در رفع خون ریزی های رحیم و خون آمدن از بینی درد .
9 - برای برطرف کردن سرما زدگی دست و پا جوشانده برگ مو را تهیه کرده و دست و پا را به مدت 15 دقیقه در آن قرار دهید.

10 - برای تهیه دم کرده برگ مو ، مقدر 15 تا 20 گرم برگ مو را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید ده دقیقه بماند.

11- از دم کرده برگ مو می توان برای شستشوی چشم در مورد ورم ملتحمه استفاده کرد .

12- دم کرده برگ مو برای رفع واریس مفید است.

دانه دانه خوردن آن گواراتر است و اندوه را می زداید به خصوص سیاه آن بهتر است.

انگور از دیدگاه بوعلی سینا:

     اگر انگور سفید و انگور سیاه در درستی و رقّت و شیرینی و سایر ویژگی ها برابر باشند؟ انگور سفید ارزنده تر است. انگور چیده که دو روز یا سه روز از چیدنش گذشته بهتر از انگور تازه چیده است.

مزاج:

     پوسته انگور سرد و خشک و دیر هضم است. مغزش گرم و تر، دانه اش سرد و خشک است.

خاصیت:

     انگور تازه چیده بادآور است و اگر آویزان کنند تا پوستش خوب پژمرده شود غذای خوب دهد و معده را توان بخشد و در تغذیه خوب و درکم زیانی با انجیر برابر است هرچند غذای انجیر از انگور بیشتر است . انگور رسیده از انگور نارسیده کم زیان تر است . انگور اگر هضم نشود غذای نارسیده و کال می دهد . انگور درسته از افشره انگور غذایی تر است اما افشره اش تیز و تر است و زودتر به مقصد می رسد . انگور قبض است و شاید که با آویزان کردنش از این قبضی دست بر دارد. انگور ترش قبض نیست. مویز دوست کبد و معده است.

اندام های غذا:

     انگور و مویز همراه دانه داروی دردهای روده است . مویز به نفع کلیه و مثانه است . انگور تازه چیده شکم را روان سازد و بادکن است. هر انگوری برای مثانه زیان آور است. منبع: قانون، کتاب دوم

ترکیبات گیاه

     امروزه ما بنا به علاقه به انگور یا کشمش، آن ها را مصرف می کنیم و به همین دلیل آب انگور نیز مصرف می شود. اما در سال 1970 یک بیوشیمیست فرانسوی از تخم (دانه) انگور ماده ای را استخراج کرد که در بهبود جریان خون مؤثر بود. این ماده "الیگومریک پروآنتوسیانیدین OPC" نامیده می شود. این ماده سبب کاهش میزان التهاب می شود و حتی از بیماری قلبی نیز پیشگیری می کند. این ماده در زمره یکی از مواد موجود در آب انگور قرمز است که خواص پیشگیرانه آن در قبال بیماری قلبی به اثبات رسیده است. انگور بنا به وجود این ماده در آن امروزه نه تنها به خاطر فرآورده های غذایی و نوشیدنی شناخته شده اش بلکه به عنوان منبع این گونه عناصر فعال درمانی اش کشت و پرورش داده می شود. "الیگومریک پروآنتوسیانیدین" اول و مهمتر از همه خاصیت ضد اکسید دارد که به بدن کمک می کند تا حملاتی را که نهایتاً سبب بیماری می شوند (عوامل استعمال دخانیات و مواد شیمیایی زیست محیطی)، دفع کند. این نوع مواد از طیف گسترده دفع کنندگان فشار روحی متمایز هستند. ضد اکسید کننده ها یا ژن های تطبیق شدنی (آداپتوژن ها)، هم چنین از خستگی فیزیکی و روحی شما را رها و پس از رفع بیماری نیز شما را کمک می کنند. هم ضداکسیدها و هم آداپتوژن ها ما را کمک می کنند تا حداقل از دو عامل بزرگ مرگ و میر به نام بیماری قلبی - عروقی و سرطان اجتناب ورزیم.

خواص "ضد اکسید"الیگومریک پروآنتوسیانیدین (OPC)

     می تواند در پیشگیری از بیماری قلب - عروق نیز مؤثر واقع گردد. برخی تحقیقات به عمل آمده مؤید این است که این ماده می تواند روند تشکیل پلاک ها در رگ ها را کاهش دهد و در تشکیل و ترمیم بافت آسیب دیده رگ ها مؤثر باشد.

     اگر از سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی- عروقی رنج می برید، می توانید مصرف الیگومریک پروآنتوسیانیدین را مدنظر قرار دهید. نارسایی مزمن سیاه رگ ها دلیل دیگر مصرف این ماده است که در این میان می توان به عوارضی نظیر اختلال بینایی ناشی از نفروپاتی دیابتی یا دژنراسیون قرنیه اشاره داشت. این گونه مصارف ماده الیگومریک پروآنتوسیانیدین را تحقیقات کلینیکی نیز تأیید کرده است. کاربردهای آتی این ماده ممکن است مواردی نظیر معالجه سندرم پیش قاعدگی و متوقف کردن التهاب صورت در پی عمل جراحی را نیز در بر گیرد. این ماده در کاهش میزان ناراحتی سینه و درد مفاصل و پاها که گاهی در پی نسدرم پیش قاعدگی عارض می شود مؤثر بوده است و مدت زمان بهبود از جراحی پلاستیک را کاهش داده است. خواص ضد توموری این ماده نیز به اثبات رسیده است.

اشکال موجود

     عصاره دانه انگور به صورت عصاره مایع یا در قالب انواع کپسول و قرص موجود است. برای اهداف درمانی از فرآورده های استاندارد حاوی 95 درصد محتوی ماده الیگومریک پروآنتوسیانیدین استفاده کنید.

نحوه مصرف

     نتایج تحقیقات و آزمایش های بالینی نشان می دهد که مادة الیگومریک پروآنتوسیانیدین موجود در دانه انگور در درمان مشکلات نابینایی و همچنین نارسایی مزمن سیاه رگی و علایم آن، مینای دندان و اختلالات جریان خون مؤثر واقع می شود.

     برای پیشگیری از پلاک های رگ ها، اختلالات بینایی و سایر حالات روزانه 50 میلی گرم عصاره استاندراد آن گیاه را مصرف کنید.

     برای درمان بیماری خاص، مصرف روزانه 150 تا 300 میلی گرم توصیه می شود لیکن از مصرف خودسرانه اجتناب ورزید و با پزشک معالج خود مشورت کنید.

نکات احتیاطی

     امروزه نکات احتیاطی در مورد مصرف ماده الیگومریک پروآنتوسیانیدین به نظر نمی رسد. این ماده خیلی سالم و بی خطر است.

تداخل های احتمالی

     هیچگونه عارضه و تداخلی از مصرف ماده مذکور گزارش نشده است چون ماده مزبور خیلی جدید است و روی جریان خون و شریان های خونی اثر می گذارد به طور مستند طیف وسیعی از بیماری ها و تداخل گیاه - دارو دور از انتظار نیست. سعی کنید با پزشک معالج خود و پیشرفت های به عمل آمده در تحقیقات مربوط به عصاره انگور به ویژه در صورت ابتلا به دیابت یا سایر ناراحتی های جدی نظیر تخریب قرنیه یا ورم لنفاوی در ارتباط باشید.

ترکیبات شیمیایی انگور:

      کلیه قسمت های درخت انگور قابل استفاده دارویی است . 

برگ مو : دارای ساکارز، لوولز Levulose، اینوزیت Inosite، مواد نشاسته ای و تعدادی اسیدهای آلی است.

دم خوشه انگور : دارای تانن، مواد رزینی، تارتارات پتاسیم و اسید های آلی است .

غوره: میوه سبز رنگ و نارس انگور است که دارای طعم ترش می باشد. غوره دارای اسیدهای آلی مانند اسید مالیک، اسید فرمیک، اسید سوکسینیک Succinique Acid، اسید اگزالیک، اسید گلوکولیک Glucolique Acid و قند می باشد .

انگور رسیده : مواد تشکیل دهنده میوه انگور به صورت زیر است:

 آب 75 گرم

پروتئین 1/3 گرم

مواد قندی 20 گرم

کلسیم 12 میلی گرم

 فسفر 0/4 میلیگرم

آهن 0/4 میلی گرم

 سدیم 3 میلیگرم

 پتاسیم 175 میلیگرم

 ویتامین آ 100 گرم

ویتامین ب 1 0/05 میلی گرم

 ویتامینب 2 0/03 میلیگرم

 ویتامینب 3 0/3 میلیگرم

 ویتامینث 4 میلیگرم

پوست انگور

     دارای تانن، تارتارات پتاسیم، اسید های آزاد و مواد معدنی می باشد .

هسته انگور

     در هسته انگور مقدری روغن و تانن موجود است . روغن هسته انگورGrape seed oil به رنگ زرد مایل به سبز است . این روغن فاقد بو و دارای طعمی مطبوع می باشد . روغن هسته دارای تری گلیسیرید، اسید اولئیک، اسید پالمتیک، اسید لینولئیک، اسید استئاریک و اسید آراشیک می باشد .

نیاز اکولوژیکی درخت انگور:

     انگور می تواند در اغلب خاک ها رشد کرده و محصول بدهد و حساسیت مخصوصی نداشته و اغلب محدودیت های معمول خاک(شوری و قلیائیت نسبی) را به خوبی تحمل می کند. هم چنین در برابر آهک خاک حساس نبوده و حتی در خاک هایی که حاوی بیش از 50% آهکند به خوبی رشد می نمایند، اما بایستی تا حد امکان از خاک های سنگین فاقد زهکشی و خاک های همراه با نمک فراوان پرهیز نمود، خاک های عمیق با زهکشی خوب برای رشد انگور بسیار مناسب هستند .

زمین و بستر سازی:

     در این زمینه، بایستی هم زمان دو کار متفاوت انجام گیرد:

1.  سطح زمین را به صورتی شیب بندی کرد که برای هر درختچه مو  یک حوزه آبگیر ایجاد شود، به طوری که این حوزه آبگیر در فاصله بین دو بوته مجاور تقسیم شده باشد، با این کار آبهای ناشی از بارندگی های فصلی را به سمت هر بوته هدایت نموده و بدین ترتیب استفاده بهینه از نزولات جوی به عمل می آید.

2.  درحوزه نفوذ ( اطراف تنه ) می بایست نفوذ پذیری را افزایش و روان آبی را کاهش داد به این منظور، باید این منطقه را شخم زد و از مواد جاذب الرطوبه، کود دامی و مواد آلی نیز در این منطقه استفاده کرد.

چاله کنی:

     می بایست از اواخر مرداد تا اوایل شهریور ماه چاله های کاشت حفر شوند. ابعاد گودال 100×100 سانتی متر با ارتفاع 120 سانتی متر انتخاب می شود، البته در خاکهای حاصلخیزتر می توان ابعاد چاله ها را کمتر از میزان فوق الذکر در نظر گرفت. جهت پرکردن چاله های کاشت، علاوه بر خاک سطحی می توان از کود دامی ، پوشال برنج، سوپرجاذبها و یا مواد دیگری که نفوذپذیری خاک را افزایش می دهند استفاده کرد. معمولاً تا حدود 20 سانتی متر از ته چاله را با مخلوط کودهای دامی، فسفاته و پتاسه پر نموده و سپس بر روی آنها 30-20 سانتی متر خاک سطحی ( ترجیحاً خاک سبک ) ریخته و سپس قلمه انگور را که در حال گذراندن دوران خواب است داخل گودال می کاریم سطح چاله بایستی پایین تر از سطوح خاک اطراف بوده بصورتیکه با یک شیب ملایم آب اطراف را به چاله ها هدایت نماید، پس از سبز شدن قلمه، توصیه می شود از مالچ پلاستیکی روی سطح چاله استفاده کرده و آن را با لایه نازکی از خاک بپوشانند، این کار به منظور کاهش میزان تبخیر و تعرق، انجام می شود.

آب و هوا : در آب و هوای نسبتاً ملایم تابستانی انگورهای زود رس در صورتی که در شیب های جنوبی کاشته شوند، می توانند محصول بدهند. بیش از همه فعلاً در آب و هوای نیمه گرمسیری و ملایم نیم کره شمالی با آب و هوای مدیترانه ای کاشته می شوند که سرمای زمستانی نداشته باشند. با وجود این اغلب واریته های آن در مقابل سرمای زمستانی به خوبی مقاومت می کنند. انگور به سرمای شدید زمستانی اهمیتی نمی دهد ولی برای گیاه این مهم است که بهار و تابستان گرم و آفتاب داشته باشد. بادهای شدید به انگور بیش از سرما می توانند صدمه بزنند. در بهار به محض این که هوا از 10 درجه سانتیگراد بالای صفر بیشترشد، گیاه رشد را شروع می کند.

آبیاری: هر چه هوای منطقه گرمتر باشد گیاه به آب زیادتری نیاز دارد. ریشه های انگور در خاک های مختلف تا عمق های متقاوت رشد می کنند. مثلاً در خاک های سنگین و رسی حداکثر تا 90 سانتی متر در خاک های متوسط رسی شنی تا 5/3 متر و در خاک های سبک تقریباَ شنی حتی تا عمق 6 متر و بیشتر هم نفوذ می کنند. در خاک های کم عمق و نسبتاً رسی که ریشه ها تقریباً در عمق کمتر از یک متر پخش شده اند، دفعات آبیاری را باید زیادتر کرد. زیرا معمولاَ آب در نزدیکی های سطح خاک باقیمانده و به سرعت تبخیر می شود. مقدار آب لازم درختان انگور با عامل گرما، تغییر می کند. مثلاً یک منطقه سردسیر که تابستان های گرم داشته باشد به حدود 500 میلی لیتر آب نیاز دارد. مناطق گرم معتدل 750 میلی متر و نقاط خیلی گرم تا 1350 میلی متر آب احتیاج دارد.

خاک: خاک هایی که زیاد اسیدی یا زیاد نمکی باشند برای کاشت انگور نامناسب می باشند. مناسب ترین خاک، خاک هایی سبک و عمیق شنی رسی که کمی هم آهک داشته و آب را به راحتی از خود عبور دهد، می باشد. مقدار محصول درخت انگور در درجه اول به کودشیمیایی، هوموس، شخم، آبیاری، زهکشی و تکان دادن زمین از عمق زیاد (مثلاً 50 سانتی متر یا عمیق تر) به کمک Soussoleuse قبل از کاشت نهال و پس از به بار نشستن آن با سمپاشی و هرس های صحیح و به موقع و کود بستگی دارد. عوامل دیگری که در درجه دوم اهمیت روی مقدار محصول اثر می گذارند عبارتند از: رنگ خاک (هر چه تیره تر جذب نور خورشید بیشتر) عمق خاک، مقدار آهک و همچنین pH آن.

کودهای مورد نیاز انگور :

 الف)کودهای معدنی:

ازت: ازت برای کوددهی باغ های انگور استفاده می شود که میتوان به عنوان کودبرگی با غلطت یک درصد هم داد. زیاده روی در دادن کودهای ازته اثرات منفی در رشد دارد که مهمترین آنها عبارتند از رشد بیش از حد و به هم زدن رشد طبیعی گل ها و در نتیجه کم شدن محصول و حساسیت گیاه در مقابل سرمای زمستان.

فسفر :  به عنوان کود فسفره از سوپر فسفات استفاده می شود که در آب محلول است.

پتاسیم : برای ساختن ساختمان برگها و چوبی و سخت شدن شاخه بویژه ساقه ها و همچنین برای رسیدن شاخه های انگور وجودش لازم است.

 منیزیم: یکی از کود های اصلی مورد نیاز است وجودش در برگ ها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب co2 از هوا و تبدیل آن به قند ضروری است و معمولا به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در آب حل میشود.

 کلسیم : از کودهایی است که انگور شدیدا به آن وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغ های انگور داد.

 ب)کودهای الی

: از لحاظ مواد غذایی در درجه دوم اهمیت قرار دارند مهمترین تاثیر آنها بر روی خاک بهتر کردن خواص فیزیکی است که از راه های زیر انجام می شود:

     بهتر کردن ساختمان بافت خاک - فعال کردن میکروارگانیسم خاک - تنظیم نسبت آب به هوا در داخل خلل و فرج خاک.

 مقدار کود مورد نیاز جهت درختان بارده به قرار زیر است :

 اوره500 کیلوگرم درهکتار

سوپر فسفات 500 کیلوگرم در هکتار

 کود حیوانی30 تن در هکتار

     برای درختانی که در حال حداکثر میوه دادن هستند250 کیلو سولفات پتاسیم در سال می باشد.

نکات مهم هنگام استفاده از کود ها برای کشت انگور :

 کودآلی : معمولا در پاییز یا زمستان یک باره می دهند.

کودهای معدنی : نباید یک باره داد. آنها را می توان در 3 بار هر دفعه به فاصله 2ماه به زمین داد.

کود ازته :  از اول شهریور نباید به تاکستان ها داد چون باعث ادامه رشد و در نتیجه نارس ماندن چوب درخت ها می شود..

روش کاشت، داشت و برداشت انگور

مرحله کاشت (نگهداری):

     برای کاشت بوته مو ابتدا قلمه‌هایی از آن را در فصل بهار، قبل از جوانه زدن در جایی به‌عنوان مخزن می‌کارند و در بهار آینده که دارای ریشه شد از مخزن با احتیاط در می‌آورند و آن را در گودال‌های آماده شده به ردیف می‌کارند. پس از کاشت آن را آب می‌دهند. بوته جدید با گرم شدن هوا باید هر ۵ روز یا هر هفته آب داده شود. این بوته بعد از چهار سال بار می‌آورد و در ده سالگی بار آن کامل خواهد شد. یک بوته کامل می‌تواند بیش از دویست کیلو انگور بدهد. بوته مو را بعد از چهار ساله شدن هرس می‌کنند، یعنی شاخه‌های فرعی و دراز یا شاخه‌های ضعیف آن را می‌برند تا هم فرصت رشد به شاخه‌های قوی‌تر داده باشند و هم مقدار بار آن را تحت کنترل درآورند و کیفیت بار آن را بالا ببرند. بوته مو را می‌توان روی زمین یا در حال تکیه بر چیزی بالاتر از خاک و زمین قرار داد. محل کشت موهایی که روی زمین قرار گرفته‌است را با بیل شخم می‌زنند تا علف های موجود که در فصل بهار می‌روید از بین برده شود. زیرا این علف ها می‌توانند به بوته مو و بار آن آسیب وارد کنند. به علاوه با شخم کردن زیر مو نفوذ آب برای رسیدن به ریشه راحت تر انجام می‌پذیرد نوع بی‌دانه و کشمشی انگور از نظر شیرینی بهترین نوع است. البته انواع دانه‌دار به خاطر درشتی آنها از شکل بسیار زیبایی برخوردار هستند.

     پیش از کاشتن نهال های انگور نخست روی زمین کودهای معدنی و آلی را به مقدار لازم ریخته آنگاه با یک شخم عمیق آن ها را به زیر خاک می فرستند. سپس زمین را به صورت جوی و پشته در می آورند نهال ها روی پشته و کنار جوی کاشته می شوند. هنگام کاشت چاله ها را به عمق حدود 50 سانتی متر کنده نهال ها را در آن ها می کارند. در کاشت مو معمولاً نهال هایی که درگلدان کاشته می شوند از قلمه ها و یا نهال هایی که با خوابانیدن شاخه های مو بدست آمده اند بهترند چه نهال های گلدانی از جا به جایی صدمه ای نمی بینند و به رشد طبیعی خود در جای تازه ادامه می دهند لیکن دیگر نهال ها با تغییر محل آسیب می ببنید. دیگر آن که نهال های گلدانی برای کاشت در هر فصلی مناسبند ولی قلمه ها و نهال های ناشی از خوابانیدن کاشت آنها تنها در فصولی که گیاهان در حال استراحت زمستانی باشند و برگ هایشان به طور طبیعی ریخته باشند. عملی می باشد. چاله هایی که در آن ها نهال ها کاشته می شوند به صورت 50×50×50 سانتی متر کنده و داخل آنها مقداری کمپوست کهنه و فسفر و آهک می ریزند این مواد برای رشد نهال ها مفیدند ولی نباید زیاده روی نمود که نهال ها صدمه دیده و ریشه هایشان بسوزد در باغ های بزرگ معمولاً نهال ها با فاصله 120 تا 150 سانتی متر از یکدیگر کاشته و بر روی سیم ها می بندند. بهترین زمان برای کاشت نهال های انگور اوایل بهار یعنی پیش از باز شدن جوانه ها است نهال ها را طوری می کارند که حداقل 2 جوانه اش داخل خاک مانده ولی سرشان حدود 5 سانتی متر خارج از خاک باشد و آنگاه چاله های را با مخلوطی از خاک و کود پر کرده سر نهال ها را حدود 1 سانتی متر می برند. پس از اتمام خاک ریزی خاک های اطراف نهال ها را با کفش فشار داده به دنبال آن به شدت آبیاری می کنند کودها را همه ساله باید به نهال ها داد ولی نه در کنارش یا در سطح چاله های قبلی بلکه در فاصله ای متناسب با رشد ریشه هایشان و دور از تنه ها بعد از رفع خطر سرمای اوایل بهار و کمی پیش از باز شدن جوانه ها بدون توجه به ارتفاعی که نهال رسیده آن را از بالای جوانه سوم می برند به طوری که برای نهال تنها 3 جوانه باقی بماند در بهار یا تابستان پس از آن که جوانه ها رشد کردند به محض این که یکی از آن ها به 20 سانتی متر رسید. دو جوانه دیگر را از ته هرس می کنند و جوانه 20 سانتی متر را به عنوان شاخه اصلی یا تنه به حساب آورده به یک قیم می بندند. در اواخر پائیز آن را به 6 جوانه و شاخه های دیگر را هر کدام به 2 جوانه محدود می کنند. این هرس همه ساله باید به همین ترتیب (شاخه اصلی 6 جوانه و شاخه های دیگر 2 جوانه) تکرار شود تا شاخه اصلی درازای مورد نظر برسد.هر گاه نهال از بازار خریداری شده باشد ابتدا آن را 24 ساعت داخل آب (مثلاً وان) می خوابانند به طوری که آب آن ها را خوب بپوشاند.سپس آنها را بیرون آورده یک ساعت در هوای آزاد گذاشته سپس فوراً آن ها را در محل اصلی به روش توضیح داده شده بالا کاشته و آب فراوان می دهند.

   

مرحله داشت (نگهداری):

     این مرحله شامل کود دهی، آبیاری، مبارزه با علف های هرز، هرس کردن و مبارزه با آفات است.
کود دهی: در این مرحله از کود ازت در فواصل آبیاری که در باغات 1 تا 4 ساله معمولاً 7تا 8 مرحله می باشد استفاده می کنند.از کود ازت جهت رشد رویشی انگور استفاده می شود.

آبیاری: درخت انگور از خرداد ماه تا آخر شهریور ماه که ممکن است تا نیمه ی مهرماه هم طول کشد نیاز به آبیاری دارد هر درخت انگور در روش جوی پشته- ایی تقریباً100لیتر آب در هفته نیاز دارد
مبارزه با علف های هرز : جهت مبارزه با علف های هرز ، تاکستان را در فروردین ماه هر سال زمانی که علف های هرز شروع به جوانه زدن می کنند بیل می زنند تا این علف ها را از بین بروند این عمل توسط نیروی انسانی زیادی انجام می گیرد.

هرس کردن : به منظور تربیت مناسب بوته ی انگور به طرف پشته از سال سوم به بعد اقدام به هرس بوته ها می کنند که این کار در زمستان زمانی که دمای محیط بیش از 5 درجه باشد یا در بهار پس از بیدار شدن بوته ها از خواب زمستانی ( زمانی که بوته ها تازه شروع به جوانه زدن می کنند ) انجام می گیرد. وقتی که طول شاخه های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته می شود لذا هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد. مهمترین هرس های درخت انگور عبارتند از :

1- هرس پس از کاشت : بهتر است سربرداری قلمه های کاشته شده پس از پایان خطر یخ بندان های بهاره انجام گیرد به طوری که شاخه های اضافی حذف و تنها دو جوانه سالم بر روی قوی ترین شاخه باقی بماند.

2 - هرس اصلی: مهم ترین هرس برای تمام درخت انگور به ویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است در این هرس از آن مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده 5 تا 6 و حداکثر 8 جوانه را باقی گذاشته، بقیه را بریده و حذف می کنند. در مورد شاخه های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای آن مقدار که امسال رشد کرده 2 یا 3 جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته تا بقیه را هرس می کنند تنها همین جوانه های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه های فرعی هستند که در بهار آینده رشد کرده و میوه می دهند. بهترین زمان هرس اصلی آذر و دی و بهمن است مشروط بر این که زمان انجام آن هوای منطقه از 8 درجه زیر صفر گرمتر باشد. این هرس نباید دیرتر انجام گیرد در هرس زمستانی درختان انگور بر خلاف هرس در سایر درختان میوه شاخه ها را بلافاصله از بالای جوانه نمی برند بلکه حدود 2 سانتی متر بالای جوانه را هم باقی می گذارند در غیر اینصورت بالاترین جوانه خشک می شود.

3- هرس فرم دادن : با توجه به عادت رشد ارقام مهم انگور دیم استان، هرس فرم به صورت پاچراغی کوتاه انجام گیرد. تنها در نهال هایی که تازه کاشته شده اند در سال های اول و دوم انجام می گیرد. لذا در بهار برای نهال تنها 3 جوانه باقی می گذارند پس از اینکه جوانه ها رشد کردند و طول یکی از شاخه ها به 20 سانتی متر رسید آن را به عنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخه های دیگر را ته بر می کنند. در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه های جانبی را که در ارتفاع کمتر از 50 سانتی متر رشد کرده اند قطع می کنند . بدین وسیله درختان انگور به ارتفاع 5/1 تا 2 متر ایجاد می کنند.

4- هرس باردهی: انجام هرس تعادلی به صورت سبک با حفظ فرم بوته و باقی گذاشتن شاخه های جانشین.

5 - هرس پائیزی : مستقیماً پس از برداشت میوه ها صورت می گیرد و در آن شاخه هایی را که میوه داده اند در پاییز کوتاه می کنند.

 * انجام هرنوع هرس می بایست به وسیله قیچی ضدعفونی شده با محلول 10% وایتکس انجام گیرد تا از انتقال بیماری های مهم جلوگیری شود.

*بهترین زمان هرس خشک، اوایل بهار قبل از باز شدن جوانه ها ست. اگر بوته ها زودتر هرس شوند، بیشتر در معرض خطر یخ بندان قرار می گیرند.

مرحله برداشت :

- زمان برداشت : بهترین زمان برداشت انگور هنگامی است که دم خوشه ها شروع به خشبی شدن کند.
- روش برداشت : خوشه ها به وسیله قیچی باغبانی یا چاقوی تیز به گونه ای برداشت شوند که هیچ نوع فشار یا آسیب مکانیکی به حبه ها وارد نشود. هنگام بسته بندی حبه های فاسد و خوشه های آسیب دیده جدا گردند.

*

 دستورالعمل فنی احداث و نگهداری باغ انگور دیم

     مهم ترین عامل در رسیدن حبه ی انگور مقدار دما می باشد . تابش آفتاب و میزان مناسب دما باعث بالا رفتن کیفیت انگور می شود. تولید محصول انگور از سال سوم عمر نهال شروع می شود زمان برداشت انگور بسته به نوع خاک، دمای هوا، میزان آب از نیمه ی دوم شهریور ماه شروع و تا نیمه ی اول مهر ماه ادامه دارد اگر برداشت انگور جهت تولید کشمش باشد از 15 شهریور ماه اقدام به بر داشت این محصول می کنند برداشت انگور به وسیله ی نیروی انسانی انجام می گیرد. در باغ های مرغوب و در بهترین شرایط میزان برداشت انگور 50 تن در هکتار می باشد که هر درخت انگور ممکن است تا 200 کیلو گرم انگور بدهد .

     در اردیبهشت یعنی زمانی که خوشه ها به چشم قابل دیدن می شوند باید درختان انگوری که تعداد خوشه های زیاد داشته و با وضع و قدرت درخت متناسب نمی باشند مقداری از خوشه ها را چید و دور انداخت تا بقیه خوشه ها از نظر غذایی کمبود نداشته و مرغوب شوند. برای تسریع در رسیدن انگور و خوشه های دیررس باید برگ هایی را که روی خوشه ها قرار گرفته و مانع رسیدن نورمستقیم خورشید و گرما به انگور ها می شوند و از اوایل مرداد چید. هر چه به زمان چیدن خوشه ها نزدیکتر می شویم به تدریج از میزان اسیدهای مختلف درون حبه ها کاسته و بر میزان درصد قندهایش اضافه می شود و این کار تا زمان رسیدن انگورها ادامه دارد. انگور را تنها زمانی باید چید که به حداکثر شیرینی خود رسیده باشد. علاوه بر علائم اصلی رسیدن انگور مثل تغییر رنگ حبه ها و مزه آن ها علائم دیگر رسیدن انگور عبارتند از : تغییر رنگ چوب محور خوشه ها که حبه های انگور بدان مستقیماً چسبیده اند. از سبز به سمت کاهی رنگ شدن. چشیدن آخرین حبه های هر خوشه که معمولاً دیرتر از سایر حبه ها می رسند هر گاه این حبه ها رسیده و طعم مخصوص واریته خود راگرفته باشند حتماً سایر حبه ها نیز رسیده و زمان چیدن آن ها فرا رسیده است. هنگام چیدن باید سعی شود که خوشه ها را از محل چسبیدن به شاخه ها جدا کرده و برای این کار از قیچی استفاده می کنند تا حبه ها له نشوند. تنها باید خوشه های رسیده را چید و چیدن خوشه های نارس را به نوبت های بعد واگذار نمود. چون بعضی واریته ها همه خوشه هایشان در آن واحد نمی رسند و ضرورت دارد که انگورهای این واریته در 2و 3 و یا حتی 4 نوبت چیده شود. البته این امر به نفع باغبان است زیرا زمان بیشتری برای کار خواهد داشت و کارگر کمتری نیاز دارد و هم چنین زمان زیادتری برای فروش محصول دارد مهمتر آن که پس از چیدن مقداری محصول تمام شیره گیاه صرف رشد و رساندن بقیه انگورهایی می شود که هنوز به درخت آویزانند.

 

روش های ازدیاد

     ازدیاد مو به 2 طریق امکان پذیر است.

 الف) ازدیاد غیر جنسی  ب) ازدیاد جنسی

     ازدیاد غیر جنسی :

1 - قلمه زدن برای اینکار هر گاه در پائیز خواسیتم قلمه بزنیم از شاخه های سال جاری که مقداری هم شاخه دو ساله داشته باشد استفاده می کنند. قسمت دو ساله را در انگور کاری کلید می نامند. طول قلمه ها را 60 تا 80 سانتی متر می گیرند. بعد از بریدن در پائیز آن ها را در زیر ماسه های نرم ، مرطوب و نسبتاً سرد تا بهار نگه می دارند. در بهار و زمان درخت کاری آن ها را ابتدا مدت 48 ساعت در داخل آب می خوابانند به طوری که در آب کاملاً غرق باشند. آن گاه آن ها را می کارند قلمه هارا می توان در آذر یا دی ماه هم گرفته و در سرمای 4 درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با گرم شدن هوا از سردخانه در آورده سپس آن را کاشت اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه های یک ساله استفاده شودکه همراه چند سانتیمتر از شاخه 2 ساله (کلید) است..

 2 - خواباندن: شاخه های دراز یک ساله و یا امسال را در پائیز زیر خاک می کنند و به وی فرصت می دهند که ریشه بدهد و حتی هر جوانه اش به گیاه تازه ای تبدیل شود. همیشه قوی ترین شاخه های یک ساله را انتخاب می کنند. روش خوابانیدن بهترین نتیجه را می دهد و هم چنین گیاه تولید شده زودتر به بار می نشیند.

3 -  پیوند : در درخت انگور از پیوند اسکنه ای استفاده می‌شود. زمان پیوند فصل پائیز است و درخت انگور پیر و فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع آن شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک انگور مرغوب را در شکاف قرار می دهند این عمل در انواع انگور وحشی و غیر مرغوب نیز صورت می گیرد.

4 - ازدیاد به وسیله جوانه، یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ آن بریده و در داخل خاک یک گلدان افقی گذاشته و فشار می دهند. به طوری که داخل خاک فرو رفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد. گلدان را باید در اطاق یا محیط گرم گذاشت چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد.

ازدیاد جنسی :

- ازدیاد به وسیله بذر : این روش زیاد معمول نسیت و بیشتر برای ایجاد واریته های تازه انگور استفاده می شود.

عملیات قبل از کاشت :

1- انتخاب محل: با توجه به شرایط اقلیمی استان لازمست باغ انگور دیم در مناطقی احداث گردد که میانگین بارندگی سالانه بیش از 600 میلیمتر و از پراکنش مناسبی برخوردار باشد.

2 - ارتفاع محل: کمتر از 1000 متر بسیار مناسب و بین 1600 - 1000 متر نیز مناسب است.
3 - شیب زمین: دامنه های شمالی با شیب 15-2 درصد بسیار مناسب و شیب 25-15 درصد نیز مناسب است.
4 - شرایط خاک : خاک حاصلخیز با عمق مناسب، عدم شوری خاک ، بافت خاک متوسط مایل به سبک (لوم یا لوم شنی) با زهکش مناسب.

5- آزمایش خاک :تهیه نمونه خاک از عمق 30-0 و 60-30 سانتیمتر و انجام آزمایش خاک قبل از احداث باغ و مصرف کود بر مبنای آزمایش خاک.

6- آب مورد نیاز : تنها در سال اول به منظور استقرار بوته ها ، 2 الی 3 نوبت آبیاری در تابستان لازم است.
7- آماده سازی زمین : جمع آوری سنگ ها، حذف علف های هرز، ایجاد بانکت در اراضی شیب دار روی خطوط تراز به فاصله تقریبی3 متر، حفرچالههای کاشت به فاصله 2 متر از یک دیگر در داخل بانکت به عمق60 سانتیمتر و اختلاط کود دامی پوسیده وکودهای شیمیایی(بر اساس آزمون خاک) با خاک کنار چاله ها.
8- تهیه قلمه ریشه دار : قلمه ریشه دار و گواهی شده از ارقام مناسب در مرحله خواب تهیه گردد. قلمه دارای ریشه سالم و کافی باشد.قطرقلمه حداقل1 سانتیمتر وطول قلمه حداقل40 سانتیمترباشد.لازمست قلمه های تهیه شده سریعاً کاشت گردند.

9 عملیات ذخیره و حفظ رطوبت:

      به منظور افزایش ظرفیت نگهداری آب خاک در منطقه ریشه از مواد جاذب الرطوبه مثل خاک برگ، پوکه های معدنی،کود دامی، مالچ و سوپر جاذبها استفاده میشود که به ویژه سوپر جاذبها قادرند تا چندین برابر  وزن خود آب جذب کرده و ضمن بهبود نفوذپذیری خاک، در جذب و نگهداری رطوبت و در اختیار گذاشتن آن برای گیاه در مواقع مورد لزوم موثر باشند. به طور کلی در کاشت دیم بایستی طوری عمل کرد تا از یک بارندگی مختصر، حداکثر بهره برداری به عمل آید و آب در نواحی بین درختان جاری شده ( نفوذ نکند ) و به سمت منطقه ریشه (حوزه نفوذ) هدایت شود، این کار به روشهای مختلفی صورت می پذیرد که از جمله می توان به:

     نوارهای کنتوری، تراس های کنتوری، تراس های ابرویی، انواع بانکت های هلالی، مثلثی و قایقی شکل، ریز حوضه مربعی، کرت بندی و نیم بندهای دایره ای اشاره نمود.

قلمه

     اگر در منطقه مورد کاشت، زمستان با یخبندان شدید توام باشد بایستی در اواخر زمستان اقدام به کشت قلمه نمود، لیکن اگر زمستان ملایم باشد می توان قلمه را در اواسط پاییز در محل اصلی کاشت در این حالت، آب حاصل از بارش باران و برف، باعث استقرار اولیه قلمه می شود. قلمه به طول یک متر خواهد بود که بصورت مورب در چاله قرار می گیرد(بهتر ایت از قلمه پاشنه دار استفاده شود).

     فواصل کاشت انگور دیم به میزان بارندگی بستگی دارد و از 4*5متر در منطقه با بارندگی بیش از 500 میلیمتر تا 7*7 متر در مناطق با بارندگی 200 میلیمتر متغیر است. ( در مناطق با بارندگی 300-200 میلیمتر فواصل کاشت 6*6 متر است ).

     در بسیاری از موارد کاشت نهال نتیجه بهتری از قلمه بدنبال خواهد داشت بخصوص اینکه دارای تلفات کمتری خواهد بود.

- تامین نهال:

     نهال مورد استفاده از ارقام مرغوب تجاری، اصیل، سالم و با کیفیت انتخاب شود که تحت نظارت کمیته فنی نهال استان تولید ودارای گواهی بهداشتی از مدیریت حفظ نباتات و مورد تایید موسسه تحقیقات ثبت وگواهی بذر و نهال باشد، از نهال انگور سالم و مناسب برای تازه خوری که دارای حبه درشت، بازار پسند، بیدانه و خاصیت حمل و نقل بالا باشد استفاده شود.

استاندارد نهال انگور:

ارتفاع نهال حداقل 30 سانتیمتر و قطر آن یک سانتی متر سن نهال از زمان کاشت قلمه حداکثر 2 سال باشد.
- پوشش و قیم گذاری نهال:

     نهال هایی که واکاری می شوند می بایست از قیم برای هدایت رشد و حفاظت نهال در برابر باد استفاده گردد، پوشانیدن نهالها با شاخ و برگ درختان برای حفاظت آنها در برابر سرمازدگی زمستانه امری بسیار مهم می باشد.

انجام هرس فرم دهی:

     پس از این که نهال های انگور جدید کشت شدند سر نهال در 50 سانتی متری از سطح خاک قطع می شود. در طول اولین فصل رشد، جوانه برداری بهاره یا تابستانه که رشد درخت در فصل اول را هدایت می کند می تواند نخستین هرس دوره خواب را تسهیل نماید اما این عمل ضروری نیست. قطع شاخه های متقاطع، پاجوش و نرکها می تواند موثر باشد. به عنوان یک قاعده تا آنجا که ممکن است باید سطح برگ را بیشتر کرد تا رشد درخت به حداکثر برسد.

     هرس انگور پس از اولین فصل رشد در تعیین شکل نهائی و عملکرد آن سرنوشت ساز است. حذف شاخه های غیراصلی غالباً نخستین هرس دوره خواب نامیده می شود.

      در کاشت دیم بایستی طوری هرس کنیم که اولا ًرشد رویشی بیش از حد نشود و ثانیاً نور زیاد به درون تاج نرسد. معمولاً هرس شدید زمستانه منجر به رشد رویشی زیاد از حد در تابستان خواهد شد که در کشت دیم، نامطلوب می باشد. اگر چه انجام هرس زمستانه در انگور ضروری است در کشت دیم حتی الامکان از بریدن شاخه های اضافی اجتناب می شود.

 - نگهداری باغ قبل از شروع باردهی:

     این عملیات شامل مواردی نظیر شخم سالیانه بین ردیف ها، تهیه، حمل و پخش کودهای دامی و شیمیایی، مبارزه با آفات، بیماری ها و علف های هرز، هرس و... می باشد.

اجرای سیستم رو سیمی

     انتخاب نوع سیستم روسیمی یا کوردون به شرایط آب و هوای هر منطقه بستگی دارد .

      سیم مورد استفاده می بایست گالوانیزه از نوع مرغوب باشد و از نظر استحکام و مقاومت توان تحمل بار اضافه شده را داشته باشد. در صورتی که از آهن آلات برای پایه های استفاده شود زدن ضد زنگ برای پیشگیری از خورده شدن آهن ضروری است و اگر از پایه های بتنی استفاده شود عیار بتن مورد استفاده باید طوری باشد که بتواند مقاومت کافی را ایجاد کرده و در برابر یخبندانهای زمستانه دوام کافی را داشته باشد. ( عیار سیمان 250 باشد ) همچنین استفاده از میلگرد مناسب در درون بتن پایه ها الزامی است. ( رعایت کلیه اصول مربوط به استحکام بتن از جمله دانه بندی و نوع شن و ماسه و استفاده از ویبره و ... ضروری است ). فواصل پایه ها از یکدیگر حداکثر 6 متر و از مهار بتنی یا مهارکششی برای ثابت نگهداشتن ستون های ابتدا و انتهای خط استفاده شود.

     پایه ها می بایست طوری در خاک قرار گیرند و مهار شوند که در اثر بار حاصل از شاخ و برگ و میوه های باغ و همچنین سرعت و قدرت باد منطقه دچار خمش یا جا به جایی نشوند.

نیاز آبی

نیاز آبی انگور بر حسب منطقه و رقم 7-5 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری قطره ای نیاز آبی حدود 5-4 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد.

 تغذیه:
در زمان کاشت قلمه 150 گرم کود فسفاته و 150 گرم کود پتاسه به همراه کود دامی پوسیده در چاله کاشت قرار می گیرد. میزان کود دامی مورد نیاز 10 تن در هکتار در زمان کاشت و سپس هر دوسال یک بار20 تن در هکتار می باشد. البته به منظور تولید میوه مطلوب و اقتصادی، تغذیه تکمیلی باغ دیم ضروری می باشد که بهتر است با استفاده از نتایج آزمون برگ و خاک انجام شود. ضمناً توصیه می شودکه کود نیتراته و پتاسه را به صورت سرک و سالانه در اوایل بهار و در صورت امکان به همراه آبیاری تکمیلی، در اختیار گیاه قرار دهند.

 - مراقبت و نگهداری:

     در سال های خشک و کم باران و در موارد حاد، معمولا ًیک یا چند نوبت آبیاری تکمیلی انجام می دهند و هم چنین به منظور جلوگیری از آفتاب سوختگی تنه ازچسب چوب سفید یا رنگ پلاستیک سفید برای پوشش تنه استفاده می شود. ضمناً در سال های کم آب بایستی مبارزه با علف های هرز و کنه ها با جدیت و در چند نوبت انجام شود.

گل دهی و گرده افشانی درختان انگور

     ارقام موجود در ایران از دسته ارقام اروپایی وخودبارور می باشند. ارقام انگور دگرگرده افشان (نیازمند به گرده افشانی) نیز وجود دارند که به طور عمده از دسته ارقام آمریکایی می باشند.

     با وجود خود بارور بودن انگور، تاک ها در زمان گرده افشانی به هوای خشک و بدون وزش بادهای شدید نیاز دارند. برخی از ارقام انگور سال آوری دارند که این مساله بوسیله هرس صحیح قابل کنترل می باشد.

     در انگور (مخصوصا ارقام بی دانه) اندازه حبه ها را می توان بوسیله اسپری هورمون جیبرلیک اسید افزایش داد.

به طور کلی دو دلیل را می توان برای بی دانه شدن برخی از ارقام انگور ذکر کرد:

1- پارتنوکارپی (رشد حبه ها بدون لقاح که میوه هایی کاملا بدون دانه تولید می کند.

2 - استنواسپرموکارپی (سقط زود هنگام جنین پس از لقاح

رشد و نمو میوه انگور

     انگور میوه ای نافرازگرا بوده و در زمان رسیدن اتیلن کمی تولید می کند. در انگور در مرحله تغییر رنگ حبه ها شدت تنفس کاهش پیدا کرده و در زمان رسیدن به حداقل می رسد. در بسیاری از منابع منحنی رشد و نمو حبه ها در ارقام دانه دار انگور را سیگموئید مضاعف و در ارقام بی دانه را سیگموئید ساده می دانند. در برخی نیز از منابع آمده است که منحنی رشد و نمو میوه هم در انگورهای دانه دار و هم در انگورهای بی دانه سیگموئید مضاعف می باشد، با این تفاوت که مرحله دوم در انگورهای بی دانه کوتاه تر بوده و از وضوح کمتری برخوردار است

     در انگورهای دانه دار مراحل رشد و نمو میوه از نظر سرعت رشد به سه مرحله سریع-کند-سریع تقسیم می شوند:

مرحله اول:این مرحله درست بعد از لقاح و در آغاز تشکیل میوه است. با انجام لقاح تقسیم سریع سلولی آغاز شده و این تقسیم سریع به مدت 4-3 هفته طول می کشد. در این مرحله در اثر جذب آب سلول ها حجیم بوده و میزان اسید در حبه ها افزایش می یابد. در مرحله اول حبه ها سفت بوده و به رنگ سبز تیره می باشند. مرحله اول که بین 7-5 هفته طول می کشد، با شروع رشد جنین پایان می گیرد.

مرحله دوم:در مرحله دوم ، درون بر میوه سفت تر شده و رشد حبه ها کند می شود. میزان اسید های تارتاریک و مالیک در این مرحله به بالاترین حد رسیده و میزان قندها نیز به تدریج افزایش پیدا می کند. میزان کلروفیل پوست میوه در این مرحله رو به کاهش گذاشته و تغییر رنگ حبه ها آغاز می شود. رشد کندتر حبه ها در این مرحله به دلیل رشد و نمو دانه ها و مصرف مواد غذایی جذب شده توسط جنین است. بسته به رقم این مرحله بین 4-2 هفته به طول می انجامد.

مرحله سوم:با کامل شدن رشد جنین، در مرحله سوم سرعت رشد حبه ها دیگر افزایش می یابد. طی این مرحله میزان اسیدهای آلی کاهش پیدا می کند، اما میزان قند و مواد معطر در حبه ها افزایش می یابد. افزایش اندازه سلول ها، نرم شدن تدریجی حبه ها، تغییر رنگ پوست از دیگر تغییرات روی داده در مرحله سوم هستند. طول این دوره بسته به رقم بین 8-5 هفته متفاوت است.

     پس از گرده افشانی میوه های تشکیل شده، سبز رنگ بوده و غوره نامیده می شوند. در زمان رسیدن انگور حبه ها رنگ شفاف تری پیدا کرده و شروع به رنگ گیری می نمایند. نرم شدن حبه ها، افزایش اندازه حبه ها، کاهش اسیدیته حبه ها، تجمع قند، افزایش میزان آب و همچنین ماده خشک در حبه ها، افزایش ضریب تنفسی(RQ) و افزایش میزان آنتوسیانین و پرولین و آرژنین از دیگر علائم رسیدن میوه در انگور است.

مدیریت آبیاری و کوددهی باغات انگور

     عمق نفوذ ریشه های انگور در خاک بسته به نوع خاک متفاوت می باشد. به طوری که در خاک های رسی و سنگین حداکثر تا عمق 90 سانتیمتر و در خاک های متوسط رسی-شنی تا عمق 3/5 متر نفوذ می کند. نفوذ ریشه های انگور در خاک های بسیار سبک و تقریبا شنی، تا عمق 6 متر و بیشتر هم دیده شده است.

     مقدار آب مورد نیاز باغات انگور بسته به نوع خاک، رقم و دمای هوا متفاوت است. از همین رو مقدار آب درختان انگور با عامل دما نیز تغییر می کند. در شرایط خاکی یکسان، مقدار آب یک درخت انگور در یک منطقه سردسیر با تابستان های گرم به 500 میلی لیتر آب و در مناطق بسیار گرم تا 1400 میلی لیتر آب نیاز دارد.

     در انجام آبیاری باید نفوذ آب تا عمق 1/5 متری خاک مد نظر باشد. آبیاری معمولا حداکثر هر 20 روز یکبار انجام می شود. بهترین روش آبیاری درختان انگور، آبیاری قطره ای مب باشد. در برخی مناطق در ماه های گرم تابستان از آبیاری مصنوعی نیز در تاکستان ها استفاده می گردد.

مدیریت پوششی کف باغ و علف های هرز باغات انگور

     اگرچه وجود علف های هرز در باغ می تواند فوائدی مانند حاصلخیزی خاک، جلوگیری از فرسایش، تعدیل دمای باغ و ... داشته باشد، اما به طور کلی بخش عمده ای از خسارات وارد شده به محصولات کشاورزی مربوط به وجود علف های هرز در باغ می باشد.

     رقابت بر سر آب و مواد غذایی، افزایش آفات و بیماریها (مخصوصا در مورد میزبان های واسط)، ایجاد اشکال در عبور ادوات و ماشین آلات کشاورزی و همچنین کارگران، کاهش کیفیت و کمیت محصول از مهمترین خسارات وجود علف های هرز در تاکستان ها است.

     حذف علف های هرز از مهمترین روش های مبارزه با آفات انگور است. ضمن این که در شرایط کم آبی اکثر تاکستان های ایران، حذف علف های هرز که با درخت انگور بر سر آب و مواد غذایی رقابت دارند، بسیار حائز اهمیت است.

     از مهمترین علف های هرز تاکستان های ایران می توان به مرغ، پیچک صحرایی، خارشتر، قیاق، اویارسلام، تلخه، سوروف، سلمه تره، سس، خرفه، علف هفت بند، پنیرک و ... اشاره نمود.

آفات انگور

     عمر درخت انگور به طور متوسط75 تا 80 سال است. درخت انگور به 2 تا 3 ماه سرمای زمستانی نیاز دارد. برای تامین این نیاز سرمایی دمایی بین 7 تا 10 درجه سانتیگراد به مدت 2 تا 3 ماه لازم است. انگور در برابر سرما مقاوم است و می تواند در زمستان تا 18- درجه سانتیگراد را تحمل کند ولی دمای پایین تر از این باعث خشک شدن شاخه ای انگور می شود.

     ریزش باران در تابستان باعث پوسیدگی آن می شود به این ترتیب منطقه می بایست فاقد باران های تابستان به ویژه در ماه های خرداد ، تیر و مرداد باشد.

بیماری های انگور :

بیماری سفیدک داخلی مو

عامل بیماری:plasmopara viticola

علایم بیماری:

     لکه های زرد کم رنگ بدون حاشیه مشخص در روی برگ های جوان که قطر آن ها تقریباً نیم سانتی متراست. این لکه ها به تدریج به هم پیوسته می شوند و سطح وسیعی از برگ خشک می شوند.  در سطح زیرین همین لکه ها اسپورانژیوفورها و اسپورانژهای قارچ به صورت کرک های خاکستری یاسفید رنگ تشکیل می گردند. نوک شاخه های آلوده متورم و به شکل عصا خمیده وتوسط کرک های سفید تشکیل می شوند. غورهای جوان از حساسیت بیشتری برخوردارند ودر اثر آلودگی به رنگ قهوه ای درآمده و ریزش پیدا می کند. 

مبارزه:

     زهکشی تاکستان به منظور کاهش رطوبت هرس سر شاخه های آلوده جمع آوری و زیر خاک کردن یا سوزاندن برگ ها استفاده از واریته های مقاوم استفاده از قارچ کش های کاپتان زینب مانب و محلول بوردو.

بیماری لکه سیاه برگ مو

عامل بیماری:Asperisporium vitiphyllum

علایم بیماری:

     ظهور لکه های گرد مایل به زیتونی در دو سطح برگ از علایم اولیه بیماری هستند قطر این لکه ها 2 تا 3میلیمتر بوده به تدریج از به هم پیوستن آنها تمام یا قسمتی اعظم برگ خشک می گردد اطراف لکه ها را معمولا هاله ای شفاف فرا می گیرد. بیماری منحصراً به برگ حمله می کند و به ندرت اندام های دیگر آلوده می شوند.

مبارزه:

     به محض مشاهده اولین علایم بیماری سم پاشی با استفاده از زینب به نسبت 1 تا 2 در هزار با 0.5 مویان و یا سم کاپتان به نسبت 3-2.5 در هزار در کنترل بیماری موثرند.


بیماری پوسیدگی خاکستری مو

عامل بیماری: cinerea Botrytis

علایم بیماری:

     بیماری روی خوشه انگور به وضوح قابل رویت می باشند .

     آلودگی در تمام طول خوشه دیده می شوند. چنان چه آلودگی قبل از باز شدن گل های خوشه باشند خوشه های جوان خشک می شوند. آلودگی بعد از ظهور گل ها سبب پژمردگی خوشه ها می گردد. در موقع برداشت حبه ها از حساسیت بیشتری برخوردار می شوند. رنگ حبه های آلوده خرمایی یا قهوه ای شده و بخشی از خوشه نیز نرم و خشک می شود.  در آلودگی شدید تمامی خوشه خشک می شود. در حاشیه برگ ها لکه های قهوه ای یا خرمایی رنگ با خطوط متحدالمرکز ظاهر می شود. در روی ساقه ممکن است زخم های عمیق دراز به وجود می آیند.

مبارزه:

     هرس سبز شاخه ها به منظور برقراری تهویه لازم در تابستان جلوگیری از آلودگی خوشه توسط بیماری های دیگر مثل سفیدک های داخلی و غیره سم پاشی تا چهار نوبت با سموم مجاز مثل بنومیل یا توپسین به هنگام ریزش گل برگ ها و تشکیل غوره و شیرین شدن غوره ها و سه هفته قبل از برداشت محصول.

بیماری سفیدک سطحی مو

Grapevine powdery milde

عامل بیماری: Uncinula necator

علایم بیماری:

     علایم بیماری سفیدک حقیقی در روی همه ی اندام های هوایی جوان ظاهر می گردد. علایم ابتدا به صورت لکه های سفید در سطح فوقانی برگ ظاهر می شود و سپس روی آن ها کنیدیوفورهای قارچ به صورت پودر یا پوشش آردی ظاهر می گردند. اگر بیماری تشدید یابد، سطح تحتانی برگ ها نیز ممکن است به سمت بالا لوله شود. برگ های آلوده در تابستان قهوه ا ی شده زودتر از پائیز خزان می کنند. علائم بیماری  درون سرشاخه های جوان نیز به صورت لکه های سفید ظاهر می گردند. در پائیز لکه ها به رنگ قهوه ای مایل به سیاه در می آیند. قارچ روی غوره ها را به صورت پودر سفید رنگی می پوشاند. حبه ها ترش و نارس باقی می مانند. در حبه های رسیده تر آن قسمت از پوست حبه که آلوده به بیماری است رشد نمی کند ولی در اثر رشد مداوم قسمت سالم حبه ترک خورده  و دانه آن نمایان می گردد.

 مبارزه:

     بهترین راه مبارزه علیه سفیدک حقیقی مو استفاده از گل گوگرد و یا گوگرد قابل حل در آب مانند لوزال به نسبت چهار در هزار می باشد. گل گوگرد در دمای بیشتراز 21 درجه سانتی گراد تصعید می شود و گاز حاصل روی قارچ موثر است. دردمای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد مقدار گاز حاصل  شده زیاد بوده ممکن است سبب سوختگی شود . گل گوگرد را بهتر است در فصل زراعی سه نوبت به ترتیب زیر به هنگام صبح به کار برد:

     نوبت اول: موقعی که جوانه ها تازه روییده اند و در روی هر شاخه 4 تا 10 برگ  وجود دارد. در این نوبت 15 کیلو گرم گل گوگرد در هکتار مصرف می شود.

     نوبت دوم: در موقع گل دادن موستان به نسبت 30 کیلوگرم در هکتار مصرف می شود.

     نوبت سوم: موقعی است که غوره های ترش ظاهر شده یعنی حدود دو تا سه هفته پس از سم پاشی نوبت دوم به سبت 45 کیلوگرم در هکتار مصرف می گردد. در مناطق خشک که احتمال گیاه سوزی در اثر مصرف گوگرد باشد بهتر است  از قارچ کش کاراتان به نسبت 1تا 1.5 در هزار علیه این بیماری استفاده نمود.

بیماری آنتراکنوز مو

عامل بیماریSphaceloma ampelinum :

علایم بیماری:

     بیماری در قسمت های هوایی و جوان مو دیده می شود .روی ساقه- دم برگ- پیچک لکه های قهوه ای رنگ بیضی شکل ایجاد می شود که اغلب توسعه آنها توسط لایه چوب پنبه ای محدود می شود.  روی برگ لکه های مدور به صورت بافت مرده (نکروتیک) ایجاد می شود و در صورتی که برگ خیلی جوان باشد ناحیه آلوده بعد از خشک شدن از متن برگ جدا شده و برگ منظره غربالی می گیرد. روی حبه ها ی انگور لکه های گرد به رنگ قهوه ای با حاشیه تیره ظاهر می گردد. لکه ها ممکن است به هم متصل شده و لکه های بزرگ و نا منظمی به وجود آیند.

مبارزه:

کشت ارقام مقاوم مانند نیا گارا کنکورد هرس شاخه های آلوده سم پاشی در دو نوبت زمستان با محلول سولفات مس پنج درصد و در بهار با کاپتانیاتوپسین به نسبت دو در هزار.

کرم خوشه‌خوار انگور

lobesia botrana (lep: tortricidae)

     در ایران فقط روی انگور گزارش شده است. در بهار لاروهای جوان نسل اول از جوانه‌های گل دهنده و غنچه تغذیه کرده و روی آن ها را با تارهایی می‌پوشانند. در برخی موارد نیز از جوانه‌های شاخه‌زا تغذیه کرده و در نتیجه سبب خشکیدن گل ها و جوانه‌ها و ریزش آن ها می‌گردند. لاروهای نسل دوم از گوشت غوره تغذیه می‌نمایند. بر اثر تغذیه پوست غوره منظره خاکی رنگی پیدا نموده، چروک برداشته و حبه‌ها می‌ریزند. لاروهای نسل سوم از انگورهای رسیده تغذیه می‌کنند. ابتدا از گوشت و سپس از پوست‌های رسیده می‌خورند. محل فعالیت آفت به وسیله تارهایی روی خوشه مشخص می‌باشد. خوشه‌های آلوده مورد حمله انواع قارچ ها قرار گرفته خسارت‌های ثانویه را به وجود می‌آورند. لاروهای نسل بعدی آفت حتی روی انگورهایی که برای تهیه کشمش اختصاص داده می‌شوند به انبار منتقل و در آن جا تا بهار سال آینده به سر می‌برند. خسارت این آفت در کشت دیم روی انگور به مراتب کمتر از انگور کشت آبی می‌باشد و به همین جهت در اکثر مناطق دیم مبارزه با آفت معمول نمی‌باشد.

زیست‌شناسی

     این آفت در منطقه شیراز (معتدله) دارای چهار نسل در سال می‌باشد. ظهور اولین پروانه در اوایل فروردین و اوج پرواز نسل اول آفت در اواخر فروردیدن تا اوایل اردیبهشت می‌باشد. اوج پرواز نسل دوم تقریباً‌ در دهه سوم خرداد، اوج پرواز نسل سوم در اواخر تیر تا اوایل مرداد و اوج پرواز نسل چهارم در اوایل شهریور می‌باشد. در منطقه سوریان آباده (سردسیر) آفت سه نسل در سال دارد. ظهور اولین پروانه در اوایل اردیبهشت، اوج پرواز نسل اول در اواسط تا اواخر اردیبهشت، اوج پرواز نسل دوم در اواسط تیر و بالاخره اوج پراز نسل سوم در اواخر مرداد تا اوایل شهریور می‌باشد. بیشترین خسارت مربوط به نسل سوم آفت است. بهترین زمان مبارزه بر علیه آفت یک هفته تا ده روز بعد از تشکیل اوج بروز نسل دوم می‌باشد. دوره جنینی ۸ تا ۱۰ روز، دوره لاروی ۱۷ تا ۱۸ روز و چهار سن لاروی دارد. دوره شفیرگی ۷ تا ۸ روز و دوره نشو و نما برای یک نسل ۳۲ تا ۳۶ روز طول می‌کشد. این آفت در اطراف تهران سه نسل در سال دارد. زمستان را به صورت شفیره در پیله سفید ابریشمی زیر پوست ساقه مو و در زیر برگ های ریخته شده موستان می‌گذراند. ماده‌ها تخم های خود را به صورت انفرادی روی بند خوشه‌ها و حبه‌ها قرار می‌دهند.

کنترل:

۱ـ انتخاب انواع موهایی که خوشه متراکم ندارند.

۲ـ احداث باغ به صورت ردیفی و در روی داربست موازی، چون کرم خوشه خوار انگور اغلب به موستان هایی که فاقد داربست بوده و موها به شکل گسترده روی زمین یا پشته‌ها باشند، حمله می‌نماید.

۳ـ هرس هر ساله مو برای جلوگیری از تجمع شاخه‌های اضافی، سوزاندن علف‌های هرز و برگ های خشک در پاییز، شخم عمیق و استفاده از یخ آب زمستانه برای از بین بردن شفیره‌های زمستان گذران.

کنترل شیمیایی:

     نوبت اول سم پاشی در مرحله غنچه و قبل از باز شدن گل ها. نوبت دوم زمان غوره و نوبت سوم در شروع آبدار شدن میوه.

۱٫دیازینونwp40% و ۱٫۵درهزار

۲٫زولونec35% ،، ،، ،،

۳٫تریکلروفنsp80% و ۱٫۵درهزار (دیپترکس)

۴٫دیازینونec60% ،، ،، ،،

۵٫اتیونec47% ،، ،، ،،

زنجره مو

cicadatra ochreata - (hom.: cicadidae)

     این زنجره یکی از آفات مهم مو در ایران است. در تمام مناطق موکاری وجود دارد. علاوه بر مو به بسیاری از گیاهان دیگر مانند سنجد،‌ سیب، آلبالو، به، سپیدار، زبان گنجشک، نارون، ازگیل ژاپنی، تبریزی، پسته، انار، گلابی و هلو صدمه می‌زند.

نحوه خسارت

     حشره بالغ بر روی سرشاخه‌های مو و سایر درختان میزبان تخم ریزی می‌نماید. بر اثر تخم ریزی حشره قسمتی از بافت گیاه از فعالیت باز مانده و در روی آن برآمدگی‌هایی بوجود می‌آید که سبب شکنندگی سرشاخه می‌شود. این سرشاخه‌ها اغلب ضعیف و گاهی خشک می‌شوند. پوره‌های آفت پس از خروج از تخم داخل خاک شده و روی ریشه‌های مو مستقر می‌گردند. پس از استقرار برای تغذیه، خرطوم خود را در نسج ریشه فرو برده و به شدت شروع به تغذیه می‌کنند. در موستان هایی که این آفت شیوع دارد پایه مو تدریجاً ضعیف گشته و سرانجام می‌خشکد. پایه‌های آلوده اغلب رشد بسیار کم دارند، برگ ها زرد می‌شود و میوه‌ها بسیار کم و ریز هستند.

زیست‌شناسی

     زنجره‌های کامل از اوایل تابستان به بعد در موستان ها دیده می‌شوند. پس از خروج از جلد شفیرگی معمولاً پروازهای کوتاه می‌کنند. پس از ۵ تا ۷ روز جفت گیری کرده و یکی دو روز بعد تخم گذاری می‌نمایند. تخم ها در دو ردیف به طور مورب داخل شاخه‌های چوبی نشده در طرفین شیاری که حشره با تخم ریز خود می‌سازد قرار داده و روی ‌آن ها را با ترشحات بدن می‌پوشاند. دوره رشد جنینی حدود یک ماه است. دوره زندگی حشرات کامل در طبیعت ۱۱ تا ۱۲ روز می‌باشد. تعداد متوسط تخم در یک زنجره ماده حدود ۳۰ تا ۳۵ عدد می‌باشد. پوره‌ها پس از خروج از تخم به زمین افتاده داخل خاک می‌شوند. پوره‌ها در کنار ریشه‌ها اتاقکی از گل برای خود ساخته از شیره گیاهی می‌ماند. پوره‌ها دوست دارند در شرایط کاملاً مرطوب زندگی کنند. دوران پورگی این آفت حدود چهار سال است. پوره‌های سن چهارم پس از پایان دوره تغذیه از خاک خارج شده و از تنه درختان یا قطعات سنگ و غیره بالا رفته تبدیل به مرحله‌ای که اصطلاحاً شفیره نا میده می‌شود، می‌گردند. بعد از طی مرحله شفیرگی جلد آنها با یک شکاف طولی از هم باز شده و حشره کامل بال دار از آن خارج می‌گردند. خاک های رسی و سنگین برای فعالیت پوره‌ها مناسب‌تر است و این آفت در چنین خاک هایی خسارت بیشتری ایجاد می‌کند. طول دوره یک نسل ممکن است ۴ تا ۵ سال طول بکشد.

کنترل:

۱ـ استفاده از زمین‌های شنی، ازدیاد آبیاری و تقویت زمین بوسیله کودهای حیوانی شیمیایی

۲ـ پیوند واریته‌های مرغوب روی پایه‌های مقاوم

۳ـ بیل زدن پای درخت و سوزانیدن علف‌های هرز باغات و اطراف آن ها

۴ـ هرس سرشاخه‌های آلوده به تخمریزی زنجره‌ها در بهار و سوزانیدن آن ها

۵ـ آب تخت نمودن باغات

کنترل شیمیایی:

     از سموم دیازینون و مالاتیون به روش سمپاشی پای بوته ها علیه پوره های داخل خاک، سم پاشی سطح خاک در موقع خروج شفیره ها، همچنین سمپاشی درختان استفاده می کنیم.

کرم‌های شاخ دار مو

theretra alecta

pergesa elpenor

celerio lineata

(lep: sphingidae

     اطلاق کلمه شاخ دار به این آفت به علت وجود زائده کم و بیش بلندیست که نزدیک به انتهای شکم لاروها در سطح پشتی دیده می‌شود و به نظر می‌رسد که نوعی وسیله دفاع باشد.

     گونه اول پروانه نسبتاً بزرگ به رنگ آجری تیره بوده دارای بال های پهن با نوارهای رنگین است. گونه دوم حدود ۷۰ میلیمتر، زیتونی رنگ بوده و روی بال های جلویی دو خط مورب تیره در نیمه انتهای بال دیده می‌شود. در بال های عقبی یک نوار پهن سیاه در قاعده دیده می‌شود. در روی شکم سه نوار تیره دیده می‌شود که یکی در وسط و دو تای دیگر در طرفین قرار دارند. گونه سوم با بال های باز حدد ۶۰ میلیمتر، رنگ بال های جلویی سبز مایل به بلوطی با نوارهای سفید مواج و طولی است. روی بندهای اولیه شکم نوارهای عرضی متناوب تیره روشن قرار دارد که در مجموع منظره شطرنجی به پشت شکم می‌دهد.

زیست‌شناسی

     هر سه گونه زمستان را به صورت شفیره‌های لخت در پناه گاه ها و یا زیر خاک به سر می‌برند. در بهار با گرم شدن هوا حشرات کامل ظاهر می‌شوند. حشرات کامل غروب پروازند و قبل از تخم ریزی مدت قابل توجهی باید تغذیه کنند. حشرات ماه تخم های خود را به طور انفرادی در زیر برگ ها قرا رمی‌دهند. تعداد تخم هر حشره ماده حدود ۵۰ تا ۱۰۰ ذکر شده است. این تخم به فاصله ۱۰ تا ۱۵ روز باز می‌شوند. لاروها پس از خروج از تخم از پارانشیم برگ شروع به تغذیه می‌کنند. لاروها در سنین بالا تغذیه شدید دارند و بیشتر در شب‌ها فعالیت می‌کنند. وجود این حشرات به علت فضولات فراوانی که زیر بوته‌های مو ریخته شده و نیز از روی برگ های خورده شده مشخص می‌شود.

     این حشرات در شرایط آب و هوایی مختلف تا سه نسل ایجاد می‌کنند ولی به علت اندام درشت، جمعیت این حشرات به خوبی تحت کنترل قرار دارد.

کنه نمدی مو

eriophyes = colomerus vitis

(acari.: eriophyidae)

     این کنه به برگ ها حمله نموده و در پشت برگ ها گال هایی مسطح و به صورت نمد ایجاد می‌کند. رنگ این قشر نمدی ابتدا سفید کثیف است اما به تدریج تغییر رنگ داده و به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای تبدیل می‌گردد. در سطح فوقانی برگ درست در طرف مقابل کنه نمدی، برآمدگی بوجود می‌آید و به پهنگ برگ ناصافی می‌دهد. زمستان به صورت کنه کامل زیر پوست جوانه‌ها به سر می‌رد. در شرایط مساعد ۷ نسل در سال دارد.

شته مو یا فیلوکسرای مو

phylloxera vitifoliae

(hom.: phylloxeridae)

     این حشره یکی از مهم ترین و معروف‌ترین آفات مو در جهان است. در سال ۱۸۶۰ از آمریکا وارد کشورهای اروپای غربی گردید و به سرعت انتشار یافت. موهای معمولی vitis vinifera به این آفت بسیار حساس می‌باشند. یکی از بهترین راه های مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم می‌باشد. بدین منظور موهای معمولی را بر روی پایه‌های مو آ‌مریکایی vitis americanna پیوند می‌زنند. خوشبختانه این آفت در ایران وجود نداشته و جزء آفات قرنطینه خارجی است.

 آفتاب سوختگی : هرس مناسب، تقویت بوته ها ، ایجاد چاله اطراف تنه جهت افزایش ذخیره رطوبت.
 کنترل علف های هرز : پابیل به موقع تاکستان، استفاده از علف کش های قبل از رویش علف هرز، استفاده از علف کش های عمومی به صورت هدایت شده بین ردیف .

تکنولوژی و نگهداری میوه انگور

     انگور میوه ای است که هم قبل از رسیدن به صورت غوره (در غذا و به صورت آب غوره) هم در حالت رسیده به صورت تازه خوری، هم به صورت خشک (کشمش) قابل استفاده و پرمصرف می باشد. حتی برگ انگور نیز در تهیه غذا کاربرد دارد.

     از انگور در تولید فرآورده هایی مانند آب انگور، شیره انگور، سرکه، آب غوره، کنستانتره انگور، روغن هسته انگور استفاده می شود. موادی مانند اسید تارتاریک، اسید سیتریک، رنگ و فیبر خوراکی، خوراک دام، تانن و ... از ضایعات و تفاله های انگور قابل استخراج می باشد.

کشمش: انگورهای کشمشی را باید رسیده برداشت نمود، رسیده بودن انگور برکیفیت)میزان اسیدیته و پروتئین) و حتی کمیت کشمش)15-10 درصد بیشتر به واسطه ماده خشک بیشتر) اثر دارد. به علاوه درجه رسیدگی بر زمان خشک شدن، اندازه دانه، رنگ، مزه و ظاهر کشمش اثر دارد.

روش های خشک کردن انگور برای تولید کشمش

1- کشمش آفتابی: مناسب انگورهای بی دانه است. این کشمش ها بدون هیج عملیات اضافه ای در برابر آفتاب خشک می شوند.

2- کشمش سایه خشک: مناسب انگورهای سبز است. این کشمش ها در سایه، در برابر هوای خنک آویزان شده و به تدریج خشک می شوند.

3- روش کالیفرنیایی: در این روش انگور به مدت 3-2 ثانیه در محلول جوشان سدیم هیدروکساید 3/0 تا 2/0 درصد فرو برده و سپس در آب سرد شستشو شده و به مدت 4 تا 2 ساعت در محفظه دود خشک می شوند.
4- کشمش تیزابی: این روش از رایج ترین روش های تهیه کشمش دنیا است. در این روش از مواد قلیایی و مواد شیمیایی استفاده می گردد.

روش های نگهداری در منزل :

بهتر است انگور را دقیقا" پیش از مصرف بشوییم و آبکشی کنیم. این کار باعث نگهداری طولانی‌تر این میوه می‌گردد. 

 

داستان کوتاه بهلول و آب آنگور

روزی یکی از دوستان بهلول گفت : ای بهلول! من اگر انگور بخورم آیا حرام است؟

بهلول گفت : نه!

پرسید : اگر بعد از خوردن انگور در زیر آفتاب دراز بکشم آیا حرام است؟

بهلول گفت : نه!

پرسید : پس چگونه است که اگر انگور را در خمره ای بگذاریمو آن را زیر نور آفتاب قرار دهیم و بعد از مدتی آن را بنوشیم حرام می شود؟

بهلول گفت : نگاه کن! من مقداری آب به صورت تو می پاشم. آیا دردت می آید؟

گفت : نه!

بهلول گفت : حال مقداری خاک نرم بر گونه ات می پاشم آیا دردت می آید؟

گفت: نه!

سپس بهلول خاک و آب را با هم مخلوط کرد و گلوله ای گلی ساخت و آن را محکم بر پیشانی مرد زد!

مرد فریادی کشید و گفت : سرم شکست!

بهلول با تعجب گفت : چرا؟ من که کاری نکردم!این گلوله همان مخلوط آب و خاک است و تو نباید احساس درد کنیاما من سرت را شکستم تا تو دیگر جرات نکنی احکام خدا را بشکنی  

شیخ اجل سعدی شیرازی و اشعاری که در آن واژه انگور به کار برده است.

     شیخ اجل سعدی شیرازی رحمت الله علیه انگاری از انگور زیاد خوشش نمی آمد و یا این که کمتر با این میوه ی بسیار زیبا و پر خاصیت سر و کار داشته است. هر چه در گنجور اشعار فارسی اشعار شیخ را جستجو کردیم، آن چنان که باید نتوانستیم اشعاری بیابیم که در آن از واژه ی انگور استفاده شده باشد. فقط به دو مورد برخوردیم که جا داشت به احترام ایشان این اشعار را منعکس کنیم.

حکایت شحنه مردم آزار

سعدی » بوستان » باب اول در عدل و تدبیر و رای

گزیری به چاهی در افتاده بود / که از هول او شیر نر ماده بود

بداندیش مردم به جز بد ندید / بیفتاد و عاجزتر از خود ندید

همه شب ز فریاد و زاری نخفت / یکی بر سرش کوفت سنگی و گفت:

تو هرگز رسیدی به فریاد کس / که می‌خواهی امروز فریا درس؟

همه تخم نامردمی کاشتی / ببین لاجرم بر که برداشتی

که بر جان ریشت نهد مرهمی / که دل ها ز ریشت بنالد همی؟

تو ما را همی چاه کندی به راه / بسر لاجرم در فتادی به چاه

دو کس چه کنند از پی خاص و عام / یکی نیک محضر، دگر زشت نام

یکی تشنه را تاکند تازه حلق / دگر تا بگردن درافتند خلق

اگر بد کنی چشم نیکی مدار / که هرگز نیارد گز انگور بار

نپندارم ای در خزان کشته جو / که گندم ستانی به وقت درو

درخت زقوم ار به جان پروری / مپندار هرگز کز او برخوری

رطب ناور چوب خر زهرهٔبار / چو تخم افگنی، بر همان چشم‌دار

حکایت شمارهٔ۴۶

سعدی » گلستان » باب دوم در اخلاق درویشان

      حکیمی را پرسیدند از سخاوت و شجاعت کدام بهتر است گفت آن که را سخاوتست به شجاعت حاجت نیست

زکوة مال بدر کن که فضله رز  / را چو باغبان بزند بیشتر دهد انگور

منابع:

ویکی پدیا (دانشنامه آزاد)، دانش نامه رشد (شبکه ملی مدارس(http://daneshnameh.roshd.ir   ، کتاب رستم التواریخ اثری از محمد هاشم آصف، قانون، کتاب دوم ابو علی سینا، گنجور اشعار فارسی، طب و درمان، بحار الانوار ، عیون اخبار الرضا (ع)، مرکز مقالات کشاورزی، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد: بخش اقتصادی و اجتماعی : بخش آماری سایت :  http://faostat.fao.or،‌ محمد هاشم آصف (رستم‌الحکما)،رستم‌التواریخ،به اهتمام عزیزالله علی‌زاده، تهران: انتشارات فردوس، چاپ دوم، ۱۳۸۲، ص۲۹۲.، «The Best Way to Store Grapes». مجله اینترنتی ریدرز دایجست. بازبینی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۱. ،‌ برداشت آزاد از وب سایت های :، بخش مقدمه و کاشت : http://fa.wikipedia.org، بخش آمار :  http://faostat.fao.org، بخش بیماری ها :  http://atieagri.blogfa.com/post-45.aspx، بخش هرس و کود :   http://agriculture.parsiblog.com،‌بخش خواص انگور :   http://www.seemorgh.com،‌ بخش گونه های انگور :   http://farabiasl.com، http://allfruits.ir

هنوز آتش بلندی های پاسارگاد خاموش نشد که پارک ملی بمو هم ...

هنوز بلندی های اطراف پاسارگاد در آتش بی توجهی نادانان به حفاظت از محیط زیست می سوزد که برخی از مسولان خبر دادند: به دلیل حضور گردشگران و روشن کردن آتش، شاهد آتش سوزی در منطقه  ی بمو هم هستیم. گونه های موجود در این منطقه علفی بوده و بافت موجود به صورت صخره است و هم اکنون نیروها برای کنترل و مهار آتش از ساعاتی قبل به منطقه اعزام شده اند. پارک ملی بمو از پارک های ملی ایران در استان فارس است و در شمال شهر شیراز قرار دارد. این پارک حدود 40 سال است مورد حفاظت قرار گرفته است. طی چند سال گذشته همواره شاهد آتش سوزی های متعدد در این منطقه حفاظت شده بوده ایم. این که چرا گردشگران نسبت به حفاظت از محیط زیست کوتاهی می کنند و مسوولان محیط زیست هم نسبت به این قضیه بی توجه هستند و راه کارهای مناسبی برای بوجود نیامدن این گونه اعمال ارائه نمی دهند خود جای بسی تامل است.    

حمزه ولوی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس در گفت‌وگو با خبرگزاری ها، خبر از شروع آتش‌سوزی در پارک ملی بمو داد و گفت: علت آتش‌سوزی به حضور گردشگران در روستاهای اطراف مربوط می‌شود اما هنوز نمی‌دانیم آتش‌سوزی عمدی است یا سهوی.
وی در پاسخ به این سوال که چرا بالگرد آب پاش برای اطفای حریق به پارک ملی بمو اعزام نشده است، گفت: فعلاً نیازی به بالگرد آب پاش نیست در صورت نیاز هماهنگی‌ها با ستاد بحران استان انجام خواهد شد.

پارک ملی بمو 48 هزار هکتار وسعت دارد و یکی از مناطق چهارگانه طبیعی در استان فارس است. این پارک ملی از لحاظ شمار حیوانات و تنوع حیات‌وحش، بعد از پارک‌های ملی گلستان و ارومیه در مقام سوم اهمیت است هر چند چندان شناخته شده نیست.

در زیستگاه طبیعی بمو، علاوه بر پلنگ، پستاندارانی از جمله، آهو، قوچ و میش، بز و پازن و پرندگانی همچون عقاب طلایی زندگی می‌کنند و کفتار، گربه جنگلی، گربه وحشی و جغد کوچک و شاه بوف از دیگر حیوانات این منطقه هستند شمار پلنگ‌های این منطقه در سال 92 شش قلاده برآورد شده‌ است.
این پارک ملی دارای 112 گونه جانوری 69 گونه پرنده و 21 گونه پستاندار، 19 گونه خزنده و 3 گونه دو زیست و همچنین گونه‌های مختلف گیاهی است.