آتشکده دیروز، قلعه بندر امروز و چاه ژرف سعدی

آتشکده دیروز، قلعه بندر امروز و چاه ژرف سعدی

قابل توجه سازمان میراث فرهنگی

مولف کتاب حدودالعالم که به سال 372ه.ق تالیف شده می نویسد:"شیراز قصبه فارس شهری بزرگ است. خرم و با خواسته و مردمان بسیار... و اندر وی یکی از فهندز است قدیم، سخت استوار و آن را قلعه شه موید خوانند و اندر وی دو آتشکده است که آن را بزرگ دارند و اندر وی یک گونه اسپرغم است سوسن نرگس خوانند، برگش چون برگ سوسن و میان چون نرگس...

قلعه بندر،QALEH-BANDAR (به فتح باء و دال و سکون بقیه)در انتهای غربی قسمت اول کوه شمالی، مشرف بر تنگ سعدی قلعه ای بوده که اکنون خراب شده است .این قلعه را به نامهای "فهندز" و "بهندژ" و "کهن دژ" و "پهن دژ" و"فهندژ" نامیده اند. ولی مردم شیراز آن را "قلعه بندر" گویند...

...یکی دیگر از مدارک و شواهدی که سابقه شیراز را به زمان هخامنشی و بلکه بیشتر می رساند، وجود چاه ژرف و عمیق در کوه سعدی است.به نام چاه قلعه پهندر( چاه قلعه بندر) نظیر چاههایی که هخامنشیان یکی در تخت جمشید و سه دیگر در امتدادکوه رحمت کنار جاده شیراز – اصفهان (محازی چشمه علی آباد) در کوه حفر کرده اند.عمق این چاه 102 متر و اندازه دهنه آن 4X4 متر، معلوم است که این پنج حلقه چاه و چاههای نظایر آن که در سایر کوههای فارس موجود می باشد و تا کنون از انظار پنهان مانده ، همه برای یک منظور معین ساخته شده و اگر تاریخ حفر آنها به پیش از هخامنشیان نرسد به طور تحقیق به زمان هخامنشیان مربوط می شود...

حدودالعالم به کوشش دکتر منوچهر ستوده صفحه 130

شیراز – علی سامی چاپخانه موسوی آذر ماه 1347 صفحه 15 –   16

این دو قلعه به موازات هم و در فاصله ای حدود 500 متر از یکدیگر قرار داشته و با توجه به اینکه قسمت زیادی از آنها تخریب شده ولی از دور نمایان است. چاه در قسمت وسط و در جنوب آنها حفر شده که هر سه یه مثلثی را بوجود آورده اند.قلعه ها در اثر مرور زمان تخریب و سنگها و خشتها در اطراف آن پراکنده است. در لابلای مصالح، رد پایی از کوزه ها و سفالهای شکسته مشاهده می شد.چاه در شیب کوهستان قرار دارد. به علت آنکه چاه در فاصله 2 متری قابل رویت می باشد، اگر کسی از شیب کوهستان به سمت پایین به سرعت حرکت می کرد، امکان خطر صعود در چاه وجود داشت.به همین دلیل چند سال پیش برای امنیت بازدید کنندگان با میله های آهنین حفاظ بندی کرده اند.متاسفانه بعضی از افراد میله ها را از جا کنده و به درون چاه ریختند. برای آخرین باری که از این چاه دیدن کردم، متوجه شدم که روی آن را با بتون پوشانده و فقط یک روزنه ای به اندازه 20X20 سانتی متر باز گذاشته که هیچگونه دیدی برای بازدید کننده وجود ندارد. 

 در اصفهان یک آتشکده ای وجود دارد که از دوران ساسانیان بجا مانده است.مردم برای بازدید از آن با صرف هزینه ای ، حدود 1 کیلومتر کوهنوردی نموده و آن بنا را مورد بازدید قرار می دهند.آتشکده هم به طرز زیبایی بازسازی شده است.می طلبد مسوولین محترم نسبت به مرمت و بازسازی این ابنیه تاریخی و زیبا که در بهترین نقطه شیراز قرار دارد، اقدام نمایند.با توجه به اینکه در قسمت پایین آن توسط شهرداری فضا سازی شده، همین عملیات را در قسمت شرقی آن ادامه دهند.راهی همانند کوهپایه به سمت قلعه ها احداث نمایند. در قسمت شمالی قلعه ها که به پرتگاه منتهی می شود، می توان با حفاظ بندی و یا دیوار کشی اقدام نمایند.بتون روی چاه را هم برداشته و با حفاظهای محکم و مناسب که چاه به رویت بازدید کنندگان قرار گیرد، می توان فضایی مناسب برای گردشگری بوجود آورد.

این متن در تاریخ 25/5/86 برای روزنامه خبر تنظیم گردید که چاپ نشد.

فهرست اماکن گردشگری استان مازندران

                  فهرست اماکن گردشگری استان مازندران 

مقدمه

استان مازندران از شمال به دریای خزر واز جنوب به استانهای سمنان و تهران و از مغرب به استان گیلان و از مشرق به استان گلستان محدود است .

مساحت : 24091 کیلومتر مربع

جمعیت : 2603008 نفر

تعداد شهرستان : 15

 تعداد شهر : 36

تعداد بخش : 38

تعداد دهستان : 104

استان مازندران با 46/1 درصد مساحت کل کشور دارای 15 شهرستان به نامهای: رامسر، تنکابن، چالوس، نوشهر، نور، محمودآباد، آمل ، بابل، بابلسر، قائمشهر، جویبار، سوادکوه، ساری، نکا، بهشهر،

وتعداد 36 شهر به نامهای :بهشهر، کلوگاه، رستم کلا، نکا، ساری، سورک، کیاسر، قائمشهر، کیاکلا، جویبار، پل سفید، زیرآب، شیرگاه، آلاشت، بابل، امیرکلا، بابلسر، فریدون کنار، آمل، رینه، محمودآباد، نور، چمستان، رویان، نوشهر، چالوس، مرزن آباد، کلاردشت، تنکابن، خرم آباد، کلارآباد، نشتارود، عباس آباد، سلمان شهر، رامسر، کتالم، و سادات محله

مازندران تنها استانی است که از سه محور هراز، کندوان وسوادکوه با مراکز شهر مرتبط بوده و سه فرودگاه ساری، نوشهر ورامسر ارتباط هوایی داشته وراه آهن سراسری نیز از آن عبور می کند.جاده ساحلی از از بابلسر تا رامسر به طول 220 کیلومتر و با فاصله 10 الی 300 متر از کنار دریا عبور می گذرد.

نزدیک به 15 میلیون نفر گردشگر داخلی و بیش از 20 هزار توریست خارجی هر ساله به منظور گذراندن اوقات فراغت از این استان دیدن می کنند.

وجود ساحل زیبای دریای خزر، جنگل، مزارع شالیزاربرنج و چای به تنهایی زیباییهایی دارد که هر گردشگر را مجذوب خود می کند.علاوه بر اینها پارکهای جنگلی، غارها، آبشارها، رودخانه ها، آبهای سرد و گرم معدنی، چشمه ها، تالاب ها، دریاچه ها و جاذبه ای طبیعی دیگر و دارا بودن یادمانهای تاریخی نظیر مقبره میربزرگ آمل، برج لاجیم سوادکوه، برج رسکت سوادکوه، مجموعه تاریخی فرح ساری و عباس آباد بهشهر، قلعه پولاد بلده نور، کندلوس نوشهرو... این استان را به مجموعه ای متنوع برای استفاده گردشگران مختلف با انگیزه های گوناگون مبدل نموده است.

فهرست جاذبه های گردشگری استان مازندران

شهرستان چالوس

 جاذبه های ورزشی :قله علم کوه – قله تخت سلیمان – قله خراسان – قله شان کوه – قله چالون – دیواره علم کوه – قله لیزونک – قله سیما کعان بزرگ – قله دندانه اژدها – قله کلوان – قله میش چال – قله سیا سنگا – قله گردون کوه – قله هفت خوان – قله رستم نیشت – قله سیاه گدک – قله میان سرچال – قله مرجی کش – قله سی چال – قله مست چال – قله مغار – قله سندکوه

جاذبه های طبیعی : جنگل سی نوا – جنگل ملاجو – جنگل ذوات شرقی – جنگل ذوات غربی – جنگل محمدآباد – جنگل پل کرات – رود چالوس – رود سردآبرود – رودانگوران – رودمکارود – رود طبرسو – رودپلنگ آبرود – آبشارهریجان – آبشار اکاپل – مرداب کندوچال – یخچال طبیعی سرچال – یخچال طبیعی میان سه چال – یخچال طبیعی هزارچال – یخچال طبیعی تخت سلیمان – یخچال طبیعی اسپیلت – یخچال طبیعی چالون – یخچال طبیعی خراسان – یخچال طبیعی مرجی کش – یخچال طبیعی علم چال – یخچال طبیعی هفت خوان – غار یخ مراد – آب معدنی دلیر -  دریاچه جنگل سرچشمه

جاذبه های تفریحی : دریاچه جنگل سرچشمه – پارک ورگاویچ – پارک بنفشه – پارک نمک آبرود – پارک شاه چشمه – پارک اوجابیت – پارک لاهو – تفرجگاه ساحلی نمک آبرود

جاذبه های زیارتی : بقعه امامزاده محمد – امامزاده پنج تن کلاردشت – امامزاده عبدالرضا – امامزاده خلیل مرزن آباد – امامزاده زکریا – امامزاده هادی حسن کیف – امامزاده قاسم – امامزاده حقانی – امامزاده سه تن

جاذبه های تاریخی : کاخ چایخوران – کاخ اوجابیت – حمام قدیمی سرد آبرود – راه باستانی – دژ باستانی دژک – قلعه هریجان

جاذبه های علمی تحقیقی: مزرعه پرورش ماهیان سردآبی مرزن آباد – مجتمع پرورش و تکثیر ماهیان قزل آلا کلاردشت – منابع آب وآب بندهای پرورش ماهی

شهرستان سواد کوه

جاذبه های ورزشی : قله امامزاده حسن – قله کوه چرات – قله اتابک – ارتفاعات شاراق – قله خروندو – کوه قدمگاه – ارتفاعات دسوگودگ شاه – قله سنگر – قله ارفع کوه – قله سنگو و امامزاده عباسعلی – کوههای جالم – ارتفاعات پیازمرگ وشلفین – خطیر کوه – لفوروکسلیان – دوآب – سه خط طلا – جاده آلاشت

جاذبه های طبیعی :  منطقه گروک – ناحیه جنگلی لفور – ناحیه جنگلی اسلام اباد – ناحیه جنگلی اندرکلی – ناحیه جنگلی کاشی آباد(جمشیدآباد) – ناحیه جنگلی گروسر – ناحیه جنگلی میان کلاآبشار – ناحیه جنگلی لوسروکارسنگ – ناحیه جنگلی فی پوست  - ناحیه جنگلی کسلیان – ناحیه جنگلی جوارم – ناحیه جنگلی کارمزد – ناحیه جنگلی سرخ کلا – ناحیه جنگلی پرو – ناحیه جنگلی چم چم – ناحیه جنگلی پل پا – ناحیه جنگلی کینج کلا – ناحیه جنگلی ورسک رگت او – پارک جنگلی آزادمهر – چشمه عصابزه او – چشمه گل ناب دره – چشمه ارفع ده – چشمه قلعه گردن – چشمه برنت – چشمه پرو – چشمه منگوچال – چشمه گت او – شاه چشمه گروک – رود دراسله تنگ – رود چلاک – رود گل ناب دره – رود شش رودبار – رود گرو – رود میان کلا – رود چرات – رود سله بن – دریاچه شورمست – دریاچه سدیر نجستک ولفور – دره زیبای امرزده – اژدها دره – رود بابلک – رود راستوپی – رود ولوپی – غار اسپهبد خورشید – غار کیجا چال – غار دیو لیلم – غار سی پشت – غار زنگیان – غار سوت شاه – شکار گاه لفور – شکار گاه کسلیان – شکار گاه پرو چشمه – شکار گاه خروندو – شکار گاه ارفع کوه – شکار گاه دراسله – شکار گاه عباس اباد – شکار گاه قدمگاه

جاذبه های تفریحی : آب معدنی گالش کلا – آب معدنی گراب سر – آب معدنی گروسر – آب معدنی سنگ نو – آب معدنی نرگس چال – آب معدنی درویش ماهر – آب معدنی کندو – آب معدنی کلیم – آب معدنی کردآباد – ییلاق دراسله – ییلاق آلاشت – ییلاق اوریم – ییلاق خطیرکوه – ییلاق چرات – رودتالار – رودولوپی – رودکسلیان – رودسیاهرود – رودآلاشت(الله بند) - -آبشار شورآب –

جاذبه های زیارتی : امامزاده عبدالحق زیرآب – امامزاده ابوطالب – امامزاده یونس رضا – امامزاده حمزه – امامزاده زین العابدین – امامزاده حسن – امامزاده شاه بالو – امامزاده شاهزاده حسین –

جاذبه های تاریخی :

 برج لاجیم – قلعه کنگ لو – برج پیر شهریار – برج دیو کلی – کاروانسرای گدرک – قلعه اولاد – پل باستانی شیرگاه – پل شاپور – پل سفید – کلیسای سواد کوه – قلعه عباس آباد – قلعه گردن – قلعه اوریم – قلعه پرستو – پل ورسک – پل راه آهن شورآب

شهرستان تنکابن

جاذبه های ورزشی : قله سیالان – قله گردو کوه – قله مازوچال – قله شاه رشید – کوه بلور(شاه سفید کوه)

جاذبه های طبیعی : اثر طبیعی خشکه داران – منطقه ییلاقی سه هزار – چشمه آب معدنی شلف -  چشمه ولگ میال – چشمه دیو خانی – چشمه کار کوه – گرخانی چشمه وینی چشمه – ولگتوک میان چشمه – چشمه سری – آب گرم معدنی سه هزار – رود دو هزار – رود سه هزار – رود ولمرود – رود آزاد رود – رود شیرود – رود ترک رود – رود نسا رود – رود گرگ رود – رود کاظم رود – رود نشتارود – رود چشمه کیله – کوهستان لیمرا – کوهستان پیش کوه – کوهستان داکو – کوهستان مازوگاسر – آبشار ماهی وزان – آبشار سنگ بن چشمه – آبشار فرهاد جوی – در یاچه یخی(دریا آبی) – دریاچه بلور – دریاچه هزار کوه

جاذبه های تفریحی : دشت دریاسر – منطقه ییلاقی نوشا – غار کبود آبی ور – غار دانیال – آب بندان حبیسا – شکار گاه نرگس کوه – شکار گاه نوار کوه – شکار گاه اکر – شکار گاه پیله ور – پارک چال دره – پارک سی سرا سلمان شهر – موزه گیاهان دارویی کندلوس سلمان شهر – تفرجگاه گرکویه شاخه تراش –

جاذبه های زیارتی : امامزاده قاسم جزما – بقعه آقا شیر علی – بقعه میر شمس الدین – بقعه ایوب پیغمبر – بقعه صالح بن علی – بقعه امامزاده حسین شیرود

جاذبه های تاریخی : قلعه تنکا – ساختمان شهرداری – ساختمان شهر بانی

جاذبه های علمی تحقیقاتی : پل آجری قلعه گردن – پل قدیمی لپاسر – شاه نشین دشت نوشا – قلعه نوشا – جاده قدیمی مالرو سه هزار – مزارع پرورش ماهیان سردابی دو هزار – مزارع پرورش ماهیان سردابی سه هزار – بازدید از مراکز پرورش ماهی درآبندان – کارگاه کوزه گری سلیمان آباد گل چال – باغ کیوی سلمان شهر – گلخانه سلمان شهر – باغ تحقیقات مرکبات کتری نشتارود

شهرستان رامسر

جاذبه های ورزشی : کوهستان لپاسر – کوهستان سماموس – کوه اشکورات – کوه خش چال – کوه ایل میلی – کوه چینه گرد – کوه جواهر ده – جارکوه – جیرکوه – کوه دیاور – گروپشته – چاله سر – خیزران ناوبن – کوه خوش انگور – کوه کینو – کوه کوا – کوه پابند – کوه گلازنگت – کوه لایی – کوه کنت – قلهمیاندوک – قله سیاه کوه – قله چاه خانی -

جاذبه های طبیعی : مکی چشمه – چشمه مارگوبن – چشمه کودمحله – چشمه پیازکش – برتل چشمه – سلیمان چشمه – چشمه تاک سر – چشمه آب علی – چشمه شیخ آب بن – آب گرم معدنی سونا – آب گرم معدنی سنگ بنه – آب گرم معدنی زیرپل – آب گرم معدنی کیش و سنگ بنه – آب گرم معدنی سادات محله – آب گرم معدنی رمک – آب گرم معدنی گازدار – ییلاق جواهرده – ییلاق جنت رودبار – جنگل دال خانی – رود چالک رود – چشمه انگور – چشمه سرخ خلیل محله – چشمه کوهستان

جاذبه های تفریحی : آبشار ایج – آبشار سیاسرت – یخچال طبیعی قله خش چال – غار کور شیرچال – غار قلعه بند – پارک جنگلی صفارود – مجتمع تفریحی ساحلی توسکاسرا – هتل قدیمی رامسر

جاذبه های زیارتی : بقعه آقابسمل – مقبره چهل شهید – بقعه سیدمحمد – مقبره ملا سعید – امامزاده سیدحسن – امامزاده سید برهان – بی بی سکینه – امامزاده سیدابوالقاسم – امامزاده سید ابوطالب کتالم – امامزاده سیدکافیه

جاذبه های تاریخی : قلعه مارکوه – قلعه گرزمان سر – قلعه شاه نشین – قلعه وان مزی

جاذبه های علمی تحقیقی : آهن پچان – گورستان جواهرده – مدرسه و مسجد میرزا عبدالباقی – مسجد آسا سعید جواهرده – عمارت نیکنام جواهرده – مسجد سکینه آبجی – موزه تماشاگه راز خزر – گل کوه مارانتا – باغ تحقیقات مرکبات کشور –

جاذبه های ورزشی

کوه کینو – کوه کوا – کوه پابند – کوه گلازنگت – کوه لایی – کوه کنت – قله میان دوک – قله سیاه کوه – قله چاه خانی –

شهرستان بهشهر

جادبه های طبیعی : چشمه انگور – چشمه سرخ خلیل محله – چشمه کوهستان – رود سارو – رود برزو – رود نهر کوسان – رود نهر قره تپه – رود مهربان – آبشار سنگ نو – تالاب لپو و پلنگان – تالاب میان کاله – شبه جزیره میان کاله – غار لیدر – غار دیو خانه – غار کال – آبشار اسپه او – پارک جنگلی عباس آباد – پارک ملت – پارک 22 بهمن –

جاذبه های زیارتی : بقعه امامزاده یوسف – امامزاده احمد – امامزاده قاسم – امامزاده کمال الدین – امامزاده شاهرضا – امامزاده سفید چاه – بقعه آقاسید رضا – بقعه شاهزاده علی اصغر – بقعه بی بی زینب – امامزاده عباس – امامزاده فاضل و فضل – بقعه شاهزاده علی اصغر – بقعه امامزاده سید رضا کوهستان –

جاذبه های تاریخی : تکیه رستم کلا – غار هوتو و کمربند – کاخ چشمه عمارت – مجموعه تاریخی عباس آباد – برج تاریخی کوهستان

جاذبه های علمی تحقیقاتی : باغ شاه – صید گاه امیر آباد – صید گاه تازه آباد – ناحیه صنعتی امام علی(ع) امیر آباد – ایستگاه تحقیقاتی جنگل و مرتع پالند – باغ گل و گیاه زینتی تیر تاش – گل خانه مرکبات علائی بهشهر – گل خانه سوزه مهدیه چی – گل خانه موز حسین آباد – گل خانه موز خیابان فرودگاه – گل خانه موز سفید چاه

جاذبه های ورزشی : کوه پر خپان – کوه اونیسه – کوه خوزنک – کوه ده پشت – کوه میان چنار – کوه نار گلی – کوه غیل بند – کوه هسین بن – کوه دم کش – کوه مدخیل – کوه ورگلی – کوه امامزاده حسن – کوه پله پشت – کوه درستانه  - کوه مرزناک – کوه مرزی کلا – کوه دراز کلا – کوه شیخ مدسی – کوه شمل جمار – کوه یارکوه

شهرستان بابل

جاذبه های طبیعی : رود بابلرود – رود قران تلار – رود پاشا کلا – رود سجارود – رود کلارود – رود کاری – رود شهرود – رود ارباب رود – چشمه آب معدنی آرزو – آب معدنی سنگ تو – آب معدنی موزی یک – آب معدنی سنگ تاپ – آبشار قلعه چی بند –

جاذبه های تفریحی : جنگل دراز کلا – جنگل بز چفت – جنگل شیر دار کلا – منطقه حفاظت شده بابل کنار – جنگل دیوا – جنگل ادسلا – جنگل سما کوش محله – جنگلهای گلو گاه – پارک شادی – پارک لاله – پارک شهید شکری – شهر بازی –

جاذبه های زیارتی : مقبره شیخ کبیر – امامزاده سلطان محمد طاهر – بقعه امامزاده قاسم – بقعه درویش فخرالدین – امامزاده پاشا میر – مقبره شاه عبدالله کاظم – مقبره ملا محمد – مقبره شهر آشوب – بقعه شیخ موسی – امامزاده عبدالله

جاذبه های تاریخی : پل محمد حسن خان – کاخ سلطنتی – برج کاخ سلطنتی – تکیه مقری کلا – تکیه زوارده – سقا نفار صلح دار کلا – سقا نفار شیا ده – تکیه کریا کلا – کیجا تکیه – مسجد کاظم بیک – مسجد جامع – مسجد محمد حسین – حمام قدیمی میرزا یوسف – گنبد سرست – مسجد قرجه – ساختمان شهربانی قدیم – تکیه پیر علم – تکیه فیل بند – تکیه و گلدسته اجابن – مقبره سید العلما – برج امامزاده فخرالدین – مسجد بی سر تکیه – مسجد گلشن – مغازه و مسجد روگر محله – گنجینه بابل

جاذبه های علمی تحقیقی : مزارع پرورش ماهی قزل آلا شالیزاری – پرورش ماهی آب بندان

شهرستان آمل

جاذبه های ورزشی : قله دماوند – قله امامزاده قاسم – کوه قره داغ – سیاه کوه – آسمان کوه لار – کوه دال کمر – ارتفاعات ییلاق لاریجان

جاذبه های طبیعی : رود هراز – بلیران – گرمرود – رود کم کلا – رود کرسنگ – رود پنجاب – رود لاسم – آب معدنی استراباکو قلابن – آب معدنی پرسم آمولو – آب گرم معدنی لاریجان – آب معدنی اسک – آب آهن آب زنگی لاریجان – آب معدنی گرو کلرود – آبشار یخی – آبشار شاهان دشت – آبشار آدامل – آبشارپروهر – آبشار شیخ علی خان – آبشار سنگ درکا – آبشار قلعه دختر –

جاذبه های طبیعی : در یاچه سد لار – منطقه زیست محیطی لار – دریاچه دریوک – آبشار آبمراد لاسر – آبشار انگمار لاسر – غار اسک – غار گل زرد پلور – غار دیو سفید – غار سیاه پور امیدی – غار کبوتر کلی شاهاندشت – منطقه ییلاقی لاسم – ییلاق چلاو – ییلاق لاریجان – یخچال طبیعی دربی سل – یخچال طبیعی یخار – آب معدنی گرمرود و بلیران – چشمه های آب سرد و آبشار فصلی اپه اره گرسنگ –

جاذبه های تفریحی : پارک جنگلی میرزا کوچک خان جنگلی – پارک جنگلی امامزاده عبدالله – پارک دهکده طلایی – شکارگاههای لاسم – شکارگاه امیری – شکارگاه لار – منطقه تیراندازی ممنوع رزن –

جاذبه های علمی تحقیقاتی : کارگاههای پرورش ماهی سرد آبی لاریجان – طرح آبریز هراز – موسسه تحقیقاتی برنج کشور – مرکز پرورش نهال زیتون – مرکز پرورش گیاهان دارویی سلیمانی و تقی زاده – دهکده قدیمی با کارگاه قالی بافی بلیران – باغ کیوی و گلخانه ایزدی – پرورش ماهی و منابع طبیعی چلاو – منطقه حفاظت شده سیاه بیشه

جاذبه های زیارتی : امامزاده عبدالله – امامزاده ابراهیم – امامزاده قاسم – امامزاده قاسم هشتل – امامزاده احمد رضا لاسم – آرامگاه سید حسن ولی – امامزاده محمد – امامزاده محمد طاهر رینه – فضل زیاسرو – امامزاده عبدالمناف – امامزاده محمد قریشی – امامزاده عباس شهنه کلا

جاذبه های تاریخی : پل دوازده چشمه – پل معلق – پل پلور به لار – بقعه شمس طبری – بقعه میر بزرگ – نقش برجسته شکل شاه – حمام شاه عباس آبگرم لاریجان – بقعه میر حیدر آملی – مسجد جامع – آرامگاه ناصرالحق – بقعه شمس آل رسول – آثار راه باستانی هراز- قلعه ملک بهمن شاهاندشت – برج قدیمی امیری – بازار قدیمی آمل – مسجد امام حسن عسگری – ساختمان دارایی – قلعه کهرود – بافت قدیم شهر با خانه زیبا مانند خانه شفایی – قلعه دختر پلور – کاروانسرای سنگی و کوهستانی پلور – کافه مکی (غارهای باستانی آب اسک و پلمون)

شهرستان نوشهر

جاذبه های ورزشی : قله شور – قله کلارآباد جنوب (پشت تنکابن) – صلاح الدین کلا – شاه کوه(جنوب لاشک) – قرق کوه – سیاه سنگ – غار چیلک چلندر – غار پیر زن خانی – غار دیو – غار رستم خانه (شمال اویل) – امامزاده سید محمد کیا سلطان(سرجار) برادر امامزاده سید علی کیا سلطان (خیرود) – غار انگلیسی (گوسفند سرا) پشت کندلوس می گویند گوسفند سرای حضرت موسی بود – چشمه گردوک (سنگ تجن) – دیو چشمه (کینج) – منطقه طبیعی ویه سر کجور (روبروی دیو چشمه) – دشت نظیر کجور –

جاذبه های طبیعی :  دریاچه خضر نبی( شمال اویل بعد از کهنه ده ) – رود کور کورسر – ماشلک رود – خیرود – امیر رود – منطقه ییلاقی و طبیعی کندلوس – دشت لاشک کجور – دشت لکتور کجور(پشت دیو چشمه) – اطراف سد صلاح الدین کلا – چشمه فیروز آباد کجور(پشت دشت نظیر) – چشمه شن کنار کجور( جنب ویه سر)

جاذبه های تفریحی : چشمه چهل تن روستای واستانکرود(پشت دیو چشمه) – چشمه سین انجیلی پول کجور – چشمه انگیل (کجور) – رودخانه ناصرآباد کجور – پارک جنگلی سی سنگان – مجتمع فرهنگی توریستی کندلوس – نماد خرم کهنه سرا (شرق چلک) – بقعه شاه انجر فیروز کلا کجور – قلعه نهک

جاذبه های تاریخی : قلعه سلطان مراد – امامزاده محمد طاهر کجور – امامزاده سید جعفر سرا و الدین دوآب کجور – امامزاده حمزه سرا کشک سرا(بغل نیرنگ) - غار کرتک لاشک( می گویند خروسی از این طرف غار حرکت کرد و رستم کر(شمال اویل) در آمد

جاذبه های علمی تحقیقاتی : بافت قدیمی روستای کدیر کجور – ناسنگ لاشک – بازدید از تاسیسات بندر نوشهر و موزه آن – مزارع گیاهان دارویی کندلوس 0مردم شناسی و باستان شناسی) – گلخانه تیرنگ نوشهر – کارگاه قالی بافی علی آباد و میر – کارگاه نمد مالی و ساخت زین اسب فیچکوه (پشت کندلوس) – کارگاه چادر شب بافی روستای اویل –

شهرستان نور

جاذبه های طبیعی : کوه هلو پشته – قله سوردار – آزاد کوه – قله سیاه سنگ – آبشار سوامره ناحیه بلده – آبشار لاویج – آبشار آب پری – آبشار بایرود – آبشار بطاهر کلا – آب معدنی لاویج – چشمه کشپل – محوطه سیر الیمات – آبشار وسیمط – انگتارود – رود نور – رود بلده – لاویج رود – فیل سنگی – طبیعت انار جار – رود الیکا – وازرود – طبیعت بالا دزا – طبیعت گز ناسرا – طبیعت ناپلار – تنگه لاویج – آلیش رود – گلند رود – رود رزن – غار پیرزن خانی – رود حاجی ماهرو داب شیرین – آبشار نغمه میناک –

جاذبه های تاریخی : غار کبود یالرود – غار کهو – کاروانسرای زمستانی یالو – خانه نیمایوشیج – پل خشتی – بقعه آقا شاه بالو زاهد – پل ولاشه – پل کیجا – قلعه پولاد – مسجد صاحب الزمان تاکر – مسجد جامع بلده – ساختمان نو نجاسی – گور کیا داود – کاخ تمیشان – جاده شاه عباسی – روستای قدیمی یوش – بقعه کاوس بن کیومرث – مسجد جامع بالو – تکیه قدیمی میناک – آب انبار سید کلا –

جاذبه های طبیعی : پارک جنگلی نور – پارک جنگلی کشپل

جاذبه های زیارتی : بقعه سلطان احمد بلده – امامزاده بکو بن علی – مقبره سلطان احمد بلده – امامزاده درویش محمد کلاک – مقبره سید حسن سازیک – مقبره شاه رضا کیا سلطان ناتل – مقبره جمشید کیا سلطان رویان – بقعه سید سعد بن یاسل –

جاذبه های علمی تحقیقاتی : صنایع دستی جوربند – ایستگاه تحقیقاتی جنگل مرتع چمستان

شهرستان بابلسر

جاذبه های تاریخی : آب بندانهای سوته – خشکرود – اوجاکسر – قادی محله – روشندان – عزیزک – توده های جنگلی سوته – کریم کلا – جزین

جاذبه های تاریخی : ساختمان شهرداری قدیم – پل آهنی بابلرود – بقعه امامزاده ابراهیم – مقبره بی بی سکینه

جاذبه های تفریحی : پناهگاه حیات وحش فریدون کنار –

جاذبه های علمی تحقیقاتی : دامگاه فریدون کنار – مجموعه تفریحی بابلرود

جاذبه های طبیعی : ساحل دریا – پارک جنگلی ساحلی میرود – بازدید از محوطه صید ماهیان کیکلا – مرکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری میرود

شهرستان قائمشهر

جاذبه های طبیعی : چشمه هزارون – رود تلار – دریاچه تلار – ازباران – پارک جنگلی تلار

جاذبه های علمی تحقیقاتی : امامزاده سید صالح – امامزاده یوسف رضا – تکیه کرد کلا – کارخانه نساجی – شرکت پرورش ماهی آهنگر کلا

شهرستان ساری

جاذبه های ورزشی : کوه شاه دژ – بادله کوه – داراب کلا – کوه چنگی – چلم کوه

جاذبه های طبیعی : آب معدنی گرگین آباد – فرمیم خوش نشان دردانگه – رود تجن – اشک رود خریم – آبشار شیرین رود – مرداب سد اندون و بالندون – رود سلیمان تنگه – ریگ چشمه – رود کرد خیل – رود داربکلا – چشمه شیرین رود – آبشار – دختر قلعه – چشمه – غنچه توجه قلعه آبکسر – چشمه سر دوست – چشمه درویش محمد گله کلا – غار هیلدو – سافی – چشمه عالیواک – جنگل طبیعی کرد خیل – چشمه دختر امام طاهر ده – چشمه سرگی – چشمه گرداب – چشمه شور کده کرات – آب معدنی سورت قلعه سر –

جاذبه های علمی تحقیقاتی : مسجد جامع – مجموعه تاریخی و مسجد فرح آباد – آب انبار نو – آب انبار میرزا مهدی – گنبد شاطر – حمام وزیری – بافت قدیمی شهر با خانه های قدیمی مانند خانه گلبادی –

جاذبه های تاریخی : دختر قلعه – مسجد جامع مصطفی خان – قلعه دیو شاه – قلعه شاه دژ – قلعه پیریشت نو کنده – قلعه مرقله الندان –

جاذبه های تفریحی : پارک جنگلی شهید زارع – مجموعه سید سلیمان تنگه

جاذبه های علمی تحقیقاتی : مرکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری – مرکز تحقیقات کشاورزی – پناهگاه حیات وحش دشت ناز – پناهگاه حیات وحش سمسکنده – منطقه حفاظت شده دودانگه و چهاردانگه – کارگاه گلیم بافی رسکت

جاذبه های زیارتی : امامزاده عباس – بقعه امامزاده یحیی – بقعه سلطان زین العابدین – زیارتگاه ملا مجدالدین – مقبره سلطان احمدرضا – امامزاده منصور – امامزاده ابراهیم – امامزاده عبدالرحمن – مرق آقامشهد – شاهزاده حسین – امامزاده علی اکبر آوا – بنای درویش فخرالدین گلها – امامزاده عبدالصالح مزرود – امامزاده آقاسید تقی چنارین – آستانه پهنه کلا – امامزاده سه تن سنگ تراشان – امامزاده سید جلال الدین زرگر باغ

شهرستان جویبار

جاذبه های طبیعی : رود لاریم – رود تالار – سیاهرود – تالاب زرین کلا – تالاب کرد کلا – آب بندان انار مرز – آب بندان مشک آباد – آب بندان کرد کلا

جاذبه های تاریخی : پل جمعه بازار – پل سیکاپل – ساختمان قدیم تقوایی – خشت پل – پل آزان -

جاذبه های زیارتی : حسینیه باغبان محله – حسینیه بالا محله – حسینیه بیزکی – امامزاده صادق رضا – امامزاده پیر علم – امامزاده شاهرضا – امامزاده حسن رضا – سقاخانه بیزکی – امامزاده عبدالله – امامزاده محمود – سقاخانه انار مرز – امامزاده حمزه

جاذبه های تفریحی : مجتمع ساحلی چپکرود

جاذبه های علمی تحقیقاتی : کارگاه سفال چینی ساز کلاگر محله – شرکت ماهیگیری کلویر

شهرستان نکا

جاذبه های ورزشی : شاه کوه – سیاه کوه

جاذبه های طبیعی : روستای استخر پشت – نهلستان چهلمردی – آبشار دزده – آب معدنی قرمرض – رود نکاء – آبشار گاو کشان – آبشار چنلر بن – آبشار زنگتا – منطقه ییلاقی هزار جریب

جاذبه های زیارتی : امامزاده پنج تن آرم – امامزاده یحیی – امامزاده ابراهیم – امامزاده سبحان – امامزاده قاسم – قبرستان قدیمی آرم

جاذبه های علمی تحقیقاتی : نیروگاه برق نکاء – ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی بایه کلا

منابع مربوط به مازندران شناسی: راهنمای سفر در استان مازندران، تالیف روح ا...الحقی و محمد رضا شید فر – کلاردشت چون نقش بهشت، تالیف علی صلاحی نژاد – تاریخ مازندران ، تالیف اسمعیل مهجوری – تقویم البلدان، تالیف ابوالفدا ترجمه عبدالحمید آیتی – کجور مازندران، تالیف قاسم احمدی لاشکی – کلاردشت ، تالیف علی ملک پور – تاریخ رویان، تالیف اولیاءالله – در قلمرو مازندران(مجموعه مقالات) به کوشش حسین صمدی – تاریخ طبرستان ، تالیف بهاالدین محمد بن حسن بن اسفندیار کاتب – تاریخ تبرستان تالیف اردشیر برزگر – در گستره مازندران( مجموعه مقالات) به کوشش قوام الدین بینایی، زین العابدین درگاهی

خلاصه ای از تاریخ و جغرافیا و جاذبه های گردشگری شیراز

شیراز در نگاه جغرافیا  

موقعیت

     شیراز مرکز استان فارس ودر جنوب غربی ایران قرار دارد.شهرستان شیراز از شمال به مرودشت و اردکان و از غرب به ممسنی و کازرون وازجنوب به فراشبند، فیروزآباد، جهرم و فسا و از شرق به استهبان ، نیریز و ارسنجان محدود است. مساحت 891/178کیلومتر مربع است.از شمال به کوههای بمو ،سبزپوشان ،چهل مقام ،باباکوهی واز غرب به دراک محدود بوده که طول آن 40کیلومتر وعرض آن 15تا30کیلومتردر منطقه ای به وسعت 1268 کیلومتر مربع گسترده شده است. طی سرشماری 1388 جمعیت شیراز بالغ بر 1455073 نفر بوده که ششمین شهر پرجمعیت ایران بعد ازتهران ،مشهد ،اصفهان ،تبریز ،کرج وتراکم جمعیتی آن 890/6نفر برکیلومتراست.ارتفاع ازسطح دریا بین 1480تا1670که متوسط ارتفاع آن 1486متر است. میانگین دمای سالیانه 18درجه ،بارش سالیانه 337میلی متر و تعداد روزهای یخبندان 29روز است.برطبق آخرین تقسیمات اداری به 9منطقه مستقل شهری تقسیم شده که زرقان در شمال، ارژن در غرب، کوار در جنوب و سروستان و کربال از شرق بخش های زیرمجموعه آن را تشکیل می دهند.  

 سوغات شیراز

     انواع صنایع دستی ،آبلیمو ،آبغوره ،مسقطی ،خاتم ، قالی ،نمد ،خراطی ،چرم ،گلیم ، گبه ،ترشی ،انار ،انجیر، حصیر، حنا ،زعفران ،منبت ،معرق ،جاجیم، سفال، قلم زنی ،سفیدآب ، کیسه حمام ،آویشن شیرازی ، گیوه شیرازی ،عرقیات

     از مهمترین این تولیدات که مناسب برای گردشگران می باشد عبارتند از :خاتم ،گبه ، گلیم ،گیوه ،آویشن ،عرقیات ،آبلیمو و آبغوره .  

به علت تقلب در کسب و کار برخی از تولید کنندگان غیر بهداشتی توصیه می شود هنگام خرید آبلیمو و آبغوره و عرقیات از نوع سر بسته و پلمب شده و دارای تاریخ مصرف و در حد امکان از فروشندگان معتبر استفاده نمایند.

انواع غذاهای شیرازی

     شکرپلو – آش انار – قورمه به – دوپیازه – یخنی نخود – پلو رب – کلم پلو – بادام سوخته – یخنی عدسی کلم- آش ماست - آش دوغ

سینماهای شیراز

     سینماهای حافظ ،پیام ،ایران ،پرسیا ،فلسطین ، بهمن ، در خیابان زند و سینمای شیراز در خیابان لطفعلی خان زند و سینمای سعدی در خیابان قصرالدشت قرار دارد.

خواهرخوانده های شیراز

دوشنبه تاجیکستان از سال 1980میلادی

نیکوزیا قبرس     =    = 1999  =

چونگ کینگ چین =  = 2005   =

وایمار ،آلمان      =   = 2009   =

زبان مردم شیراز

     در قدیم مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه محلی صحبت می کردند.کاکوی شیرازی در تمام ایران شناخته شده است.بعضی از شعرهای سعدی وحافظ به گویش بومی شیرازی سروده شده است.بعضی از نوشته های سووشون سیمین دانشور هم به گویش شیرازی است.امروزه اگرچه بعضی از نویسندگان وشعرا به گویش شیرازی هم می نویسند و هم می سرایند،اما این زبان هم مانند بسیاری از زبان های محلی ایران در حال فراموشی است .این زبان در بین بزرگان و سالخوردگان و آن هم در زنان بیشتر از مردان متداول است .البته تا حدودی گویش های محلات شیراز باهم فرق دارد .مثلا گویش های شیرازی قصرالدشتی ،شیرازی پودونکی،شیرازی میانه و شیرازی سعدیه باهم متفاوت است.البته این تفاوت در بعضی اصطلاحات گویشی وجود دارد که سالخوردگان به راحتی متوجه می شوند،اما در اصل یکی است . بعضی از واژه ها که در فرهنگ مادی مردم زمینه استفاده را نداشته از رده خارج شده و کلماتی هم با قبول بعضی تغییرات به جامانده است وکلمات بیگانه هم بی هیچ تغییری بر جای مانده است.

     در لهجه شیرازی تکیه بر حسب نوع کلمه روی هجاهای فارسی مختلف است .یعنی با تغییر محلی تکیه ،معنا تغییر می کند .برای مثال :آقو باa کوتاه به معنی پدر و آقو با aa کشیده به معنای آخوند یا یک سید است .

هرجا عادت زبانی شیرازیها ایجاب کرده از آن ساختار ثابت عدول شده است برای مثال اغلب کلماتی که در فارسی به مصوت بلند (a= آ)ختم می شوند در گویش شیرازی به مصوت کوتاه (o= - )ختم میشوند مانند : (با – بو) – (بالا– بالو )- ( بابا – بابو ) – (حالا – حالو ) – (کا کا – کاکو )

تمام کلمات مذکور چه به تنهایی وچه در ترکیب با سایر کلمات این تغییر را دارند.اما کلماتی مانند : (پا ) و ( شفا )با آنکه به مصوت بلند (a) ختم می شوند به تنهایی تغییر را نمی پذیرند .وفقط در ترکیب با سایر کلمات مصوت بلند پایانیشان تبدیل به مصوت کوتاه (o) می شوند مثلا :شفا اگر موصوف یا مضاف واقع شود ،می شود شف مصوت بلند (u) (او)در آخر کلمه به عنوان معرفه ساز به کار می رود .مانند : (مداد – مدادو) – (کتاب – کتابو ) – (گاو – گاوو )

کلماتی که به ها غیر ملفوظ ختم می شوند پس از حذف مصوت کوتاه (e) (-) درآخر کلمه به (ow)تبدیل می شوند.مانند :(نامه – نامو )- (شیشه – شیشو ) – ( خونه – خونو ) – (شونه – شونو )

در مورد صرف افعال پیروی از دستور زبان رسمی معمول است وبا هم هرجا عادت زبانی شیرازی ایجاب کرده ،صامت یا مصوتی دگرگون شده است مانند: (بشکن – بوشکون ) – (می جویم – موجورم)

ضمیرهای اشاره (این) و (آن) در گویش شیرازی به (ای)و(او) وجمع آنها به (اینا) و (اونا) تغییرپیدا می کند.ضمایر مفعولی مرا (من ) ترا (تر ) مارا (مار)

" ها " در آخر کلمه بعد از الف در لهجه شیرازی از تلفظ ساقط می شوند .مانند : (چاه – چا) – (روباه – روبا) – (شاه – شا ) – (ماه – ما )

" ب" در آخر بعضی از کلمات دو حرفه در گویش شیرازی تبدیل به (ow) می شود .مانند: (آب – او ) – (تب – تو ) – ( لب – لو )

در تعدادی از کلمات که وسط آنها الف است موقع تلفظ  "الف " به " واو " تبدیل می شود .مانند : (ارزان – ارزون ) – (تکان – تکون ) – (جان – جون )

در شیراز هم اکنون مردم محله های قدیمی تر بیشتر به لهجه شیرازی سخن می گویند تا بقیه مردم . مثلا لهجه کسبه واهالی دروازه سعدی – لب آب – دروازه قصابخانه – دروازه شاه داعی الله تفاوت آشکاری با اهالی وکسبه نقاط دیگر شیراز دارد .بعضی از کلمات فارسی همراه با معادل آن به لهجه شیرازی :

(آسیاب – آسیو) – (بارک الله – باریکلو ) – (بروبالا – بروبالو ) – ( بهانه – بونه ) – (تعارف – تارف ) – (دهاتی – داتی ) – ( آتش – آتیش ) – (آخرشب – آخرشو ) – (آفتاب – آفتو ) – (اما – امو ) – (افتادن – افتیدن ) – (اینقدر – ایقدر ) – (اگر – اگه ) – ( آن طرف – اوبر ) – (آبیاری کردن – اویاری کردن ) – (این طور – ایطو ) – (باقلا – باقله ) – (بس است – بس ) – (بام – بون ) – (یک – یه ) – (در آن اطاق – اوتو ) – (افسار – اوسار ) –( آن طور – اوطو ) – ( کله پاچه – اوکله ) – (آبله مرغون – اوله مرغون ) – (بلند شدن – پاشدن ) – (آن وقتها – اووختا ) – (باشماهستم – ای شم آهای ) – (آینه – اینه ) – (باتو – ب ت ) – ( بعض – بض ) – ( پشه – پخشه ) – (سوسک – خزوک )

فرهنگ مردم شیراز

     مردم شیراز به میهمان نوازی مشهور هستند .البته بعضی به شوخی می گویند این میهمان نوازی از دوره حاج ابراهیم خان کلانتر بر سر مردم افتاده است.زمانی که لطفعلی خان زند برای جنگ با آقامحمدخان قاجار به اطراف شیراز می رود بعد از یک نبرد طاقت فرسا لطفعلی خان برای تجدیدقوا به شیراز می آید که متوجه می شود حاج ابراهیم خان کلانتر در را به رویش بسته و مجبور می شود به کرمان رفته و در آنجا بعد از چند ماه محاصره توسط آقامحمد خان قاجار به قتل می رسد.روی همین حساب بعضی ازمردم اعتقاد دارند که شیرازیها خوش استقبال وبد بدرقه هستند.مردم شیراز برعکس اصفهانی ها که حسابگر هستند ،بیشتر اوقات خود را به تفریح وسرگرمی می پردازند.کمتر به فکر عاقبت اندیشی وپس انداز هستند .این هم از جمله ضرب المثلهای شیرازیها است که صد تومان در می آورند ودویست تومان می خورند ،ویا عاشق یک سایه درختی و یک زیر اندازویک قلیان هستند .البته ناگفته نماند که از نظر فرهنگ و.دانش اگر بیشتر از جاهای دیگر نباشد کمتر نیستند.شیراز به برکت بزرگانی همچون ملاصدرا ،حافظ وسعدی از لحاظ ادب وفرهنگ وبه برکت وجود شاهچراغ از بار مذهبی بالایی برخوردار هستند .شیراز به دارالعلم وشهرراز معروف است.در قرن 13میلادی شیراز مرکزی پیشرو در علم وهنر بود .به خاطر تشویق حاکمان ووجود دانشمندان وهنرمندان این شهر توسط جغرافی دانان قدیمی دارالعلم نامیده می شد.

تاریخچه شیراز

     شیراز در اسناد تاریخی "شیرازیس""تیرازیس" وشیراز نام برده شده است.قبل از اسلام شیراز قلعه ای بوده که در محل قلعه ابونصر قرار داشت.قدمت آن به دوران ساسانی وپیش از آن بر می گردد.در دوران بنی امیه این شهر به محل فعلی منتقل وبه بهای اضمحلال استخر پایتخت قدیمی استان فارس رونق می گیرد.شیراز در دوران صفاریان ،آل بویه وزندیه پایتخت ایران بود.شیراز تا قبل از احداث راه آهن مسیر راههای تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار داشت ،اما با ایجاد راه آهن این نقش کمتر شد.

وجهه تسمیه

     نام شهر شیراز بر گرفته از نام قلعه ای در اطراف شیراز کنونی در محل قصر ابونصر است.آنگونه که پیداست در هنگام بنای این شهر نام این قلعه بر شهر شیراز نهاده شده است .در کاوشهای باستان شناسی در تخت جمشید به سرپرستی جورج کامرون در سال 1314خورشیدی به پیدایش خشت نبشته هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آنها به قلعه ای به نام "تیرازیس"یا "شیراریس"اشاره شده است.همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی واوایل اسلام ،در محل قصر ابونصر یافت شده است.که حاوی نام شیراز می باشد.ابن حوقل جغرافی دان مسلمان قرن چهارم هجری،وجهه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می داند ،چرا که به قول او عموما خواروبار نواحی دیگربه آنجا حمل می شد واز آنجا چیزی به جایی نمی بردند .بر اساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است.

قدمت تاریخی شیراز

     شاید سکونت دائمی در محل شهر شیراز به دوران ساسانی وحتی قبل از آن برسد ،اما اولین نشانه های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوره اسلامی بر می گردد .بعضی ها همانند (جان لیمبرت)عقیده دارند که هر چند تاریخنگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در قرن اول هجری توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده شده است اما باید نشانه هایی از سکونت پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته باشد که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده است .مستوفی در نزهت القلوب (740ق )معتبر ترین روایت را این می داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج بن یوسف به زمان اسلام ساخت وتجدید عمارتش کرد.حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده است تجدید بنا به دست عم زاده حجاج محمد بن قاسم ابن ابی عقیل صورت گرفته است .

     لیمبرت، شهبازی،و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه های متعددی از سکونت دائم در دشت شیراز واطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده اند .مانند نگاره های سنگی مربوط به اوایل ساسانی اشارت موجود به دو آتشکده به نامهای "هرمزد"و "کارنیان"وقلعه ای باستانی به نام شاه موبد وآثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر ،وبرخی مورخین ایرانی وخارجی اعتقاد دارند با توجه به شواهد بالا شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیت عمده واحتمالا مرکزی اداری بوده است .بزرگی شیراز به هر اندازه ای که بود این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه وپس از حمله اسکندر زیر سایه شهر همسایه استخر بوده است.

     همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده است وشیراز جزئی از آن بوده است .اردشیرخوره یکی از پنج بخشی بوده است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می داده است .این اطلاعات در مهر های ساسانی مربوط به اواخر ساسانی واوایل دوره اسلامی کشف شده در محل قصر ابو نصر در شرق محل کنونی شیراز به دست آمده است .استحکامات موجود در قصر ابونصر همان قلعه "تیرازیس"یا"شیرازیس"یاد شده در لوح های عیلامی پارسا است وبعد ها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیکی این قلعه بنیان نهاده شده این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته است .پس از تحولات یا تغییرات سیاسی ،شهر به محل نزدیکی شهر قدیم منتقل شده وشهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.

     شهری دل انگیز وزیبا ، در کنار بزرگترین و با شکوه ترین پایتخت شرق باستان ، پس از دودمانهای هخامنشی و ساسانی پیوسته وارث و نگاهدارنده فرهنگ و تمدن ایران باستان و زادگاه و جایگاها بسیاری از دلاوران و برزگان دین و دانش و هنر و حکمت و عرفان بوده است و به نوبه خود سهم بزرگی در نگاهداری فرهنگ و هنر و فضل و آداب باستانی ایران دارد و پیشینه اش خیلی بیشتر از آنست که تاریخ نویسان پس از اسلام نوشته اند.

     تا بیش از کاوشهای گروه کاوشگران موزه مترو پلتین در ویرانهای قصر ابونصر (مشرق شیراز ) در سال 1312 خورشیدی و پیدایش خشت نوشته های گلی بسال 1314 در خزانه و دبیر خانه تخت جمشید که ده سال بعد توسط ژرژ کامرون دانشمن و خاور شناس آمریکایی ترجمه گردید و نام شیراز در چند خشت نوشته آن دیده شده بسیاری از تاریخ نویسان بعد از اسلام چون یعقوبی درکتاب البلدان وابن فرداد در کتاب المسالک و الممالک و ابن حوقل درالمسالک و الممالک و ابوالسحاق محمد اصطخری و مسعودی در کتاب التنبیه والشراف و مقدیسی در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم وابن بلخی در فارس نامه وصاحب مجمل التواریخ و القصص و شیخ سعید ابوالخیر و حافظ و مورخ قرن نهم هجری معاصر سلطان شاهرخ تیموری و دیگر مورخان احداث شیراز را به محمد بن یوسف ثقفی فرماندارپارس از سوی حجابن یوسف ثقفی که عامل خلیفه اموی در عراق بود نسبت داده اند.

     نخستین و مقدم ترین مورخی که این موضوع را یاد آورد شده ابن قتیبه دینوری در گذشته سال 276 هجری در کتاب عیون الاخبار است مفاداین نوشته ها چنین است: محمد بن یوسف ثقفی فرماندار فارس بود و جایگاهش درشهر باستانی و بزرگ استخر هشت کیلو متری تخت جمشید کنار چپ راه بین شیراز و اصفهان بوده شهری که از زمان هخامنشی ها تا پایان دولت ساسانی در شمار شهرهای بزرگ و باستانی ایران شمرده میشد بویژه آنکه زادگاه شهریاران ساسانی ونیاکان نامدار آنها بوده است . وی شبی در خواب میبیند که گروهی از فرشتگان بر زمین فرود آمدند وبه تسبیح وتهلیل پرداختند و برخاک آن سرزمین چون تربت پاکی بوسه دادند و به دیده و سرنهادند و محمد را فرمان دادند که در آن سرزمین شهری بسازد محمد تا دیده از خواب گشود از رویای خود در شگفت شد و بی درنگ بسوی سرزمینی که در خواب دیده بود شتافت . و آنجا را بهمان جور که در عالم رویا دیده بود یافت . سپس بیاد فرشتگان افتاد و عزم کرد شهری در آن سرزمین که جای کنونی شیراز باشد بنا کند.

     این بود مفاد نوشته مورخین اسلامی درباره پدید آمدن شیراز لیکن پیدایش خشت نوشته های میخی تخت جمشید و خواندن واژه شیراز (شی رازی ایش) در چند خشت نوشته نمایانیده که عمر شیراز صدها سال پیش از پیدایش اسلام و به زمان هخامنش وبلکه دورتر تا دروان پیش از تاریخ ایران میرسد واین شهر طرب انگیز که دارای بدایع هنری چشمگیری است و بزرگان دانش وادب بسیاری به جهان دانش عرضه کرده است در دوران درخشان هخامنشی فروشکوهی داشته و درک دروان بزرگی های آنها را نیز نموده و روزگارانی به مقدمه جهان گشایان عصر ساساسانی مفتخر و مباهی بوده است واگر شاید به زبان می آمد و روزی رازهای نهفته را آشکار میساخت، معلوم میداشت که چه سرگذشتهای شیرین و تلخی از رویدادهای پر فراز و نشیب هزاره ها و سده های گذشته در سینه خود نهان دارد که تاریخ توانای ضبط هزار یک آن نگردیده است : منتها این شهر در زمان اسلام گسترش یافت و مرکزیت استخر بدآنجا منتقل گردید و فرماندار درنشین پارس شد.

     یکی دیگر از مدارک و شواهدی که سابقه شیراز را بزمان هخامنشی وبلکه بیشتر می رساند وجود چاه ژرف دهنه دار در کوه سعدی است بنام چاه قلع پهندژ (چاه قلعه بندر ) همانند چاههایی که هخامنشیان یکی درتخت جمشید و سه دیگر در دامنه کوه رحمت کنار راه شیراز – تهران ( برابر چشمه علی آباد ) در کنار کوه کنده اند. گودی این چاه 102 متر واندازه دهنه آن 4*4 متر معلوم است که این پنج دهنه چاه و جاه های همانند آنها که در سایر کوه های فارس موجود میباشد و تاکنون از دیده گان پنهان مانده همه برای یک منظور ساخته شده واگر تاریخ کنده شدن آنها به پیش از هخامنشیان نرسد بطور تحقیق به زمان هخامنشیان مربوط میشود. بنابراین شهر شیراز در زمان هخامنشیان وجود داشته منتها نه به گسترش واهمیتی که بعد از اسلام و پس از ویرانی شهر اتسخر پیدا کرد و چه بسا بزمانی مربوط میشود که تاریخ آن هنوز بر ما نادانسته و پیش از آن چه ما از روی آثار پیدا شده و نوشته های میخی تصور کرده ایم ، پیشینه دارد.

     در قرن چهارم شهر شیراز قریب به یک فرسنگ وسعت داشت و دارای بازراهای تنگ ولی پر جمعیت بود وهشت دروازه داشت به این شرح :

1- دروازه اصطخر 2- دروازه شوشتر 3- دروازه بند آتسانه 4- دروازه غسان 5- دروازه سلم 6- دروازه کوار 7- دروازه مندرود 8- دروازه فهندز

- نقشه شهر شیراز:

- در سال 1850 میلادی ( 1266 ه. ق) در زمان محمد شاه قاجار سروان پرسکوریاکف از سپاه نقشه برداری روس و نوگرانویچ افسرهمان واحد تحت سرپرستی سرهنگ چریکف نقشه تفضیلی شهر شیراز را در مقیاس یک اینج ( 54/2 س ) به 100 ساژین ( 4/213 متر ) ترسیم می کند که اندازه آن 102* 92 سانتی متر بوده و زبان آن روسی ، در این زمان شیراز به 9 محله تقسیم می شود.

- 1- محله میدان شاه 2- درمحله شاهزاده (در شازده ) 3- محله سنگ سیاه 4- محله سرباغ عریب 5- محله سر دزک 6- محله لب آب 7- مله بالا کفت 8- محله عثمان بک 9- محله بازدر ملک

- در هر حدود 10 هزار خانه وجود دارد که از 200 خانه متعلق به یهودی ها است. تعداد سکنه در شهر تا 50 هزار نفر گفته می شود ه 30 نفر از آنها ارمنی یک هزار نفر یهودی و 1200 نفر نظامی هستند.

- بر اساس این نقشه بافت شهر شیراز با باروهای دفاعی محدود و دارای برج های نظامی بوده که با آنها شهر تقویت می شده است.

نوع ساختمان و نوع تصرف:

مسکن مردم شیراز و حوزه آن را اداره آمار طبق سر شماری سال 35 بصورت گزارش و نمودار شرح داده است:

تقریباً 62 در صد از واحدهای مسکونی در حوزه سرشماری شیراز و همچنین 86 درصد از واحدهای مسکونی در شهر شیراز از خشت بنا شده 17 در صد از خانه های حوزه سر شماری شیراز و 46 در صد راز خانه های شهر شیراز از آجر تنهاساخته شده بود. مصالح عمده ای که در 32 در صد از واحدهای مسکونی حوزه سر شمار و 78 درصد از واحدهای مسکونی شهر شیراز بکار رفته بود از مخلوط آجر و خشت بود، بیست ویک درصد از واحدهای حوزه سرشماری و 2 درصد از واحدهای مسکونی در شهر شیراز از گل ساخته شده بود. نسبت کم باقیمانده از مصالح دیگر ساخته شده بود. پنجاه و نه درصد ساکنین حوزه سرشماری اظهار کرده بودند که مالک منزل مسکونی خودهستند و 18 در صد اظهار کرده بودند که در منزل اجاره ای ساکن می باشند و 22 در صد اظهار کرده بودند که درمنازلی سکونت دراند که متعلق به خودشان نیست و درعین حال هم اجاره نمی پردازند . سی هشت درصد از خانوادهای شیراز اجراه نشین بودند در صورتیکه در بقیه حوزه سر شماری فقط 4 درصد از منازل اجاره ای زندیگی میکردند . درحوزه سرشماری شیراز لیست مالکین ساکن خانه های خشتی بیش از نسبت مالکین ساکن در انواع دیگر واحدهای مسکونی بود. در شهر شیراز 45 در صد و در بقیه نقاط حوزه سر شماری 74 درصد منازل که از خشت ساخته شده بود بوسیله خود مالک اشغال شده بود. 

__________________

روایت اسطوره ای وسنتی 

طبق روایت سنتی بنای شیراز توسط تهمورث از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته وبا گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت .همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری به نام فارس بوده است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور ،پسر شم ،پسرنوح می باشد. 

شیراز در دوره هخامنشیان 

شیراز در زمان هخامنشیان محل نگهداری اسناد سلطنتی بود وهمچنین به عنوان کارگاه ساخت تخت جمشید مورد استفاده قرار می گرفت . 

فتح فارس توسط مسلمانان 

استان فارس ساسانیان شامل استان فارس ،یزد، حاشیه خلیج فارس وجزایر آن وبخشی از خوزستان کنونی بود.طی عملیات سپاهیان اسلام بین سالهای 640تا653 میلادی که از بصره سازماندهی می شد به تسخیراعراب در آمد.در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند.استخر پایتخت فارس تا سال 653میلادی مقاومت کرد.شهر اصلی فارس ،استخر پیوندهای نزدیک با سلسله ساسانی ودین زرتشتی داشتند.حکمرانان عرب می خواستند که مرکزی رقیب واسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند .هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند ،شهر را به گونه ای ساختند که بزرگتر از اصفهان باشد.شیراز به سبب قرار داشتن در محل تلاقی راههای منتهی به یزد، کرمان، خوزستان،اصفهان وخلیج فارس شیراز به پایگاه سپاه مسلمانان در فارس ومقر دولت وکارگزاران ارشد نظامی واداری تبدیل شد وبرای دو قرن محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.هر چند تا دوقرن شیراز زیر سایه شهر رقیب استخر بود اما به تدریج با اسلام آوردن ایرانیان وانحطاط شهر استخر اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد .از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ،ولی مشخص است که تا قرن 9میلادی شیراز دارای مسجدجامع نبوده یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت کردند.

شیراز در دوره دیلمیان ( آل بویه)

در قرن چهارم وپنجم هجری قمری سلسله آل بویه با پادشاهی علی (عمادالدوله ) وحسن (رکن الدوله - عضدالدوله )  شیراز را به پایتختی برگزیدند ومساجد ،قصرها ،کتابخانه، گهواره دید ،قنات رکن آباد وکانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند.در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس شامل :یزد وسواحل شمالی خلیج فارس تبدیل شده بود.آل بویه پیرو شیعه 12امامی بودند وشیعه را تبلیغ نموده ومراسمی مانند محرم وعید غدیر را پاس می داشتند.امامزاده علی بن حمزه در این دوره شناسایی شد.با این حال آل بویه سیاست مدارا وپذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. درزمان آنها غیر مسلمانان مانند زرتشتی هال مجبور نبودند که علامت مشخص کننده به تن داشته باشند ویا در محله های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان ونوروز نورانی می شد.هنگامی که در سال 369هجری مصادف با 980میلادی مسلمانان شیراز بر علیه زرتشتیان به اغتشاش پرداختند عضد الدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش کنندگان به شیراز فرستاد.

شیرازدردوره اتابکان فارس

اتابکان فارس یا سلغریان از نیمه قرن 6هجری (12میلادی) بر شیراز مستولی شدند در دوره آنها شیراز شکوفا شد وبناهای متعددی نظیر مدرسه ،بیمارستان ،بازار اتابک ساخته شد.شاهچراغ در این زمان شناسایی شد. بارگاه شاهچراغ به وسیله ملکه تاشی خاتون مادر شاه شیخ ابواسحق در سال 570ه . ق ساخته شد وبقعه شاهزاده منصور وآرامگاه شاه شجاع نیز در این دوره ساخته شد .به تدبیر اتابکان در حمله چنگیزخان مغول شیراز از تخریب وقتل عام در امان ماند ،چرا که حکمرانان سلغری ،ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند.آخرین حکمران اتابک آبش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول در آمد.مهریه او بخشش خراج شیراز بود وبدین ترتیب اتابکان فارس در سال 685هجری منقرض شد .شیراز همچنین از قتل عام تیمور نیز در امان ماند زیرا شاه شجاع فرماندار فارس تسلیم شد .در قرن 13میلادی شیراز مرکزی پیشرو در علم وهنر بود .به خاطر تشویق حاکمان ووجود دانشمندان وهنر مندان این شهر توسط جغرافی دانان قدیمی دارالعلم نامیده شد.

شیراز در دوران صفویه

شیراز به سال 909هجری به دست صفویه افتاد .شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذراند.در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان ،قصری در محل میدان وحصاری به دور شهر ساخته شد.شهر شیراز در دوره صفویه دوگروه رقیب را در خود جای داده بود .حیدری ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند ودر مشرق سکنی داشتندونعمتی ها که در غرب شیراز ساکن وپیرو شاه نعمت الله ولی بودند. پس از حمله افغانها به ایران وسقوط صفویه در سال 1722میلادی سپاه افغان در سال 1723روانه شیراز شد.شیراز بعد از 9ماه محاصره وتحمل قحطی تسلیم شد.گفته می شود در طی این محاصره حدود100هزار نفر از مردم شیراز هلاک شدند.

شیراز در دوره افشاریه

نادرشاه توانست در سال 1729شیراز را از دست افغانها در آورد وخرابیهای ببار آمده را ترمیم نماید .اما با شورش حکمرانان محلی در دوره افشاریان برعلیه نادرشاه ،نادرشاه سپاهی را روانه شیراز کرد وشهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد.پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند ودو کله مناره در اطراف شهر برپا شد وباغهای اطراف شیراز نابود شد.بر اثر شیوع انفولانزا در سال 1918حدود 10000تن از مردم شیراز جان باختند.

شیراز در دوره زندیه

کریم خان زند شیراز را در سال 1180هجری قمری به عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید.در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت وبر جمعیت آن افزوده شد.شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می شد وشراب شیراز که عمدتا توسط ارمنیان ویهودیان ساخته می شد از طریق خلیبج فارس به بازار هند صادر می شد.در دوران کریم خان استادکاران وکارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند.گفته شده است که تنها 12000نفر در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند.به دستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدیدشهر،بازار وکیل،دیوان خانه ،توپخانه،یک مسجد باشکوه وچند هزارمسکن برای لرها ولک هایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد.در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آنها بخش های حیدری ،پنج تای آنها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود.پس از کریم خان جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند وپس از روی کار آمدن قاجارها ،آقامحمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل کرد. 

 شیراز در زمان قاجاریه  

با خیانت حاج ابراهیم خان کلانتر نسبت به لطفعلی خان زند و سر کار آمدن خاندان قاجار توسط اقا محمد خان قاجار، حاج ابراهیم خان کلانتر و در ادامه فرزندان او که با نام قوام در شیراز و استان فارس و حتی در دیگر بلاد ایران بزرگی می کردند. این بزرگی تا زمان فتحعلی شاه ادامه داشت و در آن زمان با بدبینی که شاه از این خاندان پیدا کرد آن ها را مورد تنبیه قرار داد. در ادامه این خاندان در زمان پهلوی دوباره مقام و منصبی پیدا کردند. این مقام و منصب تا انقلاب اسلامی ادامه داشت و در این زمان بود که دست اکثر آن ها از فرمانروایی شیراز  و استان فارس کوتاه شد.

در دوره قاجاریه سید علی محمد باب ظهور کرد (1261ه .ق)در شیراز تبلیغ کرد که در انتها دستگیر و از شهر اخراج شد.

شیراز در زمان پهلوی

در زمان محمد رضا شاه مقداری به شیراز توجه شد . در واقع شیراز را پایتخت فرهنگی کشور محسوب کردند. اجرای جشن های 2500 ساله در تخت جمشید باعث می شد که به شیراز هم اهمیت بدهند.

خدمات به جا مانده از آن دوره عبارت است از :

- تاسیس فرودگاه بین المللی شیراز که در آن زمان بعد از مهرآباد تهران دومین فرودگاه ایران به حساب می آمد،اما با ساخت فرودگاه بین المللی جاده تهران – قم احتمالا در رده سوم قرار می گیرد. کشیدن گاز در شیراز به عنوان اولین شهرایران.

- ورود شرکتهای زیرمجموعه صاایران شامل (صاشیراز – صفاشیراز – تکصا )- شرکت زیمنس – شرکت مخابرات راه دور – شرکت لاستیک بریجستون (دنا) 

شیراز در زمان انقلاب اسلامی 

بعد از انقلاب اسلامی شیراز و در کل، استان فارس از یک تحول چشم گیری در همه ی حوزه ها برخوردار شد. زمان روی کار آمدن جامعه ی روحانیت از جمله خاندان دستغیب، ربانی ها، حائری ها و دیگر کسانی که نسبت به نظام جمهوری اسلامی اعتقاد و ایمان داشتند. کشتار مردم بی دفاع شهرک سعدی توسط یک نفر بهایی شاید نقطه ی عطفی در تهییج مردم نسبت به مقاومت در برابر رژیم پهلوی و هم چنین پاک سازی عوامل بهایی در شیراز و استان فارس بوده باشد. روی کار آمدن سپاه فجر توسط کسانی که در انقلاب اسلامی و همچنین در جبهه ها فجرآفرینی می کردند. بعد از جنگ بازسازی در تمامی محورها از جمله: راه سازی، پل سازی، بناها و سازه های جدید تفاوت چهره ای به مبلمان شهری را نسبت به قبل از انقلاب بیشتر کرده است.

جاذبه های گردشگری شیراز

امامزاده ها

۱. احمد بن موسی سید السادات الاعاظم (شاهچراغ) در محل شاهچراغ

۲. محمد بن موسی محمد عابد سید میر محمد در محل شاهچراغ

۳. حسین بن موسی سید شهید سید علاءالدین حسین در محل آستانه

۴. علی بن حمزه بن موسی سید شهید شاه میر علی بن حمزه در محل دروازه اصفهان

۵.  ابراهیم بن موسی سید ابراهیم امامزاده ابراهیم در محل لب آب

۶.  جلال الدین بن علی زین العابدین سید الحرمین امامزاده زنجیری در محل گود عربان

۷.  جعفر بن فضل بن جعفر بن علی ابن ابی طالب سید غریب سید تاج الدین غریب در محل دروازه کازرون

۸.  فاطمه بنت الحسن بنت الحسن بی بی فاطمه بنت الحسن در محل دروازه کازرون

۹.  نواده امام حسن و امام رضا شاه قیس در محل قصردشت

۱۰.   جمال الدین امامزاده جمال الدین در محل بیات

۱۱.  نواده امام موسی کاظم شاه علی امامزاده شاه علی در محل گود عربان

۱۲.  خدبجه بنت علی زین العابدین ام عبدالله امامزاده بی بی دختران در محل سنگ سیاه

۱۳.    شاهزاده محمد در محل دروازه کازرون

۱۴.   سید جعفر سید جعفر در محل گود عربان

۱۵.    شاهزاده قاسم در محل سر دزک

۱۶.    امامزاده ابوطالب در محل دروازه سعدی

۱۷.    سید صادق در محل مهدی آباد

۱۸.    بی بی نقره پوش در محل صغاد گل سرخ

۱۹.    سید محمد در محل صغاد گل سرخ

۲۰.    نور محمد در محل دروازه اصفهان

۲۱.  محمود از نوادگان امام سجاد نظام الدین بقعه شاه داعی الله در محل دروازه شاه داعی الله

۲۲.    سید میر در محل آخر سیبویه   

و همچنین:

امامزاده جمال الدین • امامزاده ابوطالب • بقعه شاه داعی الله • سید محمد • نور محمد • سید عبدالله • بی بی نقره پوش • سید صادق • سید جعفر • شاهزاده محمد • سید میر آخر • شاه علی • سید جعفر • خاتون قیامت • بی بی زینب • ام احمد(مادر شاهچراغ) •

حمام‌ها

حمام وکیل • حمام باغ نشاط • حمام نظر علی خان • حمام خانی •

زورخانه‌ها

زورخانه وکیل • زورخانه آستانه شیراز • زوخانه شهدای شهرک سعدی، زورخانه شهید عباسی سعدی 

کاروانسراها

کاروانسرای باجگاه • کاروانسرای بید زرد • کاروانسرای خانه زینان • کاروانسرای دیو دان • کاروانسرای شاه‌عباسی (مهارلو) • کاروانسرای آبگرم کوار • تل کاروانسرای ده شیخ •

آرامگاهها 

آرامگاه حافظ – آرامگاه سعدی – آرامگاه خواجوی کرمانی – آرامگاه شوریده شیرازی – آرامگاه عبدالله بن خفیف (شیخ کبیر) – آرامگاه شیخ روزبهان – آرامگاه شاه شجاع – آرامگاه شاه داعی الله – آرامگاه سیبویه – آرامگاه باباکوهی – آرامگاه وصاف – آرامگاه آبش خاتون – آرامگاه مرتاض علی – آرامگاه مادر نادرشاه

بناها

دروازه قرآن – گهواره دید – چاه مرتاض علی – چاه قلعه بندر(فهندژ) – تخت ضرابی – قصرابونصر – تکیه چهل تنان – تکیه هفت تنان – عمارت کلاه فرنگی – قلعه کریم خانی – ارگ کریم خانی – حمام وکیل – آب انبارهای وکیل – خانه نصیرالملک – خانه زینت الملوک – نارنجستان قوام – عمارت دیوانخانه – عمارت باغ ایلخانی – عمارت باغ نشاط

بازارها

بازار وکیل – بازار مسگرها – بازار حاجی – سرای مشیر – بازار شاهچراغ – بازار بزرگ – ساختمان ستاره

مدارس

مدرسه خان – مدرسه آقاباباخان – مدرسه محمودیه – مدرسه منصوریه – مدرسه حکیم – مدرسه مقیمیه – مدرسه قوام

-  مدرسه ایلخانی - مدرسه تربیت نسوان -    مدرسه نظامیه (سید علاءالدین)

مساجد

مسجد جامع عتیق – مسجد وکیل – مسجد مشیر – مسجد نصیرالملک – مسجد نو (اتابکی – شهدا) مسجد آدینه خان - مسجد آقا باباخان - مسجد بغدادی ها - مسجد حاج نظام -مسجد سیاوشان - مسجد علمدار - مسجد مولا - مسجد جامع شهرک سعدی

موزه ها

موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز – موزه شاهچراغ – موزه هفت تنان – موزه پارس – موزه عفیف اباد – موزه نارنجستان قوام

باغ ها

باغ ارم - باغ گلشن (عفیف‌آباد)- باغ دلگشا - نارنجستان قوام - باغ جهان‌نما - باغ جنت - هفت‌تنان - باغ مینو - باغ تخت -باغ درکی - باغ ملی- باغ نو - باغ بعثت- باغ رحمت‌آباد - باغ شاپوری - باغ ابوالفتح‌خانی - باغ سالاری - باغ نظام‌الدوله (باغ صاحب‌اختیار) - باغ صفا (باغ میرزا آقاخان)- باغ شیخ - سعدیه - حافظیه - باغ فتح‌آباد - باغ کفشگیر - باغ گلخانه - باغ پادشاه‌کچل - باغ شاه - باغ اقبال‌آباد - باغ نصریه - باغ منشی‌باشی - باغ اتابک (باغ فیروزی) - باغ خلدبرین - باغ صاحب‌دیوان (باغ بهجت‌آباد) - باغ حبیب‌آباد - باغ پودنک - باغ‌های قصردشت - باغ صمدآقا - باغ ناری - باغ زکی‌خان- باغ منصورآباد - باغ رشک بهشت - باغ بهشت (صبوح‌آباد شرقی) - باغ صبوح‌آباد شمالی - باغ بالیوز - باغ زعفرانی - باغ کشمیری- باغ عضدالدوله- باغ عطاالدوله - باغ خندق - باغ فردوس - باغ بیگلربیگی (باغ کلانتری)-  باغ قلعه شاهزاده‌بیگم - باغ طغی - باغ قتلغ - باغ کیفی - باغ مجد رومی - باغ نشاط (باغ میرزا نعیم) - باغ نو مشیری - باغ میرزا محمدرضا - باغ خلیلی - باغ مینوی سالار - باغ وحش پیر بناب - باغ ایلخانی - باغ نوایی (شیخی) - باغ سلطان‌آباد - باغ سنقری - باغ نظر (باغ حکومتی) - باغ نوابی

کلیساها

کلیسای شمعون غیور – کلیسای ارامنه - کلیسای جهانگردی

گردشگاههای ورزشی و تفریحی

کوه بمو – کوه دراک – پارک آزادی – فلکه ساعت – کوهپایه – پارک قلعه بندر- آبشار کوه مره سرخی – چشمه جوشک – دریاچه مهارلو – سبزپوشان – پیربناب – گردشگاه چاه مسگی – گردشگاه هفت برم – باغ وحش – گردشگاه آتشکده –

چشمه ها

چشمه رچی – چشمه خارگان، چشمه آب تلخون، چشمه بید، چشمه حوض آب سعدی، چشمه آب خان

رودخانه ها

رودخانه خشک – رودخانه کر – رودخانه شش پیر – رودخانه قره آغاج – رودخانه هله – رودخانه دالکی – رودخانه موند مند – رودخانه سرخون

راهها

شیراز – فسا به طول 168 کیلومتر ، شیراز – استهبان به طول 191 کیلومتر، شیراز – بوشهر به طول 225 کیلومتر و شیراز – اردکان به طول 95 کیلومتر - شیراز مرودشت به طول  کیلومتر

دریاچه ها

دریاچه پریشان – دریاچه مهارلو

تنگه ها

تنگ خانی – تنگ هرایرز – تنگ الله و اکبر – تنگ بوان - تنگه سعدی

کتابها و منابع برای شیراز پژوهی

مطالب زیر عینا از وبلاگ انتشارات تخت جمشید و قشقایی فارس گرفته شده است.

     نخستین کتابی که در میان کتاب‌های تاریخی و جغرافیای موجود، از شهر شیراز نام می‌برد مسالک و ممالک ابن خردادبه می‌باشد که در سال 232 هـ..ق. نوشته شده است.

     این کتاب یازده بار نام شیراز را به کار می‌برد و فاصله‌ی این شهر را با سایر نقاط فارس مشخص می‌کند و در مرتبه‌ی دوازدهم می‌نویسد:

     «... و شیراز از ناحیه‌ی اردشیر خوره است.» ]ص25[

      احمد‌بن‌ ابی‌یعقوب در کتاب خود البلدان در سال 290 هـ..ق. نخستین توصیف را از شهر شیراز این‌گونه ارائه می‌دهد:

     «شیراز: شهر بزرگ فارس، شهری است با شکوه و با عظمت که والیان آن‌جا منزل می‌کنند و آن را وسعتی است تا آن‌جا که در این شهر خانه‌ای نیست مگر آن‌که صاحب‌خانه را بوستانی است دارای همه‌ی میوه‌ها و گل‌ها و سبزی‌ها و هرچه در بوستان‌ها می‌باشد، و شُرب اهالی شیراز از چشمه‌هایی است که در نهرهایی جریان دارد و از کوه‌هایی می‌آید که برف بر آن‌ها می‌افتد.»]ص142[

    اما تا آن‌جا که می‌دانیم، تا قبل از سال 1327 خورشیدی که بهمن کریمی کتاب راهنمای آثار تاریخی شیراز را می‌نویسد در طول تاریخ 16 کتاب به تنهایی درباره‌ی شهر شیراز نوشته شده است که ما از این تعداد کتاب، تنها سه نسخه را در دست داریم و بقیه از بین رفته است؛ آن‌هم یکی شیرازنامه اثر زرکوب شیرازی است که در سال 740 هـ..ق. نوشته شده و بیشتر جمله‌پردازی کرده‌ و خواسته‌است اثری در نثر شبیه گلستان سعدی داشته باشد. با این حال، آن را گرامی می‌داریم.

دوّم، شدّالازار اثر معین‌الدّین جُنید شیرازی است که در سال 791 هـ .ق. درباره‌ی مزارهای شیراز به عربی نوشته است؛ و سوّم همین کتاب را پسرش عیسی‌بن‌جنید شیرازی در همان سال (791 هـ..ق.) به نام تذکره‌ی هزارمزار به فارسی ترجمه کرده است.

 دیگر، جهانِ کتاب درباره‌ی شهر شیراز خاموش است تا سال 1327خورشیدی.

 از این زمان به بعد کتاب‌های زیر درباره‌ی شیراز منتشر شده است:

1ـ‌ هزار مزار، معین‌الدین جنید شیرازی،1320(ترجمه‌ی شدالازار).

2ـ‌ راهنمای آثار تاریخی شیراز، بهمن کریمی، 1327(چاپ دوّم 1344).

3ـ‌ شدالازار، معین‌الدین جنید شیرازی، 1328(چاپ دوّم1366).

4ـ‌ شیراز امروز، محمد مدرس صادقی،1331.

5ـ‌ شهر شیراز یا خال رخ هفت کشور، علی‌نقی بهروزی،[1][1]1344.

6ـ‌ شیراز شهر گل و بلبل، شهر سعدی و حافظ، علی سامی، 1327(چاپ دوّم 1347).

7ـ‌ شیراز در گذشته و حال، حسن امداد، 1339.

8ـ‌ قدیمی‌ترین مسجد شیراز(جامع عتیق شیراز)، علی‌نقی ‌بهروزی1340(چ2. 1354)

9ـ‌ دارالعلم شیراز، صدرالدین محلاتی، 1341.

10ـ‌ شیراز مهد شعر و عرفان، الف. ج. آربری، ترجمه‌ی منوچهر کاشف، 1346.

11ـ بزرگان شیراز، رحمت‌اله مهراز، 1348.

12ـ بناهای تاریخی و آثار هنری جلگه‌ی شیراز، علی‌نقی ‌بهروزی، 1349.

13ـ بررسی صنعت خاتم سازی در شیراز، فروهر نورماه، 1349.

14ـ شیراز نامه، زرکوب شیرازی، 1350.

15ـ مسجد سلطانی وکیل، علی‌نقی بهروزی،1350.

16ـ شیراز، علی سامی،1350(به زبان انگلیسی، ترجمه‌ی کتاب شیراز چاپ 1347)

17ـ مسجد عتیق شیراز، دونالد ویلبر، 1351.

18ـ تاریخ بافت قدیمی شیراز، کرامت‌اله افسر، 1353.

19ـ قالی بولوردی، سیروس پرهام، 1353.

20ـ گوشه‌هایی از آداب و رسوم مردم شیراز، صادق همایونی، 1353.

21ـ حسینیه‌ی مشیر، صادق همایونی، 1355(چ2، بی‌تا).

22ـ شعر شهر، بیژن سمندر، 1356(شعر به لهجه و واژه‌های شیرازی).

23ـ شعر شیراز، بیژن سمندر 1356.

24ـ خوشا شیراز، ابراهیم صهبا، چ2، 1357(مجموعه‌ی شعر درباره‌ی شیراز)

25ـ شیراز شهر جاویدان، علی سامی،1363[2][2].

26ـ تذکره‌ی هزار مزار، عیسی‌بن جنید شیرازی، 1364[3][3].

شیراز شهر نازها و نیازها

  جاذبه های گردشگری  شیراز

 1- امامزاده ها: امامزاده احمدبن موسی(شاهچراغ)(ع)- امامزاده سیدعلاءالدین حسین(ع) – امامزاده علی بن حمزه(ع) – امامزاده سیدمیرمحمد بن موسی کاظم(ع) – امامزاده ابراهیم(ع) – امامزاده سید تاج الدین غریب(ع) – امامزاده بی بی دختران(ع) – امامزاده زنجیری(ع)

2 – آرامگاهها: آرامگاه حافظ – آرامگاه سعدی – آرامگاه خواجوی کرمانی – آرامگاه شوریده شیرازی – آرامگاه باباکوهی – آرامگاه شاه داعی الله – آرامگاه عبدالله بن خفیف (شیخ کبیر) – آرامگاه شیخ روزبهان – آرامگاه سیبویه (سنگ سیاه) – آرامگاه وصاف – آرامگاه شاه شجاع – آرامگاه آبش خاتون – آرامگاه مادر نادر شاه – آرامگاه مرتاض علی – آرامگاه بی بی دختران

3 - مساجد : مسجد جامع عتیق – مسجد وکیل – مسجد مشیر – مسجد نصیرالملک – مسجد نو(شهدا)

4 -  مدارس : مدرسه خان – مدرسه آقاباخان – مدرسه محمودیه – مدرسه منصوریه – مدرسه حکیم – مدرسه مقیمیه – مدرسه قوام

5 – باغها : باغ دلگشا - باغ طاووسیه - باغ جهان نما - باغ تخت - باغ ارم - باغ عفیف اباد - باغ چهل تنان - باغ و ژارک سعدی - باغ ملی - باغ وحش - باغ جنت - باغ نظر - باغهای قصرالدشت و..

6 – پارکها : پارک آزادی – پارک قلعه بندر – پارک بانوان –  

7 – موزه ها :موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز – موزه شاهچراغ – موزه هفت تنان – موزه پارس - موزه عفیف آباد – موزه نارنجستان قوام

8 – بازارها : بازار وکیل – بازار مشیر – بازار حاجی – بازار مسکرها – بازار شاهچراغ

9 – بناهای تاریخی : دروازه قرآن – تکیه چهل تنان – تکیه هفت تنان – قصر ابونصر – عمارت کلاه فرنگی – عمارت باغ نشاط – عمارت باغ ایلخانی – عمارت دیوانخانه -  قلعه کریم خانی – ارگ کریم خانی – حمام وکیل – آب انبارهای وکیلی – نارنجستان قوام – خانه زینت الملک – خانه نصیرالملک – چاه مرتاض علی – چاه و قلعه بندر

10 – کلیساها : کلیسای شمعون غیور – کلیسای ارامنه 

کلیسای شمعون غیور  

کلیسای حضرت شمعون غیور در خیابان زند، کوچه نوبهار واقع است. " شمعون غیور" حواری دهم بود و طبق یک  روایت قدیمی در ایران کشته شد. این کلیسای مسیحی، یکی از زیباترین کلیساهای کشور با رعایت جزئیات معماری ایرانی است. سقف نمازگاه ، طاق ضربی آجری است و به جای دریچه در همه جا پنجره های رنگارنگ با نقشه های مهندسی ریز و بسیار ظریف، به کار رفته است. چنین در و پنجره هایی در خانه های قدیمی شیراز مشاهده می شود. ساخت این کلیسا در سال 1317 پایان یافت. بانی و نخستین کشیش این کلیسا " رالف نارمن شارپ" دانشمند و خاورشناس شهیر انگلیسی است.

کلیسای ارامنه 

 

این کلیسا در سال 1662 میلادی یعنی در زمان سلطنت شاه عباس دوم ساخته شد. تالار نمازگاه این کلیسا یکی از بناهای ظریف باستانی و هنری قرن هفتم شیراز است. نقاشی سقف تالار بسیار زیبا و از طراحی ویژه ای برخوردار است. گچ بری های این تالار نیز از شاهکارهای گچ بری قرن یازده است. این کلیسا در داخل شهر و نزدیک مسجد مشیر و در کنار بازارچه ارمنی ها قرار دارد.

گردشگاههای اطراف شیراز

1 – گردشگاه هفت برم 2 – گردشگاه چاه مسکی 3 – روستای قلات 4 – کوه بمو 5 – کوه دراک 6 – آب رکن آباد 7 – دریاچه مهارلو 8 – آب کوهمره سرخی 9 – چشمه جوشک 10 – پیربناب 11 – سبز پوشان

فراوانی گردشگری در شیراز

از نظر فراوانی گردشگری، شهروندان شیرازی بیشترین آماررا در طول سال برای زیارت حرم حضرت احمدبن موسی (شاهچراغ)(ع) و پس از آن حرم مطهر سیدعلاءالدین حسین(ع)دارند. اما در ایام نوروز و تابستان ضمن اینکه حرم مطهر شاهچراغ از استقبال زیادی برخوردار می شود ، آرامگاه حافظ ، آرامگاه سعدی ، ارگ کریمخانی ، باغ ارم و بازاروکیل بالاترین گردشگران را به خود اختصاص می دهند. گردشگران ومسافران نوروزی که در ایام تعطیلات به استان فارس وارد می شوند در تفکرشان بازدید از تخت جمشید ، شاهچراغ ، آرامگاه حافظ ، آرامگاه سعدی وسپس بازار وکیل را در دستور کار خود قرار می دهند.اکثر گردشگران اگر به جاهای دیگر از جمله :باغ ارم ، باغ جهان نما، باغ دلگشا، باغ عفیف آباد، خانه زینت الملوک ونارنجستان قوام هم می روند ، به خاطر راهنمایی هایی که در هنگام سفربه آنها می شود، وگرنه از قبل هیچگونه برنامه ای برای آنها ندارند.اگر اینگونه که مطرح شد ، حقیقت داشته باشد، نشان می دهد که برای بقیه آثار باستانی شیراز آنگونه که باید معرفی نشده است.

نیازهای یک گردشگر

گردشگری که برای اوقات فراقت خود برنامه ریزی می کند، دوست دارد وقتی وارد یک استان و شهری می شود،بیشترین لذت راببرد، تا یک خاطره خوشی از سفر برایش باقی بماند.شیراز برعکس جاذبه های گردشگری زیادی که دارد و بر عکس اسمش که خیلی مشهور است و بر عکس علاقه ای که مردم ایران و جهان به خاطر بعضی از شخصیتهای تاریخی ،مذهبی وفرهنگی به این دیار دارند، خیلی رشد نکرده و سروسامانی نگرفته است . نمی دانم شهرداری و مسوولین مربوطه در رابطه با آبادی و نوسازی بافت شهری دارند چه غلطی می کنند.

زیبایی شهر: بافتهای فرسوده زیادی در این شهر است که هیچگونه بازدهی ندارد. از شهرداری به سمت ستاد در خیابان زند که قدیمیترین و مرکزی ترین خیابان به حساب می آید ، از یک نمای خیلی رقت باری برخوردار است .پیشانی و سقف و ستونهای بعضی از مغازه ها از بافت قدیمی دوران زندیه و قبل از آن حکایت دارد که با همسایه بغلی خود هیچگونه هماهنگی ندارد. جلوه نامطلوبی به شهر داده است.سطلهای زباله کثیف که آدم رقبت نمی کند درب آن را باز کند تا زباله اش را داخل آن قرار دهد.

اتوبوسهای شهری : بیشتر اتوبوسهای شهری از کیبفیت و کمیت خوبی برخوردار نیستند.البته بعضی از اتوبوسها در بعضی از مسیرها بهتر شده است. آنها دارای زیبایی و مجهز به کولر و بخاری هستند.اما اکثر اتوبوسها ضمن اینکه از ماشین خوبی برخوردار نیستند فاقد راننده مودب و منظمی هم هستند. نوع رفتار راننده با مسافرین باید در حد فرهنگ شیراز باشد. چه اشکالی دارد رانندگان شهر های ما با لباس شیک و منظم و یا با لباسهای فرم و یکدست در خدمت شهروندان باشند.همان لباس شیک و مرتب اجازه نمی دهد که رانندگان هرگونه که دوست دارند برخورد نمایند.صندلی های اتوبوس ، شیشه های اتوبوس ، نظافت اتوبوس و در نهایت تمام فضای اتوبوس باید در حد و شان شهروند شیرازی باشد.بیشتر این اتوبوسها برای استفاده حمل و نقل چهارپایان می خورد.شاید یک مسافر ایرانی که هیچ ، از خود است ، یک مسافر خارجی سوار این ماشینها شود ، فکر می کنید چه ذهنیتی را با خود به کشورش می برد.تهران مجهز به بهترین اتوبوسها و قطارهای شهری و... شده است. درست است که پایتخت و باید، اما شهر های دیگر هم که می رویم خیلی بهتر از شیراز است .مثلا در همین اصفهان در همسایگی شیراز ، اگر ماستی روی زمین ریخته شود، می توان جمع کرد و مورد استفاده قرار داد.

زمان ومکان گردشگر: گردشگر برای ماندن خود از لحاظ زمانی برنامه ریزی می نماید.باید از زمان اندکی که دارد بیشترین بهره را ببرد.بعضی ها در بدو ورود به سراغ اسکانی که از قبل برای خود تدارک دیده اند می روند.بعضی ها مردد هستند که چند ساعت و یا چند روزی را که در شیراز هستند در کجا اتراق نمایند.البته ستاد اسکان این مسئله را به خوبی انجام می دهد.ولی با همه این احوال بعضی از مسافرین در کنار خیابانها ، داخل پارکها و...اسکان می کنند.این اسکانها در هوای معتدل و خوب اشکالی ندارد. اما در مواقعی که باران ببارد و هوا سرد شود برای گردشگران مشکل ایجاد می شود.

سرویسهای بین راهی : گردشگرانی که به سمت شیراز می آیند از یک سرویس مجهز و مطلوبی برخوردار نیستند.برای مثال جاده شیراز به طرف تخت جمشیدو بالعکس از یک سرویس خوبی برخوردار نیست. در پمپ بنزین پلیس راه تا زرقان که اگر کسی نیاز به رفع حاجت داشته باشد باید از ورودی زرقان استفاده نماید و تا مرودشت هیچگونه سرویس بهداشتی وجود ندارد.

باغ وحش شیراز : باغ وحش شیراز در جاده شیراز به مرودشت درست در وسط پل پالایشگاه و پل زرقان قرار گرفته است.این باغ وحش از کیفیت و کمیت مطلوبی برخوردار نیست.چیزی که بیش از همه نگران کننده است وضعیت بهداشت در آن محیط می باشد. بوی بد و نا مطبوعی که در محیط وجود دارد هر بازدید کننده را به شکایت وامی دارد.

امیدواریم با توجه به اهمیت گردشگری و صنعتی که هم بازار کار و هم سود دهی بالایی دارد، مسوولین مربوطه نسبت به ایجاد فضایی بهتر و جاذب اقدام نمایند.و اگر کاری از دست انها بر نمی آید لطفا استعفا نمایند تا شاید افردی بهتر با تفکراتی جدید وارد کار شوند. 

                                  به امید فردایی با شیرازی بهتر