باغ دلگشا

باغ دلگشا 

شیراز باغهای فراوان و زیبایی دارد. یکی از این باغهای زیبا باغ دلگشا است. این باغ در شمال شرق شیراز قرار دارد. تا سال گذشته ورود به این باغ رایگان بود، اما در حال حاضر بقیه راهها مسدود و به علت بلیطی شدن ورودی آن تنها از در اصلی امکان پذیر است که آن هم به طرف چهار راه دلگشا باز می شود. با آرامگاه سعدی به فاصله یک باغ طاووسیه و قنات سعدی و چند تا منزل مسکونی و یک گرمابه عمومی فاصله دارد. آبی که از زیر آرامگاه سعدی در جریان است وارد قنات سعدی شده و از آنجا به باغ طاووسیه و در ادامه به باغ دلگشا وارد و با مشروب کردن این باغ از قسمت جنوبی این باغ خارج شده و به سمت زمینهایی که در قسمت جنوبی فلکه کلبه قرار دارد سرازیر می شود. زیبایی این باغ به داشتن یک خانه قدیمی که چند سال است در حال تعمیر می باشد و به داشتن درختان نارنج که در فصل بهار عطر بوی بهار نارنج آن مشام هر گردشگر و ساکنین اطراف را معطر می سازد. در کتابهای تاریخی آمده که سابقه این باغ نه تنها به پیش از دوره سلسله های آل اینجو و آل مظفر بلکه تا پیش از اسلام یعنی دوره حکومت ساسانیان هم قطعی است. زیرا این باغ در نزدیکی مظهر کاریزی کهن و در حریم قلعه بسیار مشهور "کهندژ" یا "قهندژ" یا "پهندر" بود که بقایای آن تا نیم سده پیش بر فراز کوه مقابل قرار داشت.و چاههای عظیم این دژ کهن به نام "چاه قلعه بندر" و "چاه دختر" هم اکنون بر بالای این کوه واقع است. این دژ ساسانس پس از اسلام نیز دارای اهمیت بود و در عهد آل بویه تعمیر گردید و در دوره شاه شجاع مظفری نیز مرمت گردید. در دوره تسلط تیمور گورکانی باغ دلگشا و چند باغ مشهور دیگر شیراز همچنان در نهایت آبادانی بود. تیمور که یک بار در سال 789 و نوبت دوم در ساتل 795 هجری قمری به شیراز آمده بود از این باغ دیدن و نمونه ای مشابه این باغ در سمرقند ساخته که نام آن را هم دلگشا گذاشت. باغ دلگشا در دوره صفویه هم از باغهای معروف شیراز بوده که در تصاویر جهانگردان اروپایی نشان داده شده است. در دوره افشاریه این باغ همچنان آباد و احتمالاً مدتی در تملک میرزا محمد کلانتر فارس بوده است. در دوره زندیه این باغ مرمت گردیده است.بنا به روایت میرزا محمد صادق نامی در تاریخ گیتی گشا و حاج میرزا حسن فسایی در فارسنامه ناصری، کریم خان زند ایام محرم سال 1172 هجری قمری را در باغ دلگشا به تعزیه داری پرداخته است. مرحوم حاج میرزا حسن فسایی در فارسنامه می نویسد: نام قدینی این باغ همین دلگشا است، در فتنه محاصره تقی خان شیرازی در سال 1150 از حلیه ی آبادی بیفتاد و حصار و عماراتش منهدم گشته، صحرا گردید. در سال 1200 و اند مرحوم حاج ابراهیم خان اعتماد الدوله شیرازی، این باغ را تعمیر بلکه احداث نمود و چون کار او و قبیله او از اوج بزرگی به درجه هبوط رسید باز این باغ دلگشا روی به خرابی نهاد و در سال 1236 نواب شاهزاده رضاقلی میرزا نایب الایاله قاجار این باغ را از مُلّاک آن خریداری و تعمیر و فرموده عمارتی در میان آن بساخت.در سال 1260 و اند مرحوم حاجی قوان الملک میرزا علی اکبر شیرازی این باغ را خرید و به وله ارجمند خود جناب جلالت مآب صاحبدیوان میرزا فتح علی خان ببخشید.

درازای این باغ 350 ذرع، پهنای آن 150 ذرع، درختهای نارنج این باغ که ثمر دهد در این سال 1302 معادل 1300 درخت است و درختهای نارنج تازه این باغ که هنوز به حد ثمر نرسیده است در باغ کهنه دلگشا 3500 درخت است و در جنب مغرب دلگشا 500 درخت است.