گذری بر تاریخ و جغرافیای میگون - فرهنگ لغات(ف - ق - ک - گ)

حرف (ف)

فاتِحه خونی (fātehe khuni ): فاتحه خوانی، مجلس ختم و قرائت قرآن برای میت

فاحِشَه (fāheshah ): فاحشه

فاش (fāsh ): فحش

فاش اودار (fāsh udār ): فحش آبدار، فحش رکیک

فاش بَخوردَن ( fash bakhordan): فحش خوردن

فاش بِدائَن ( fash bedā an): فحش دادن

فاش خوار و مار (fas xar o mar ): فحش به خواهر و مادر

فاش کاری کُردَن (fash kāri kordan ): فحاشی کردن

فاشی ( fashi): فحاش

فاصِلَه (fāselah ): فاصله

فاطِمَه (fātemah ): فاطمه

فال بَیتَن (fāl baytan ): فال گرفتن

فال گوش اِسًائَن (fāl gush essā an ): فال گوش ایستادن

فالودَه ( fāludah): فالوده

فایِِدَه (fāyedah ): فایده

فَتً و فِراوون (fat o ferāvun ): زیاد و فراوان

فِتنَه (fetnah ): فتنه

فِتیلَه (fetilah ): فتیله

فَخفارَه، فَخوارَه (fakhfārah ): فواره

فِدا (fedā ): قربان

فِدا کُردَن (fedā kordan ): فدا کردن

فِر بِدائَن (fer bedā an ): فر دادن

فِر کُردَن (fer kordan ): فر کردن

فِراخ (ferākh ): فراخ

فِراخُنو (ferākhunu ): نام یکی از کوهها در غرب  میگون

فَراد (farād): فرهاد

فِرار هاکُردَن (ferār hakordan ): فرار کردن

فِراری بِدائَن (ferāri bedā an ): فراری دادن

فِراموش بَویئَن (ferāmush bavian ): فراموش شدن

فِراموش کُردَن (ferāmush kordan ): فراموش کردن

فِراهَم کُردَن (ferāham kordan ): فراهم کردن

فِراوون (feravun ): فراوان

فِراوونی ( ferāvuni): فراوانی

فِرت (fert ): تند و با عجله

فِرت فِرت (fert fert ): مداوم و متوالی

فِرتی (ferti): به سرعت

فِرچَه ( ferchah): فرچه

فَرخِندَه (farkhendah ): فرخنده

فَردا شو (fardā shu ): فردا شب

فَردای کاری (fardāyekāri): عاقبت کار

فَرزُنَه (farzonah ): فرزانه

فَرسَخ، فرسَق ( farsakh): فرسنگ

فِرِشتَه ( fereshtah): فرشته

فِرفِرَه (fer ferah ): فرفره

فِرقُن (ferӯon ): فرقون

فَرمون (farmun ): فرمان

فَرمون بُردار (farmun bordār ): فرمانبردار، مطیع

فَرموندَه (farmundah ): فرمانده

فَرهات (farhāt ): فرهاد

فَرهَم (farham): فراهم

فُرو شیئَن ( furu shian): فرو رفتن

فُرو کُردَن (furu kordan ): فرو کردن

فُروش بوردَن (furush burdan ): فروش رفتن

فُروش بوردَه (furush burdah ): فروش رفته

فَریاد بَزوئَن (faryād bazuan ): فریاد زدن

فِس درشیئَن ( fes darshian): خالی شدن باد، باد در رفتن

فِس فِس کُردَن (fes fes kordan ): با کندی زیاد کار کردن

فِس فِسی ( fes fesi): کند کار

فِسِنجون (fesenjun ): فسنجان

فِش (fesh ): فیش، صدای حرکت مار یا حرکت سریع گلوله یا صدایی که حیواناتی مثل گاو از بینی خود در می آورند.

فِش بینگوئَن(feshbinguan): همان شیر و خط انداختن با سکه است، زمان سنج آبی(البته با آب دهان روی زمین انداختن تا هنگام جذب تمامی کف های آن در دل خاک).

فِشار بِدائَن (feshār bedā an ): فشار دادن

فِشار بیاردَن (feshār biārdan ): فشار آوردن

فِشار بیموئَن (feshār bimuan ): فشار آمدن

فِشفِشَه (fashfeshah ): فشفشه

فِضول (fezul ): فوضول

فِطریَه (fetriyah ): فطریه

فَعلِگی (falegi ): عملگی، کارگری

فَقَرَه (faӯarah ): فقره

فِکرِ خیال (fekr khiāl ): فکروخیال

فَلامرز (falāmarz ): فرامرز

فَلسَفَه (falsafah ): فلسفه

فِلفِل زرچووَه (felfel zarcuvah ): فلفل زرد چوبه

فَلَک بَویئَن (falak bavian ): فلک شدن

فَلَک کُردَن (falak kordan ):‌فلک کردن

فَلَکَه (falakah ): فلکه

فِلِنگ دَوِستَن (feleng davestan ): فلنگ بستن، فرار کردن

فَلًَه (fallah ):‌ فله

فِلون بِهَمِدون ( felun be hamedun): فلان و بهمان

فِلون، فولون (felun fulun ): فلان

فِن (fen ): فن، روش، رمز

فِنجون (fenjun ): فنجان

فَند (fand ): ترفند، حیله و فریب، فن شگرد

فَند بَزوئَن (fand bazuan ): گول زدن

فِندُق (fendoӯ ): فندق

فِنَر (fenar ): فنر

فِنقِلی (fenӯeli ): کوچک

فوت و فَنت (fut o fant ): فوت و فن

فولون فولون بَوِه ( fulun fulun baveh): فلان فلان شده

فیروزَه ( firuzah):‌فیروزه

فیریب بَخوردَن (fereb bakhordan ): فریب خوردن

فیریب بِدائَن (fereb bedā an ): فریب دادن

فیریب، فِریب ( firib): فریب

فیرینی (firini ):‌ فرینی

فیس و اِفادَه (fis o efādah ): نخوت و تکبر، ناز و افاده

فیش بَزوئَن (fesh bazuan ): فیش کردن

فیل و فِنجون (fil o fenjun ): فیل و فنجان

حرف (ق)

قاب (ghāb ): پاشنه پا، استخوان کوچکی از دست و پای گوسفند

قاب وازی (ghāb vāzi ):  بازی با قاب ، بازی با قاب بیشتر در مجالس عروسی با نام ترنه بازی و یا شاه و وزیر انجام می شد.

قابلامَه ( ghāblāmah): قابلمه

قاتِق (ghātegh ): لقمه، لقمه نان، چیزی که با نان خورده می شود.

قاتِق کُردَن (ghātegh kordan ): لقمه را متناسِب و به اندازه برداشتن

قاتی کُردَن (ghāti kordan ): مخلوط کردن

قاچ بَخوردَن (ghach bakhordan ): شکاف خوردن، ترک خوردن، چاک برداشتن

قاچ بِدائَن ( ghach bedā an): شکاف دادن، جدا کردن از هم

قاچ بَیتَن (ghac baytan ): شکاف برداشتن

قاچ کُردَن (ghāch kordan ): قاچ کردن خربزه و هندوانه و نظایر آن ها

قاچ، قاش (ghach ): ترک، شکاف، قسمت جلو و بر آمدهی پالون و زین

قاچاقی دَرشیئَن ( ghachaghi darshian): مخفیانه محل کار را ترک کردن

قاشُقَک (ghāshoghak ): قاشق کوچک، قاشق چای خوری

قاصِدَگ (ghāsedag ): قاصدک

قاطی کُردَن (ghāti kordan ): دیوانه شدن، مخلوط کردن

قاعِدَه (ghāedah ): قاعده

قاف (ghāf ): بلنترین نقطه کوه

قافِلَه (ghāfiah ): قافله

قاقارتی (ghāghārti ): گردویی که پوست سبز آن جدا شده باشد.

قاقارتی بَویئَن (ghāghārti bavian ): رسیدن گردو و هنگام برداشت محصول

قاقارتی هاکُردَن (ghāghārti hākordan ): جدا کردن پوست سبز گردو

قال بَکِنِسَن (ghāl bakenestan ):‌ قال کندن، تمام کردن، بهانه جویی یا مشاجره را خاتمه دادن

قال قال کُردَن (ghāl ghāl kordan ): سرو صدا کردن

قال واهِشتَن (ghāl vāheshtan ): جا گذاشتن، بر سر قرار حاضر نشدن

قالیچَه (ghālichah ): قالیچه

قایَم (ghāyam ): محکم و استوار، پنهان، عمود

قایِم باشَک (ghāyam bāshak ): قایم موشک، بازی معروف کودکان که عده ای مخفی شده و نفر بازنده باید آن ها را پیدا کند.

قایَم بَویئَن ( ghāyam bāvian): پنهان شدن

قایِم کُردَن ( ghāyam kordan): پنهان کردن

قایِمَکی (ghāyemaki ): مخفیانه

قَبا (ghabā ): نوعی لباس میان باز که تا زانو می رسد و روی آرخالق می پوشند.

قَباحَت (ghabāhat ): شرمساری، خجالت، رسوایی

قِبراق (ghebrāgh ): چابک، چالاک، فرز

قَبرِسّون، قَبرسّون (ghabrestun ): قبرستان

قَبضَه (ghabzah ): قبضه

قَبلَه (ghablah ): قبله

قَبلَه نُما (gheblah noma ): قبله نما

قُبَّه (ghobbah ): گنبد

قَبول بَویئَن ( ghabul bavian): قبول شدن

قبول کُردَن (ghabul kordan ): قبول کردن

قُپّی بیموئَن (ghoppi bimuan ): لاف زدن

قُچّاق (ghochchāӯ ): نیرومند، گردن کلفت

قَحبَه، قهوَه ( ghahbah): بدکاره، قحبه

قَحدی، قَحطی (ghahdi ): خشک سالی، نایابی غذا

قَحدی بیموئَه (ghahdi bimuah): کنایه از، با حرص و ولع غذا خوردن

قَد بَکِشیئَن (ghad bakeshian ): قد کشیدن، بزرگ شدن

قَد راس هاکُردَن (ghad rās hakordan ): کنایه از بیرون آمدن از گرفتاری

قَد عَلَم هاکُردَن ( ghad alam hākordan): سربلند کردن، سینه سپر کردن

قَدّارَه (ghaddārah ): نوعی شمشیر کوتاه

قَدّارَه دَوِستَن (ghaddārah davestan ): شمشیر بستن و مسلح شدن

قَدِغَن هاکُردَن (ghadeӯan hākordan ): ممنوع کردن

قَد کِشَک (ghadkeshak): محلی بین ران و دنده

قَدَم بَزوئَن (ghadam bazuan ): قدم زدن

قَدَم بَیتَن (ghadam baytan ): قدم برداشتن

قَدَم داشتَن ( ghadam dashtan): خوش قدم بودن

قَدَم کُردَن (ghadam kordan ): اندازه گیری طول زمین با قدم زدن

قَدیفَه (ghadifah ): قطیفه، حوله حمام

قُر ( ghor): فرورفتگی و لهیدگی ظروف و وسایل فلزی، متورم شدن بیضه، باد فتق

قِر بِدائَن (gher bedā an ): قر دادن، رقصیدن

قُر بَزوئَن (ghor bazuan ): قر زدن، ابراز ناراحتی کردن

قُر بَویئَن ( ghor bavian): قر شدن

قُر کُردَن (ghor kordan ): قر کردن

قَرار بَیتَن (gharār baytan ): آرام گرفتن، استقرار یافتن

قُراضَه ( ghorāzah): قراضه

قُرباغَه (ghorbāӯah ): قورباغه

قُربون صَدَقَه (ghorbun sadayah ): زبان بازی و دل به دست آوردن

قُربونی (ghorbuni ): قربانی

قُربونی کُردَن (ghorbuni kordan ): قربانی کردن

قُربونی هِدائَن ( ghorbuni hedā an): قربانی دادن

قُرت بِدائَن ( ghort bedā an): قورت دادن، بلعیدن

قُرت قُرت بَخوردَن (ghort yort bakhordan ): تند تند و با صدا خوردن آب و نوشیدنی

قُرت، قُرد ( ghort): قورت، بلع

قِرِچ (gherech ): صدای بریده شده چیزی با قیچی و نظایر آن ها

قِرِچ قِرِچ (gherech yerech ): صدای متعددی که از مفاصل استخوآن ها ایجاد می شود.

قَرض هاییتَن (gharz hāyitan ): قرض گرفتن

قَرض هِدائَن ( gharz heād an): قرض دادن

قَرض و قولَه ( gharz o ӯulah): وامی که از چند نفر و به دشواری گرفته باشند.

قُرعَه بَکِشیئَن (ghorah bakeshian ): قرعه کشیدن

قُرُق کُردَن (ghorogh kordan ): قرق کردن

قُرقُرِ مازون (ghor ghor māzun ): رعد و برق

قِرقِرَه (gher gherah ): قرقره

قُرُمساق ( ghoromsaӯ): دشنامی به معنای بی غیرت

قُرمَه (ghormah ): قورمه، گوشت سرخ کرده

قُرمَه سوزی (ghormah sozi ): قرمه سبزی

قِرو قَمبیل (ghero ӯambil ): ادا اطوار بدکاران

قِرون ( gherun): قران، صاحبقران، ریال

قُز (ghoz ): قوز

قُز بَویئَن (ghoz bavian ): قوز شدن

قُزپیت ( ghozpit): قزمیت، بدریخت، خراب، ناتوان

قُزَک (ghozak ): قوزک

قُزَک لِنگ (ghozak leng ): قوزک پا

قَسِّر (ghasser ): گاو ماده ای که آبستن نیست و یا نمی شود.

قَسِّر در شیئَن (ghasser darshian ): کنایه از جان سالم به در بردن، از خطر جستن

قَسَّم آیَه بَخوندَن ( ghassam āyah bakhondan): به آیه های قرآن قسم خوردن

قَسَم بَخوردَن (ghasam bakhordan ): قسم خوردن

قَسَم بِدائَن (ghasam beda an ): قسم دادن

قَسَّم، قَستَم، قَسدَم (ghassam ): قسم، سوگند

قِشقِرِق (gheshgheregh ): بانگ و فریاد، دادو بیداد

قَشو (ghashu ): وسیله ای آهنی یا چوبی و دندانه دار که با آن بدن چارپایان را تیمار می کنند.

قَشو بَکِشیئَن (ghashu bakeshian ): تیمار کردن حیوانات

قِصَّه بوتَن (ghessah butan ): قصه گفتن

قِصَّه، قِصتَه (ghessah ):  قصه، داستان

قِضا بَویئَن ( ghezā bavian): قضا شدن

قِضا کُردَن (ghezā kordan ): قضا کردن، از وقت نماز گذشتن

قَط (ghat ): قطع

قَط بَویئَن (ghat bavian ): قطع شدن

قَط کُردَن (ghat kordan ): قطع کردن

قِطار (ghetār ): ردیف، پشت سرهم و متوالی

قِطار بَویئَن (ghetār bavian ): ردیف شدن، عده یا تعداد زیادی حضور یافتن

قِطار کِش ( ghetār kesh): ردیفی

قَطرَه ( ghatrah): قطره

قُطی (ghoti ): قوطی، ظرف در دار فلزی کوچک

قَفون (ghafun ): قپان، وسیله قدیمی برای توزین بارهای سنگین

قَلباغ (ghalbagh ): قلعه باغ، محلی در شمال شرقی داخلی میگون در بالامحل

قُل بَزوئَن ( ghol bazuan): جوشیدن

قَل و قَم (ghal o gham ): قلع و قمع

قُلّاب سَنگ ( ghollab sang): فلاخن

قُلادوش (gholādush ): روی شانه ها

قُلادوش (gholādush ): نام کوهی در قسمت شمال شرقی میگون

قُلادوش گیتَن (gholādush gitan ): چیزی مثل کودکان را روی شانه ها نشاندن

قِلاویزینَه (ghelāvizinah ): میوه های باقیمانده روی شاخه ها پس از برداشت محصول توسط مالک

قِلاویزینَه کُردَن (ghelāvizineh kordan ): جمع آوری میوه های باقیمانده پس از برداشت محصول توسط دیگران

قُلُب ( gholob): قلب، جرعه

قَلباغ (ghalbāgh): قلعه باغ، نام محلی در بالامحل میگون

قُلبَه (gholbah ): قلوه

قِلِچ (ghelech ): قاچ، برش خربزه و هندوانه

قُلچُماق (gholchomagh ): زورمند

قُلف (gholf ): قفل

قِلِق (ghelegh): فوت و فن، روش بازی و اجرای کار

قَلَم (ghalam ): ساق یا استخوان ساق پا

قَلَم به قَلَم (ghalam be ghalam ): رقم به رقم

قَلَم بَویئَن (ghalam bavian ): کنایه از شکستگی دست و پا و یا جراحت شدید این قسمت از اعضای بدن

قَلَم تِراش (ghalam terāsh ): چاقوی مخصوص تراشیدن قلم

قَلَم کُردَن (ghalam kordan ): شکستن، از بین بردن، قلع و قمع کردن

قُلُمبَه (gholombah ): چیز برجسته، کنایه از آدم چاق

قُلُمبِه بَویئَن (gholombeh bavian ): گرد شدن

قُلُمبَه سُلُمبَه (gholombah solombah ): پستی و بلندی

قُلُمبَه گویی (gholombah guyi ): درشت گویی

قَلَمدون (ghalamdun ): قلمدان

قَلَمِستون ( ghalamestun): قلمستان، باغ یا قسمتی از باغ که درختان متعددی را به روش قلمه زدن پرورش می دهند.

قَلَمَه ( ghalamah): قلمه

قَلِندَر (ghalendar ): مرد وارسته، دل کنده از دنیا

قَلَه ( ghalah): قلعه

قُلَه (gholla ):‌ قله

قَلیشَه (ghalishah): محلی بین ران و دنده در بدن

قَلیون (ghalyun ): قلیان

قَمبَر علی (ghambar ali ): قنبر علی

قَمبَرَک بَزوئَن (ghambarak bazuan ): چمباتمه نشستن

قُمبُل کُردَن (ghombol kordan ): خم شدن و خوابیدن به حالت دمر به طوری که باسن بیش از حد بالا آمده باشد.

قُمپُز (ghompoz ): خودستایی

قُمپُز دَرکُردَن (ghompoz dar kordan ): پز دادن، خودستایی کردن

قُمقُمَه (ghomghomah ): قمقمه

قَمَه (ghamah ): قمه

قَندون (ghandun ): قندان

قَهوَه جوش (ghahveh jush ): قهوه جوش

قَهوِه چی (ghahveh ci ): قهوه خانه دار

قَهوِه خُنَه ( ghahvah khonah): قهوه خانه

قَهوَه، قَحبَه ( ghahvah): قهوه

قَوارَه (ghevārah ): قواره

قِوالَه (ghevālah ): سند

قِوام (ghevām ): قوام

قُوَّت ( ghovvat): زور، توان

قوت (ghut ): قااوت، مخلوطی از آرد نخودچی و شکر و هل و زنجپیل

قوچ ( ghuch): گوسفند نر شاخدار

قورَک (ghorak ): زنگوله های گرد برنجی که برای زینت به دور گردن چارپایان می بندند.

قول بِدائَن (ghol beda an ): قول دادن

قول هاییتَن (ghol hayitan ): قول گرفتن

قُوَّه (ghovvah ): قوه، نیرو، باطری

قیافَه ( ghiāfah): قیافه

قیاق (ghiāgh ): علف هرزی شبیه چمن با ریشه های افشان بلند و انبوه و تخم خوشه ای مانند جو و گندم

قیسی (gheysi ): زردآلوی پیوندی

قیطون (gheytun ): قیطان، رشته بافته شده نخی یا ابریشمی

قیل (ghil ): قیر

قیماق (ghimāgh ): ورقه بسته روی ماست

قیمَه (gheymah ): قیمه

قیمَه قیمَه (gheymah gheymah ): ریز ریز

قیوم (ghium ): قیام

قیومَت بَویئَن (ghiumat bavian ): کنایه از آشوب بر پا شدن

قیومَت کُردَن ( ghiumat kordan): کار خارق العاده ای کردن

قیومَت، قیومَد (ghiumat ): قیامت

قَییش (ghayish ): کمربند، تسمه پهن انتهای پالون

حرف (ک)

کار بَزوئَن (kār bazuan ): به کار زدن، به کار بردن

کار چاق کُن (kār chag kon ): کار راه انداز، دلال

کار خُنَه (kār khonah ): کارخانه

کارتُنَک (kārtonak ): عنکبوت

کارد ( kārd): چاقو

کارد بَخوردَن (kārd bakhordan ): چاقو خوردن

کارد بَخوری (kārd bakhori ): نفرینی به فرد شکمو و شکم چران به معنای آنکه چاقو بخوری

کاردُخون (kārduxun) دشمن یک دیگر

کاردون (kārdun ): کاربلد، کاردان

کارِستون (kārestun ): کارستان، غوغای بزرگ، میدان نبرد

کارکُشتَه (kār koshtah ): کارکشته، حرفه ای

کارِوون (kārevun ): کاروان

کارِوون سَرا (kārevun sarā ): کاروانسر

کاری (kāri ): سخت، عمیق، اساسی، کوشا، موثر، اهل کار

کاسَه (kāsah ): کاسه

کاسِهِ سَر (kāseye sar ): جمجمه

کاسَه گِلین (ksah gelin ): کاسه سفالین که با آن کشک می ساییدند.

کاسِهُ لاعابی (kāse lā ābi): کاسه سفالین لعابدار

کاگِل (kāagel ): کاه گل

کال ( kāl): نارس

کاوی (kāvi ): گوسفند ماده جوان

کُپاه (kopah ): توده، دپو

کَپِرَه (kapperah ): پینه،

کَپِرَه دَوِستَن ( kapperah davestan): پینه بستن

کَپکَپَه (kabkabah ): کبکبه

کَپَل ( kapal): کفل، سرین، باسن

کُپّه (koppah): مجموعه از انباشت کاه و علف چیده شده روی هم

کَپَه (kappah ): کفه

کُپَّه (koppah ): توده

کَپِّه مَرگ رِ دَرِنگوئَن(kappe marg re darenguan ): کنایه از به خواب رفتن

کَت (kat ): کتف، شانه، تکه های بزرگ گل که پس از شخم زنی یا بیل زنی زمین ایجاد می شود.

کَت بانو (kat bānu ): کدبانو

کَت بَویئَن (kat bavian ): توده شدن خاک در اثر گل شدن و خشک شدن بعدی

کتار (ketār): به مجموعه دهان را گویند.

کُتاه ( kotāh): کوتاه

کُتاه بَویئَن (kotāh bavian ): کوتاه شدن

کُتاه بیموئَن (kotāh bimuan ): کوتاه آمدن

کُتاه کُردَن (kotāh kordan ): کوتاه کردن

کَتِرا (katerā ): قاشق چوبی بزرگ، کتیرا، توهین کنایه به معنای آلت

کُتَک بَخوردَن (kotak bakhordan ): کتک خوردن

کُتَک بَزوئَن (kotak bazuan ): کتک زدن

کُتَل (kotal ): چوب بزرگ و محکم، کنایه از چیزی بزرگ و سنگین

کُتُلَه (kotolah ): کوتوله، آدم قدکوتاه

کَتَه (katah ): کته، برنج آبکشی نشده

کُتَه (kotah ): توله

کُتِه سَگ ( kote sag): توله سگ

کَتون (katun ): کتان، کفش کتانی

کَج خُلق (kaj kholg ): بدخو

کَج و کولَه (kaj o kolah ): کج و ناصاف

کَجاوَه (kajavah ): کجاوه

کُدوم (kodum ): کدام

کُدومَه (kodumah ): کدام یک

کَدی (kadi ): کدو

کِر (ker ): دسته بزرگ علف که بسته بندی می شود، صخره، پرتگاه

کِر بَند (ker band ): بندی که با آن دسته علف را می بندند.، کمربندی که با تابیدن علف درست شده و دسته های علف را با آن می بندند.

کِر کِر کُردَن (ker ker kordan ): با صدای بلند خندیدن

کِر واش (ker vas ): بسته علف

کرایَه (kerayah ): کرایه

کِرایَه کُردَن (kerāyah kordan ): کرایه کردن

کَرباس (karbās ): نوعی پارچه پنبه ای دستباف و غیر ظریف

کُرچ (korch ): حالت مرغی که روی تخمها می خوابد تا جوجه شوند.

کِرچَ کِرگ ( korche kerg): مرغ کرچ

کِرِخ ( kerekh): بی حس

کِرِخ بَویئَن (kerekh bavian ): بی حس شدن

کَرد ( kard): کرت، زمین های مزروعی به خصوص زمینهای شیب دار را به بخش های کوچکی تقسیم و لبه های آن را بر آمده کرده تا بتوان به راحتی آبیاری کرد.

کُرد (kord ): چوپان

کَردبَندی (kard bandi ): کرتبندی، زمین های مزروعی را به بخش های متعددی در آوردن.

کُردَن (kordan ): کردن

کِردَه (kerdah ): کرده، اعمال انجام شده

کَرس (kars ): کسر

کِرِس (keres ): اطاقک کوچک با دیوار کوتاه در انتهای طویله برای جا دادن بره ، بزغاته و گوساله های زیر یک ساله

کَرسِ چال (karse chal ): نام یکی از کوه های میگون

کَرسی (karsi ): کسری

کُرسی (korsi ): چهارپایه کوچکی که در زمستان برای گرم کردن خانه استفاده می شود.

کُرغُراب (korӯorab ): کلاغ

کِرکِرایی کِر ( ker kerāyi ker): نام محلی صخره ای در میگون

کِرکُردَن (ker kordan ): علف ها و ساقه های گندم و جو را بسته بندی کردن

کُرکُری بَخونِسَّن ( kor kori bakhonestan): رجز خوانده، کرکری کردن

کِرگ (kerg ): مرغ

کِرم بَخورد (kerm bakhord ): کرم خورده، پوسیده

کِرم بَزوئَن (kerm bazuan ): کرم زدن

کِرمَگ (kermag ): کرم ریز، نوعی انگل در روده

کِرمو (kermu ): کرم زده، میوه دارای کرم

کُرَّه ( korrah): کره

کَرَه (korah ): کره(با های ملفوظ)

کِرویت (kervit ): کبریت

کِز (kez ): ذبون، افسرده، ذلیل، پشم جمع شده در اثر حرارت

کَز بِدائَن (kez beda an ): کز دادن، پشم و موش کله پاچه را در اثر حرارت سوزاندن

کِز کُردَن (kez kordan): افسرده و ذبون در گوشه ای نشستن

کُزَل ( kozal): خوشه های خرد نشده گندم و جو در خرمن

کَسی رِ پیت بِدائَن: کسی را سر دوانیدن، کسی را سر کار گذاشتن

کَش (kash ): مرتبه، بار، دفعه، آغوش، بغل، دامنه، نام یکی از باغ های میگون

کِش (kesh ): ادرار

کِش بِدائَن (kesh bedā an ): کش دادن، طولانی کردن

کِش بیموئَن (kesh bimuan ): کش آمدن

کِش دَکُردَن (kesh dakordan ): ادرار کردن

کِش مَنی (kesh mani ): معامله یا بر آورد بر اساس توزین

کُشتَه (koshtah): کشته

کَشکیرَک ( kashkirak): زاغ، حیوانی کوچکتر از کلاغ با رنگ های سفید و سیاه که بر عکس کلاغ روی درختان با ارتفاع کم لانه می سازد.

کَشگ سو (kashg su ): ظرفی سفالی لعابدار با سطحی ناصاف که در آن کشک می سایند.

کَشگَل (kashkal ): برگه سیب

کِشِن (keshen ): شاشو، کسی که دائم ادرار می کند، کسی که شب ادراری دارد.

کُشَندَه (koshandah ): کشنده، قاتل

کَشَه (kashah ): بغل

کَشِه گیتَن (kasheh gitan ): بغل گرفتن

کَش لا (kashlā): کشاله ی ران

کِشواکِش (keshvākesh ): از این سو به آن سو کشیدن یکدیگر در منازعه

کَشون کَشون (keshun keshun ): کشان کشان

کَشیدَه (kashidah ): سیلی، ضربه ای با کف دست به صورت

کِشیدَه (keshidah ): بلند قامت، کشیده

کَشیک (kashik ): کشیک، نگهبان

کَشیک بِدائَن (keshik bedā an ): نگهبانی دادن

کَشیک بَکِشیئَن (keshik bakeshian ): مراقب بودن

کَشیک دِینی (keshik deyni ): نگهبانی می دهی، می پایی

کَف بَکُردَن (kaf bakordan ): کف کردن

کَف لیش کُردَن (kaf lish kordan ): خوردن شلخته وار

کُفت (koft ): کوفت

کُفت هاکُردَن ( koft hakordan): خوردن (با لحن غیر محترمانه)

کَفتَر (koftar ): کبوتر

کُفتَه (koftah ): کوفته

کُفرچِه دیرگااوردَن (kofrche dirgaurdan ): عصبانی اش کردن

کُفرِش دیرگاموئَن ( kofresh dirgamuan): عصبانی شدن

کُفری (kofri ): عصبانی، خشمناک، عاصی

کُفری بَویئَن ( kofri bavian): عصبانی شدن

کُفری کُردَن (kofri kordan ): عصبانی کردن

کَفَک (kafak ): کَپک،  قارچی که بر روی خوراکی های فاسد نشیند.

کَفَک بَزوئَن (kafak bazuan ): کپک زدن

کُک ( kok): کوک، دوختن با درز درشت

کُک بَزوئَن (kok bazuan ): کوک زدن

کُک کُردَن (kok kordan ): کوک کردن ساعت، تشویق کردن کسی برای انجام عمل نادرستی

کَل (kal ): بز نر، کچل

کَل (kal ): کچل، بز نر، مخفف کربلایی

کُل (kol ): کوتاه، کند، غیر تیز

کُل اَنگوشتَک (kol angusht ): انگشت کوچک دست و پا

کَل بَخوردَن (kal bakhordan ): جِفت گیری کردن چارپایان

کُل تُک (kol tok ): ابزار برنده ای که کند و کوتاه شده باشد.

کُل چاقو (kol chāgu ): چاقوی کند

کُل دُم ( kal dom): حیوان دم کوتاه یا دم بریده

کُل ساجَه (kol sājah ): جاروی کهنه که در اثر استفاده زیاد کوتاه شده است.

کُلا (kola ): کلاه

کُلاچ (kolāch): اسمی برای سگ

کُلا خَرِگوشَک (kolā kharegushak ): کلاهی که برای پوشش گوش دو طرف آن تکه ای مانند گوش خرگوش دوخته شده است.

کُلا نَمَدی (kola namadi ): کلاهی از جنس نمد و نیمکره

کُلاغ (kolaӯ ): کلاغ

کَلافَه بَویئَن (kalāfe bavian ): کلافه شدن

کَلافَه کُردَن (kalāfe kordan ): کلافه کردن

کُلاهَگ (kolāhag ): گیاهی که به صورت میله هایی به قطر حداکثر نیم سانتی متر و طولی تا حدود یک متر می روید و نسبتاً محکم بوده و به راحتی از انتها کنده می شود. با رشته های این گیاه نوعی کلاه بافته و هم از این گیاه برای بسته بندی علف استفاده می شود.

کَلبُتِین (kalboteyn ): انبر دستی، انبر دندان کشی

کُلک (kolk ): کرک

کَلَک بَزوئَن ( kalak bazuan): کلک زدن، حقه زدن

کُلُم (kolom ): طویله

کُلُم دَر ( kolom dar): در طویله

کَلُمَه (kalomah ): کلمه

کَلِنجار بوردَن (kalanjār burdan ): کلنجار رفتن

کَلَند بَزوئَن (kaland bazuan ): کلنگ زدن، شخم زدن

کَلَند دَم پَهن ( kaland dam pahn): کلنگ یک سره با با نوک پهن

کَلَند دو سَر، دو سر کَلَند ( kaland do sar): کلنگ دودم که یک سر آن پهن و یک سر آن تیز می باشد.

کَلَند، کَلَن (kaland ): کلنگ

کَلَه ( kallah): تکه، قطعه(کله قند)، کله

کَلَّه (kallah ): سر

کَلَّه بَکِشیئَن ( kallah bakeshian): سرک کشیدن

کلِّه پا بَویئَن (kallah pā bavian ): از حال رفتن، سرنگون شدن

کَلَّه پاچَه (kallah pāchah ): کله پاچه

کَلَّه پَز (kallah paz ): کله پز

کَلَّه خاکِ سَر (kallah khakesar): نام محلی در میگون، قبرستان بالامحل هم در آنجا قرار دارد.

کَلَّه خَر (kalla khar ): احمق و لجباز

کلَّه خُشک (kallah khoshk ): کنایه از آدم بی ملاحظه و لجوج

کَلَّه شَق (kallah shag ): کله شق

کَلَّه کُردَن (kallah kordan ): طغیان آب و یک مرتبه سرازیر شدن آن، سرازسر شدن بار به جلو یا عقب، افتادن درخت در حال بریدن به سمتی ناخواسته

کَلَّه گُندَه (kallah gondah ): آدم بزرگ و متشخص

کَلَّه مِلّاق (kallah mellāg ): کله معلق

کَلَّه مِلَّاق بَزوئَن (kallah mellāg bazuan ): کله معلاق زدن

کُلُم (kolom): طویله

کَلوم (kalum ): کلام

کَلون ( kalun): کلان، بزرگ

کُلون (kolun ): چوب پشت در

کِلی (keli ): کلید

کِلِین ( keleyn): خاکستر

کَم (kam ): نوعی غربال درشت که از تار پوست گوسفند بافند.

کَم اِموئَن (kam emuan ): کم آمدن، کافی نبودن(چیزی مثل غذا)

کَم او ( kam u): کم آب

کَم بار (kam bār ): کم میوه

کَم بَویئَن (kam bavian ): کم شدن

کَم بیاردَن (kam biārdan ): کم آوردن

کَم بیموئَن (kam bimuan ): کم آمدن(افراد)

کَم خو (kam xu ): کم خواب

کَم ظَرف (kam zarf ): کم ظرفیت، کم حوصله

کَم کُردَن (kam kordan ): کم کردن

کَم محلّی کُردَن (kam mahalli kordan ): بی اعتنایی کردن

کَم و کِرس (kam o kers ): کم و کسر، ناقص

کُماجدون (komājdun ): نوعی دیگ بی لبه

کُماگوش (komāgoos): قارچ کوهی

کُماه (komāh ): گیاهی کوهی و خوشبو که غذای گوسفندان است. بیشتر قارچ های خوراکی کوهی از بن پوسیده این گیاه می رویند. افرادی که برای چیدن سبزی کوهی به کوه می روند در مکان هایی که این گیاهان قرار دارند با دقت بیشتری عبور می کنند تا قارچ ها را ببینند و بچینند.

کُمبُزَه ( kambozah): کمبوزه

کَمچَه (kamchah ): کمچه

کَمَر (kamar ): قطعه سنگ خیلی بزرگ

کَمَر بُر (kamar bor ): از میان بریده شده

کَمَر بِشکِستَن (kamar beshkestan ): کمر شکستن، آسیب سخت رساندن

کَمَر بِشکی یَن (kamar beshkiyan ): کمر شکستن، آسیب سخت رساندن

کَمَر دَوِستَن (kamar davestan ):‌ کمر بستن، آماده کاری شدن

کَمَر راست هاکُردَن (kamar rāst hakordan ): کمر راست کردن، از مشکلات و یا بار سنگین نجات پیدا کردن

کَمَر کَش (kamar kask ): وسط راه تا قله کوه

کَمَک (kamak ): کم، اندک

کمَل کوپا (kamalkupa): کوپه کاه

کَمَندون ( kamandun): نام محلی در شمال شرقی میگون قسمت جنوبی کوه آبک

کَمون (kamun ): کمان

کِنار بَزوئَن (kenār bazuan ): کنار زدن

کِنار بیموئَن ( kenār bimuan): کنار آمدن

کِنارَه ( kenārah): فرش باریک کنار اطاق

کِنارَه بیتَن (kenārah baytan ): کناره گرفتن، دوری کردن

کِنارَه گیری کُردَن (kenārah giri kordan ): کناره گیری کردن، دوری کردن

کِنایَه (kenāyah ): کنایه

کُنج (konj ): گوشه

کُندَه (kondah ): کنده، چوب قطور و محکم

کَندوکو (kando ku ): کندوکاو

کِنِر (kener ): برای که

کُنِس (kones): ازگیل

کِنِس (kenes ): خسیس

کِنِفت بَویئَن (keneft bavian ): کنف شدن، خجل و شرمنده شدن، ناراحت شدن

کُنِکس (koneks ): ازگیل

کَنگونی (kanguni ): زنبور وحشی و بزرگ

کَنَه (kanah ): کنه، حشره گزنده و سمج معروف، نوعی آفت درختان میوه که به شاخه چسبیده و شیره درخت را می مکد.، این حشره در انواع و اندازه های گوناگون روی بدن حیوانات می نشیند و از خون آن ها تغذیه می کند.

کَنیز حاج باقر (kaniz haj bager ): پیرزن بی حوصله و غرغرو

کَنیف (kanif ): ظرف سفالی کوزه مانند که در گهواره گذارند تا ادرار کودک در آن جمع شود.

کَهَر ( kahar): نوعی گوسفند

کَهکِشون (kahkeshun ): کهکشان

کُهنَه ( kohnah): کهنه

کُهَه (kohah ): سرفه

کُهِه بَکُردَن ( kohe bakordan): سرفه کردن

کَهو ( kahu): کبود

کَهو چُشم (kahu choshm ): چشم آبی

کَهو میرکا (kahu mirkā ): مهره آبی نیلی، مهره کبود

کو (ku ): کوه

کواِش (kuesh ): خارش

کوت (kut ): توده، انبوه، کود

کوت کُردَن (kut kordan ): روی هم انباشتن، توده کردن

کوت کوت (kut kut ): توده توده

کوجَه (kujah ): کجا

کودَری ( kodari): نوعی پارچه نخی برای چادر

کور بَخونِستَن (kur baxunestan ): کور خواندن

کور بَمونی ( kur bamuni): کور شوی

کور بَویئَن (kur bavian ): کور شدن

کور پَشَه (kur pasah ): پشه هایی که از غروب آفتاب تا صبح با نیش های خود مزاحم آدم و حیوان بوده و در روز مخفی می شوند.

کورِ دِه (kureh deh ): دو کوچک

کورِ راه (kure rāh ): راه باریک و محو شده

کورِ سو ( kure su): نور اندک

کورِ سِوات (kure sevāt ): سواد کم

کور کَرَ گُنَه عَصام به ک... (kur kara gonah asām be kinet ): ضرب المثل میگونی، کور به کر می گوید عصایم به ک...

کور کُردَن (kur kordan ): کور کردن

کور کورَکی (kor koraki ): کور کورانه

کورِ گِرِه (kurah gerah ): گره کور

کورَگ (kurag ): جوش روی پوست که چرک کند.

کورَگ دیرگااوردَن (kurag dirgā urdan ): کورک در آوردن

کورمال (kurmāl ): به سبب ندیدن، دست روی دیوار گذاشتن و راه رفتن

کورَه (kurah ): کوره

کورَه زاغال (kurah zāӯal ): کوره زغال

کوزَه (kāuzah ): کوزه

کوسَه (kusah ): کوسه

کوش بِدائَن (kush beda an ): به حمله واداشتن سگ

کوش کوش ( kush kush): صدایی برای به حمله واداشتن سگ

کوشتی (kushti ): کشتی

کوشتی بَییتَن (kushti baytan ): کشتی گرفتن

کوشکَک (kushkak ): کوچک

کوشکِه چِلَّه (kushke chellah ): چله کوچک از دهم تا آخر بهمن

کوف و یکون بَویئَن (kuf o yakon bavian ): کن فیکون شدن، زیرو رو شدن

کوک (kuk): کبک

کول ( kul): دوش، شانه، پوست سبز گردو

کول گیتَن (kul gitan ): دوش گرفتن

کول هِدائَن ( kul hedā an): کولی دادن

کولپَر (kulpar ): گلپر

کولَه پُشتی (kulah poshti ): کوله پشتی

کولوخَه (kulukhah ): کلوخ

کولی (kuli ): کولی، بی حیایی، لانه پرندگان

کولی بِساتَن ( kuli besātan): لانه ساختن

کولی گَری (kuligari ): بی حیایی، سرو صدا راه انداختن

کوهپایَه (kuhpāyah ): کوهپایه

کوهِستون (kuhestun ): کوهستان

کوهُن (kuhon ):  کوهان

کیپ (kip ): چسبان، محکم، جفت

کیپ کُردَن ( kip kordan): محکم بستن

کیجا ( kijā): دختر

کیچَه (kichah ): کوچه

کیچَه بِدائَن ( kichah bedā an): راه دادن

کیچِه پی (kicheh pey ): ابتدا تا انتهای کوچه

کیچِه گَل ( kicheh gal): داخل کوچه

کیچِه وا کُردَن ( kichah vākordan): راه باز کردن

کیسَه (kisah ): کیسه

کیسَه بَکِشیئَن (kisah bakeshian ): کیسه کشیدن

کیسَه بَئوتَن (kisah bautan ): کیسه دوختن

کیل (kil ): نهر گونه محل عبور گاوآهن

کیلَه (kilah ): جوی، نهر

کیلِه پی (kileh pey ): راه کنار نهر

کیلِه پی (kileh pey ): کنار نهر

کیلَه کُردَن (kilah kordan ): جوی و نهر درست کردن

کیلِه گَل (kileh gal ): کنار نهر

کیلی (kili ): کلید

کیلی بَویئَن (kili bavian ): قفل شدن

کیلی کُردَن (kili kordan ): قفل کردن

کیلیک (kilik): میوه وحشی به رنگ بنفش با مزه ترش و شیرین و هسته های متعدد شبیه زالزالک

کین (kin ): کون

کین بال، بال کین (kin bāl ): آرنج

کین جوش ( kin jush): آهسته خوشیدن

کین چال ( kin chal): نام دامنه یکی از کوه های جنوبی میگون

کین دیار (kin diār ): بچه بدون شلوار و لخت، کنایه از فرد فقیر

کین سر واهِشت (kin sar vāhesht ): کنایه از کسی که وسایل خودش را گم می کند و یا جا می گذارد.

کین شَرَه (kin sharah ): چهار دست و پا راه رفتن

کین نَشورد (kin nashurd ): فرد بی طهارت، کنایه از آدم بی اصل و نسب و پست

کینَه (kinah ): کینه، بن گیاهان

کینَه دار، دار کینه (kinah dar ): بن تنه درخت و محل انشعاب ریشه ها

کینِه دَوِستَن (kinah davestan ): ریشه و پیاز بستن گیاهان پیاز دار مثل هویج و سیب زمینی و پیاز و سیر

کین وَری (kinvari): به پشت ایستادن و یا چیزی را دمرو گذشتن

کینَه شُتُری (kineh shotori ): کینه قدیمی که فراموش نمی شود.

کینَه کُردَن (kinah kordan ): بغض و عناد پیدا کردن

کیه یی چال ( kiyayi chāl): نام یکی از کوه های میگون در شمال غربی واقع در هملون

کیله (kilah): واحد اندازه گیری گندم، جوی آب

حرف ( گ)

گاز (gāz ): افزار میخ کشی، گاز انبر

گاز بَزوئَن ( gāz bazuan): گاز زدن

گاز گیتَن (gaz gitan ): گاز گرفتن

گال (gal ): موش درختی

گال کیسَه (gāl kisa ): کیسه ای که از موی بز بافته شده باشد.

گالاری (gālari): اطاقکی تنگ و تاریک برای انبار برخی وسایل منزل

گالِش (gālesh ): کفش لاستیکی، این کفش ها در دونوع پلاستیک نرم و خشک و احتمالا تولیدی کفش ملی بود. سبک، گرم، راحت و عاج هایش باعث می شد که روی یخ و برف سر نخورد. به علت لاستیکی بودن آن، پاها بوی بدی می گرفت.

"(لِ یا لُ) [ فر. ] (اِ.) کفش لاستیکی که یا مستقیماً آن را به پا کنند و یا کفش چرمی را برای حفظ از گل و باران داخل آن نمایند".(فرهنگ فارسی معین) لغت«گالش» به معنی گاوبان در مازندران و گیلان و «گالش» روسی در معنای « پاپوش و کفش‌لاستیکی » است.

گالَه (gālah ): کیسه بافته شده از نخ ضخیم مانند جوال که برای بار بری توسط چارپایان کاربرد دارد. این کیسه ها در هنگام بار باید دولنگه باشد که روی اسب و قاطر و الاغ مانند دو کفه ترازو قرار بگیرد.دو کیسه توسط دو قلاب از جنس چوب یا استخوان و قطعه ای طناب حلقه شده قفل می شوند.

گاله (gālah): خورجین الاغ

گاه گُدار ( gāh godar): گاه گاه

گاه گیتََن (gāh gitan ): در آوردن در از جایگاهش

گاه گیتَن (gāh gitan ): مسدود کردن راه ورودی با بستن توسط نانعی سخت مانند دیوار

گاهرَه (gāhrah ): گهواره، وسیله ای که با آن علف را خورد می کنند.تیغه ای دندانه دار ورو به پایین خمیده است .از این وسیله به صورت نشسته و انفرادی استفاده می شود.

گاهرِه چال (gāhreh chāl ): نام یکی از کوه های میگون، در دامنه بعضی از کوه ها فرورفتگی هایی وجود دارد که به آن چال گویند. در قدیم که مردم به هر چه داشتند قانع بودند و دزدی کمتر وجود داشت مردم از این چال ها برای چرای گوساله های خودشان استفاده می کردند.گوساله هایی که شیر دهی آن ها به پایان می رسید از اواخر بهار به این مناطق برده و رها می کردند. در پاییز آن ها را بر می گرداندند.

گَب بَزوئَن (gab bazuan ): حرف زدن

گَب بَکِشیئَن (gab bakeshian ): به حرف کشیدن، از کسی حرف بیرون کشیدن

گَب به گَب نَرِسی یَن (gab be gab naresiyan ): حرف به حرف نرسیدن

گَب دیرگااوردَن (gab dirgā urdan ): حرف در آوردن

گَب شِنو (gab shenu ): حرف شنو

گَب شِنَوی (gab shenavi ): حرف شنوی

گَب گیتَن (gab gitan ): به حرف گرفتن

گَبّ مُفت (gabe moft ): حرف مفت، سخن بیهوده

گَب هِوایی ( gabe hevāyi): سخن پوچ و نسنجیده

گَب و گُفت (gab o goft ): گفتگو

گَب، گَپ (gab ): حرف، کلام، سخن

گَبر (gabr ): زردشتی

گَت (gat ): بزرگ

گُتُرُم (gotorom ): بیهوده و گزاف، سخن یاوه و درهم و برهم، بی حساب و کتاب و نسنجیده

گُتُرُم اِنگوئَن (gotorom enguan ): بیهوده و گزاف سخن گفتن

گُتُم ( gotom): حرف زیادی

گُتُم بینگوئَن (gotom binguan ): حرف درشت و زیادی گفتن

گَتَه (gatah ): بزرگ

گَتِه بِرار (gateh berār ): برادر بزرگ

گَتِه بَویئَن (gateh bavian ): بزرگ شدن

گَتِه چِلَّه ( gateh chellah): چله بزرگ از اول دی تا ده بهمن

گَتِه خواخِر (gateh khākher ): خواهر بزرگ

گَتِه کِش (gateh kesh ): مدفوع، شاش بزرگ

گَتِه گَب بَزوئَن (gateh gab bazuan ): حرف بزرگ زدن

گَتین مار (gatin mār ): مادر بزرگ

گَتین، گَت پی اَر ( gatin piār): پدر بزرگ

گِدا خُنَه (gedā khonah ): گداخانه، کنایه از خانه ای که صاحبش خسیس است.

گُذِرنَه (gozernah ): گذران، زندگی، زندگی را با وضع موجود گذراندن

گُذَرون زِندگی (gozerun zendegi ): گذران زندگی

گُذَشت کُردَن (gozasht kordan ): گذشت کردن

گُذَشتَه (gozashtah ): گذشته

گَر (gar ): نوعی بیماری پوستی

گُر (gor ): اشتعال، زبانه آتش

گُر بِدائَن ( gor bedā an): مشتعل کردن آتش

گُر بَزوئَن (gor bazuan): الو گرفتن، شعله گرفتن ناگهانی آتش

گُر بَیتَن (gor baytan ): گُر گرفتن، شعله ور شدن، تب کردن بدن

گُر گُر (gor gor ): مداوم، پشت سرهم، گروه گروه

گَر گیتَن (gar gitan ): گَر گرفتن، مبتلا به گری شدن، کنایه از مدتها شستشو و استحمام نکردن

گُر گیتَن (gor gitan ): گر گرفتن، شعله ور شدن

گُربِه رو (gorbah ru ): مجرای باریک

گَرت (gart ): گرد

گَرچ (garch ): گچ

گَرچ کُردَن (garch kordan ): گچ کردن

گِرد، گِرت کُردَن (gerd kordan ): دور کردن

گِردالی (gerdāli ): دایره

گِرداو (gerdu ): گرداب

گِردِن (gerden ): گردن، گردنه

گِردِن بَزوئَن (gerden bazuan ): گردن زدن

گِردِن بِشکِس (gerden beshkes ): گردن شکسته

گِردِن کَج کُردَن (gerden kaj kordan ): گدایی کردن، حالت زبونی و بیچارگی به خود گرفتن

گِردِن گیتَن (gerden gitan ): گردن گرفتن، به عهده گرفتن

گِردِن گیر بَویئَن (gerden gir bavian ): گردن گیر شدن

گَردَه ( gardah): گرده گل

گُردَه (gordah ): گرده، پشت گردن

گَردون ( gardun): گردان

گُرز ( gorz): نام گیاهی کوهی که ساقه وسط آن مانند گرز می باشد. دامداران این گیاه را در تابستان چیده و برای علوفه زمستانی خشک می کنند.

گُرز چال (gorze chāl ): نام یکی از کوه های میگون

گِرزِ طول (gerze tul ): نام یک قله کم ارتفاعی که در گذشته همانند یک کله قند در قسمت شرقی میگون خود نمایی می کرد. قبل از انقلاب قسمت های بالایی و نوک آن را خاک برداری و مسطح کرده بودند. یک فضای گرد و صافی شد که فوتبالیست های محل از این مکان استفاده می کردند. بعد از انقلاب این مکان به جهانگردی واگذار و از این محل برای ساخت هتل استفاده کردند. به لحاظ این که دور تا دور این قله باز و هیچ گونه مانعی ندارد چشم انداز زیبایی دارد.

گِرزِ طولَک ( gerze tulak): نام تپه کم ارتفاعی است که در قسمت جنوبی گرز طول با همان شکل و شمایل آن قرار دارد

گِرزَه (gerzah ): موش خانگی

گِرِفتار، گِرِفدار بَویئَن (gereftār bavian ): گرفتار شدن

گِرِفتار، گِرِفدار کُردَن (gereftar kordan ): گرفتار کردن

گُرگی (gorgi): اسمی برای سگ، مثل گرگ

گَرم بَویئَن ( garm bavian): گرم شدن

گَرم بَیتَن (garm baytan ): گرم گرفتن

گَرمِ سیر ( garme sir): گرمسیر، منطقه گرم

گَرم کُردَن (garm kordan ): گرم کردن

گَرما بَزَه (garmā bazah ): گرمازده

گَرِن (garen ): گر، دارای گری

گِرِه بَزوئَن (gereh bazuan ): گره زدن

گِرِه گولَّه (gereh gullah ): هر چیزی که گره زیادی دارد. گره متعدد در هم تنیده

گُرون (gorun ): گران

گَریبون (garibun ): گریبان

گَریبون گیر (garibun gir): گریبان گیر

گَزَک (gazak ): بهانه

گِزگِز (gez gez ): نخستین صدای جوش آمدن دیگ و سماور و مانند آن، احساس سوزش کم در بدن

گَزِلیک (gazelik): چاقوی کوچک

گَزمَه (gazmah): پاسبان شب

گَزِنا (gazenā ): گزنه، گیاه زهر دار

گَشت بَزوئَن (gast bazuan ): گشت زدن

گُفت بَزوئَن (goft bazuan ): گفت زدن، تقاضا کردن

گُفت و شینید (goft o shinid ): گفت و شنود، مذاکره

گَل (gal ): گلو، موش صحرایی

گُل (gol ): اخگر آتش، گل

گُل بَزوئَن (gol bazuan ): گل زدن نان، پف کردن یا سوختن پوسته نازکی از سطح نان در تنور

گُل بَکُردَن (gol bakordan ): گل کردن، شکوفه کردن

گَل بَکِشیئَن (gal bakeshian ): به شدّت و سرعت بلعیدن

گَل بَیتَن (gal baytan): گلو گیر کردن، گیر کردن لقمه یا آب در گلو

گُل بینگوئَن (gol binguan ): گل انداختن، سرخ شدن

گُل چُسَک (gol chosak ): نوعی گل سفید با شیره بد بو که در بهار می روید.

گُل خَدمی، خَتمی (gol khadmi ): گل ختنی

گَل دَرد (gal dard ): گلو درد

گل دوا (goldevā): مرگ موش

گُلِ سُرخ (gol sorkh ): گل محمّدی

گُل شَمشیرَگ (gol shamshirag ): گلایل وحشی

گُل گاب زِوون (gol gāb zevun ): گل گاوزبان

گِلِ گَرچ (gel garch ): گل و گچ

گَل گوشاد (gal gushād ): گشاد تر از حد معمول، کنایه از آدم تنبل و تن پرور

گِل مالی کُردَن (gel māli kordan ): کنایه از سرپوش نهادن روی خطای کسی، گل مالی کردن

گُل مَنگُلی (gol mangoli ): گل گلی

گُل نَم (gol nam ): اندک آبی که روی زمین یا روی چیزی بپاشند.

گَل هَم (gal ham ): سوار هم، روی هم، متصل به هم

گَل و گِردِن (gal o gerden ): دور گردن، گلو و گردن

گُلاب پاچ (golāb pach ): گلاب پاش

گَلبَند (galband ): گردنبند

گَلَّة کُردَن (gallah kordan ): داخل گله کردن گاو یا گوسفند

گُلچین کُردَن (golchin kordan ): گلچین کردن

گُلدَستَه (goldastah ): گلدسته، مناره

گُلدون (goldun ): گلدان

گَلِگی (galegi ): گلگی، گله گذاری، گله مندی

گَلِه (galeh ): گله

گَلَّه (gallah ): گله

گُلَه (golah ): بوته گیاه، لکه

گُلَّه (gollah ): گلوله ، کروی شکل، قطعه

گُلِه بَزوئَن (golle bazuan ): گلوله زدن، با تیر شکار کردن

گَلِه بَکُردَن (gale bakordan ): گله کردن

گُلَه به گُلَه (golah be golah ): لکه به لکه، جا به جا، گوشه به گوشه

گُلِّه بَویئَن (golah bavian ): به دور خود جمع شدن

گُلِّه تا (golleh ta ): گلوله نخ

گُلَّه زاغال (gollah zāӯal ): گلوله های زغالی که از خاکه زغال تهیه می شود.

گُلِّه غیب بَخوردَن (gollah ӯeyb bakhordan ): تیر غیب خوردن، ناگهان مردن

گَلِه گُزاری (gele gozāri ): گله گزاری

گَلَه گَلَه (galleh galleh ): گروه گروه

گُلَه گُلَه (gollah gollah ): لکه به لکه، جا به جا

گُم بَویئَن (gom bavian ): گم شدن

گُم کُردَن (gom kordan ): گم کردن

گُم و گور بَویئَن (gom o gur bavian ): گم و ناپدید شدن

گُماشتَه، گُماشدَه ( gomāshtah): پیشکار

گَمبیل ( gambil): سرگین خشک شده

گَمبیل دَوِستَن ( gambil davestan): چسبیدن و خشک شدن سرگین به پشم و موی بدن حیوان

گَمِرَه (gamerah ): مواد جامدی که از بینی درآورند.، ترشحات خشک و نیمه خشک بینی

گَمون (gamun ): گمان

گَمونِه بَزوئَن (gamuneh bazuan ): گمانه زدن، حدس زدن، برآورد کردن

گُنبَذ، گُمبَذ (gonbaz ): گنبد

گَنجَه (ganjah ): گنجه، قفسه

گَنداو (gandu ): گنداب

گُندُلَه (gondolah ): بزرگ به زبان کودکانه

گَندُم بیریشتَه (gandom birishtah ): گندم بو داده، گندم برشته

گَندُمَک (gandomak ): نوعی سبزی یا علف مشابه گندم

گُنگ (gong ): سوراخ خروجی آب از مجراهای گلی و سیمانی

گُنی (goni ): گونی

گُه دونی (goh duni ): مستراح، کنایه از مکانی به هم ریخته و نامرتب و کثیف

گُه گیتَن (goh gitan ): دشنامی است به معنای گه گرفتن

گُه گیجِه بَیتَن (goh gije baytan ): گیج شدن، سر در گم شدن

گُهُن (gohon ): گون

گو (gu ): گاو

گو (gu ): نفهم و گیج، همان گاو فارسی

گو پیشونی سیفید (gu pishuni sifid ): گاو پیشانی سفید، کنایه به شهرت در یک کاری

گو چال (guchāl ): نام یکی از کوه ها در شمال میگون است. ورودی آن از تنگه میگون می باشد. در قدیم از این مکان برای چرای گاو وگوساله ها استفاده می شد.

گو چُشم (guchoshm): فردی که چشمان درشت و برآمده دارد.

گو شیری (gu shiri ): گاو شیری

گو گَل (gu gal ): گله گاو

گو گَل پا (gu gal pā ): مراقب و نگهبان گله گاو

گَوارا (gavārā ): گوارا

گواَک (guak ): گیاهی با برگ براق و پهن شبیه والک که در بهار از پیاز سنبله ودر مزارع و باغ ها می روید.

گوآل (guāl): جوال، کیسه بزرگ بافته شده از پشم یا موی بز

گوآل دوج (guāl duj ): جوالدوز، وسیله ای مانند سوزن ولی به طول حدود 15 سانتی متر و قطر نیم سانتی متر

گَواه (govāh ): گواه

گَواهی (govāhi ): شهادت، گواهی

گوبَندی (gu bandi ): گاوبندی، زدوبند

گوجَه (gujah ): گوجه، آلوچه بزرگ و پیوندی

گوجَه سیاه (gujah siāh ): گوجه زرشکی رنگ که پس از رسیدن کامل به سیاهی می رود.

گودال (gudāl ): گودال، چاله

گودوش (gudush): خمره ای سفالین که سیر گاو را در آن می دوشند.

گودی (gudi ): عمق

گور به گور بَویئَن (gur be gur bavian ): گور له گور شدن

گور به گور گِردی ( gur be gur gerdi): نفرینی که در حق مرده کنند و نا آرامی او را در گور بخواهند.

گور کُردَن (gur kordan ): دفن کردن

گور گَتَن (gur katan ): گور رفتن، فرو رفتن در زمین

گورزا (gurzā ): کنایه از فرد بسیار کوتاه

گورستون (gurestun ): گورستان

گوز مال کُردَن (guz māl kordan ): کاری را با عجله و بی دقتی تمام انجام دادن

گوزِن (guzen ): گوزو

گوسالَه (gusālah ): گوساله

گوسِند، گوسبَند، گوسوَند (gosend ): گوسفند

گوش بِدائَن (gush bedā an ): گوش دادن

گوش بِزایَه (gush bezāyah ): گاوش زایید، کنایه از کسی که برایش مشکلاتی ایجاد شد.

گوش تیز کُردَن (gush tiz kordan ): گوش تیز کردن، بلند و سیخ کردن گوش حیوانات برای شنیدن صدای بهتر در مواقع خطر

گوشد (gushd ): گوشت

گوشد و ناخون (gusd o naxun ): کنایه از خویشاوند نزدیک

گوشدالو ( gushdālu): گوشت دار، چاق

گوشدی ( gushdi): گوسفند یا گوساله ای که بپرورانند تا فربه شود و قصابی کنند.

گوشکُف ( goshkof): گوشت کوب

گوشَگ ( gushag): حلقه نخی بافته شده در پهلو یا بالای جوال به عنوان دستگیره یا محل بستن آن، حلقه زده شده بر تنگ و ریسمان

گوشَگ ماهی (gushag mahi ): گوش ماهی، صدف

گوشمالی بِدائَن (gushmāli bedā an ): تنبیه سبک کردن

گوشَه ( gusah): گوشه

گوشَه بَزوئَن (gushah bazuan ): گوشه زدن، طعنه زدن

گوشَه کُنار ( gushah konār): گوشه کنار، اطراف و کنج ها

گوشَه کِنایَه ( gushah kenāyah): سخنان نیش دار و بیهوده

گوشوارَه ( gushvārah): گوشواره

گوک (guk ): گوساله

گول بَخوردَن (gul bakhordan ): گول خوردن، فریب خوردن

گول بَزوئَن (gul bazuan ): گول زدن

گُولتا (goltā ): گلوله نخ

گولو گولو (gulu gulu ): آوازی برای آرام و هدایت کردن گوساله ها

گوماحلَه (gumāhlah ): نام قدیم یکی از چهار محل سکونتی میگون است. نام امروزی این محل سادات محل است. اکثر سادات میگون در این محل زندگی می کنند. امامزاده سید میرسلیم (ع) هم در وسط این محل قرار دارد. احتمالاً در گذشته از این محل برای چرای دام از جمله گاو استفاده می شد.

گومیش (gumish ): گاومیش

گی خورِ سَگ (gikhoresag): کسی که پر مدعا و بی خاصیت است.

گیج گیجی بَخوردَن ( gij giji bakhordan): سرگشته به این سو و آن سو رفتن

گیجگاه (gijgāh ): شقیقه

گیر اِنگوئَن (gir enguan ): گیر انداختن

گیر بِدائَن (gir beda an ): گیر دادن

گیر بَویئَن (gir bavian ): گیر کردن، مسدود شدن

گیر بیاردَن (gir biārdan ): گیر آوردن، یافتن

گیر کَتَن (gir katan ): گیر افتادن

گیر کُردَن (gir kordan ): گیر کردن

گیراگیر (girāgir ): بحبوحه گرفتاری

گیراوردَن ( gir urdan): گیر آوردن، یافتن

گیرَه (girah ): گیره

گیس (gis ): موی بلند، موی زنان

گیس بَروی (gis barvi ): گیس بریده

گیلیم (gilim ): گلیم

گیوَه (givah ): گیوه

گذری بر تاریخ و جغرافیای میگون - فرهنگ لغات(ل - م - ن)

حرف(ل)

لا کِردار (lākerdār ): بدرفتار، به معنای متاسفانه نیز کاربرد دارد، مجازاً کار پیچیده و سخت

لا مَصَّب، لامنصَب ( lā massab): لا مذهب

لابُد (lābod ): ناچار

لاپ (lāp ): پاره، یکی از دو نیمه چیزی

لاپ بِدائَن (lāp bedā an ): دو نیمه یا دو پاره کردن چیزی مثل چوب و سنگ، پاره کردن حیوانات شکار شده توسط حیوانات شکار کننده

لاپ بَویئن (lāp bavian ): دو نیمه شدن

لاپ کُردَن (lāp kordan ): دو نیمه کردن

لاپُرت (lāpurt ): راپرت، گزارش محرمانه

لاپُرت بِدائَن (lāport bedā an ): راپرت دادن

لاپِکا (lāppekā ): یک نوع بازی با سنگ های تخت که بیشتر در زمستان و روی پشت بام ها انجام می شد.پشت بام ها تنها جایی بودند که هم مسطح و هم خشک بودند.

لاپَّه (lāppah ): هر یک از دو نیمه چوبی که از طول دو تا شده باشد. یکی از هر دو نیمه هر چیزی

لاپوشونی (lāpushuni ): لاپوشانی، پنهان کاری

لاجون (lājun ): ضعیف، لاغر

لاش (lāsh ): گوشت کامل بدون متعلقات کامل

لاش بِدائَن (lāsh bedā an ): شکستن شاخه و نظایر آن، خراش سخت انداختن بر بدن

لاش بَیتَن (lāsh baytan ): شکسته شدن شاخه درخت و نظایر آن، خراش سخت برداشتن بدن

لاش مُردَه (lāsh mordah ): جسد حیوان مرده

لاشَه (lāshah ): تراشه، جسد حیوانات

لاعاب (lā āb ): لعاب، مایع غلیظ و لزج

لاغَرو (layaru ): آدم باریک و لاغر و ضعیف

لاق ( lāӯ): لایق در عباراتی مانند لاق گیس ننش یا لاق ریش باباش

لاقمَه (lāӯmah ): لقمه

لاقمَه حَروم (lāӯmah harum ): لقمه حرام

لاک (lāk ): لاوک، ظرف چوبی بزرگ که در آن آرد را خمیر کنند.

لاکِ پُشت (lāke posht ): لاک پشت

لاک سَر اِنگِن ( lāk sar engen): پارچه بزرگی که برای جلوگیری از آلودگی روی خمیر لاوک پهن می کنند.

لال مونی، لال میری بَیتَن (lāl muni ): لال شدن، دچار عارضه لالی شدن، جمله کنایه آمیز و توهین به کسی که باید حرفی را بزند ولی از روی ترس یا خجالت امتناع می کند.

لالَه (lālah ): لاله

لاه (lāh ): لجن، لای، آب بسیار گل آلود که همراه خود مقادیر زیادی گل به همراه دارد.

لاه بَزوئَه (lāh bazuan ): زمینی که در اثر سیلاب مقادیری گل و لای رسوب کرده است.

لَپ ( lap): پهن، تخت، قر

لَپ بَویئَن ( lap bavian):‌ قر شدن، دراز کشیدن انسان تنبل

لَت ( lat): لنگه در، زمین سنگی، تخته چوب، ضرر و صدمه

لَت بَخوردَن (lat baxordan ): صدمه و آسیب دیدن

لَت بَزوئَن (lat bazuan ): صدمه و آسیب رساندن

لَت و پار بَویئَن (lat o bar bavian ): صدمه و آسیب سخت دیدن، تار و مار شدن

لُتین (loteyn ): رتیل

لَتیون (latiun ): لتیان(سد)

لَثَه (lasah ): لثه

لَج کُردَن، لَژ کُردَن (laj kordan ): لج کردن

لَج، لَژ بَویئَن ( laj bavian): لجوج شدن

لَجّارَه (lajjārah ): رجّالَه، پست و فرومایه

لَجوازی (lajvāzi ): لجبازی

لَچَّر (lachchar ): کثیف، پلید، شلخته

لَچَک  (lachak): سربند ، پارچه برای بستن سر، روسری

لَچَگ (lachak ): روسری، پارچه سه گوش که زنان بر سر می کنند.

لَچَگ به سر (lachak be sar ):‌ کنایه از زن و حالت توهینی دارد.

لَحظَه (lahzah ):‌لحظه

لَحم (lahm ): لم، بی حس، فلج

لَختَه (lakhtah ): لخته، دلمه شده

لَرز کُردَن (larz kordan ): لرز کردن

لَرزَه (larzah ): لرزه

لَس (las ): شل، سست، تنبل

لَس اِینَه (las eynah): آهسته می آید.

لَس بَیتَه (las baytah ): شل گرفت.

لَش ( lash): زمین اشباع شده از آب که بیشتر زیر چشمه ها که آب هرز می رود به وجود آمده و چون موقتاً و یا در طول سال آب و رطوبت وجود دارد در این گونه مناطق علف ها سبر می باشد. لاشه حیوان، کنایه از آدم تنبل و بیکاره

لَطمَه ( latmah): لطمه

لُغُز بَخوندَن (logoz bakhundan ): پشت سر کسی بد گویی کردن

لَف لَف (laf laf ): صدای غذا خوردن با عجله

لِفد بِدائَن (lefd bedā an ): لِفت دادن، کندی در انجام کار

لَق لَق بَخوردَن (lay lay bakhordan): تکان تکان خوردن چیزی در اثر محکم نبودن در جای خود

لِکاتَه ( lekātah): زن بد کاره

لَکَندَه (lagandah ): لکنته، چیز از کار افتاده و فرسوده

لَکَّه (lakah ): لکه، سیاهی و کثیفی در لباس و نظایر آن، مکان معین و محدود

لَکَّه لَکَّه (lakah lakah ): جا به جا

لَگَنچَه (laganchah ): لگنچه

لل (lal): پشه

لَلَه ( lalah): قطعه نی سوراخ دار که در گهواره لای پای نوزاد قرار می دهند تا ادرارش به کنیف ریزد.

لَم (lam ): بی حس، فلج، تکه، برگ پهن ریواس

لِم (lem ): روش کار

لَم بِدائَن ( lam beda an): تکیه دادن، به طور مایل نشستن

لَمبَر (lambar ): موج و تکان مایعات درون ظرف و بیرون ریختن مایع از ظرف

لَمبُر (lambor ): تکان اجسام منعطف بلند مانند چوب و لوله و نظایر آن

لَمبَر بَزوئَن (lambar bazuan ): تکان خوردن

لَمبَر بَزوئَن (lambar bazuan ): تکان خوردن مابعات یا ظرفی که داخل آن مایع ریخته شده است.

لَمپا (lampā ): گردسوز

لَمس (lams ): بدون حس و حرکت، فلج

لَمس بَویئَن ( lams bavian): فلج شدن

لَن تَرونی (lan taruni ): کنایه از پاسخ نامساعد در برابر سوال ناشایست.

لَندِهور (landehur ): آدم دراز و بیکاره

لِنگ (leng ): پا

لنگ (leng): پا

لَنگ بَویئَن ( lang bavian): لنگ شدن، شل شدن، معطل شدن

لُنگ بینگوئَن ( long binguan): لنگ انداختن، کنایه از تسلیم شدن

لِنگ ظُهر ( leng zuhr): هنگام ظهر، کنایه از دیر شدن کاری که باید در صبح زود انجام می شد.

لَنگ کُردَن (lang kordan ): معطل کردن، کار را تعطیل یا با تاخیر مواجه کردن

لِنگَر (lengar ): لنگر، توازن

لِنگَر کُردَن (lengar kordan ): با قرار دادن وزنه یا ستگ یا باری اضافه در یک سمت بار چارپایان برای متوازن کردن بار نامتوازن

لِنگَه (lengah ): لنگه، یک قسمت بار

لِنگِه به لِنگِه (lengeh be lengeh ): لنگه به لنگه، کفش هایی کخ جفت هم نباشند.

لِنگِه لو (lenge lu ): لَگَد مال

لنگِه لو (lenge lu): لگد مال ، له کردن

لَنگون لَنگون ( langun langun) :‌ لنگان لنگان

لُنَه ( lonah): لانه

لِه بَویئَن (leh bavian ): له شدن

لَه لَه بَزوئَن (lah lah bazuan ): نفس زدن مداوم در هوای گرم بر اثر تشنگی، کنایه از بی تابی کردن برای خوردن یا به دست آوردن چیزی

لِه و لَوَردَه (leh o lavardah ): کنایه از سخت کتک خوردن و صدمه دیدن

لَهجَه (lahjah ): لهجه

لَهَک (lahak ): گلوله های برف

لَهَک اِینَه (lahak eynah ): برف درشت می بارد.

لَهَه (lahah ): شاخه

لو (lu ): لگد، لب، حاسیه، قله کوه، گرده کوه، لبه بام

لو بِدائَن (lu bedā an ): لو دادن، فاش کردن

لو بَزوئَن (lu bazuan ): لگد زدن

لو بینگوئَن (lu binguan ): لگد انداختن، لگد کردن

لو مال کُردَن (lu māl kordan ): لگد مال کردن

لو وازی ( lu vāzi): نوعی بازی قدیمی که به صورت گروهی و دونفره با لگد به یکدیگر حمله می کردند.

لَواسون (lavāsun ): لواسان

لِواشَک ( levashak): لواشک

لوسَر (lusar ): نام محلی در شمال غربی میگون بالای پسوند

لوسّی (lussi ): لبه بام

لوسّی تُک (lussi tok ): لبه بام

لوشَه (lushah ): لب

لولَه (lulah ): لوله

لونَه (lunah ): نوعی سنگ سیاه و تخت که معدن آن در مُسُلُم ابتدای جاده میگون است.

لِویا (levia): لوبیا

لیاس (lias ): ریواس

لیت، لیط، لیچ (lit): میوه خیلی رسیده مثل زردآلوی خیلی رسیده

لیتَه (litah ): لیته

لیچار (lichār ): سخن یاوه و متلک

لیز بَخوردَن (liz bakhordan ): سر خوردن، لغزیدن

لیش بینگوئَن (lish binguan ): آب پس دادن زخم، گندیدن و آب پس انداختن میوه ها و سبزی ها و نظایر آن

لیش هاکِتَن (lish hāketan ): گندیده و آب انداخته شده

لیفا ( lifā): ابزاری همانند شنکش در انواع چوبی و فلزی با سه شاخه بلند که برای باد دادن گندم خرمن شده استفاده می شود.

لیفَه (lifah ): لیفه، جای بند شلوار

لیفَه تُمبون (lifah tombun ): لیفه تنبان و شلوار

حرف (م)

ما (mā ): ماده

مات بَزَه ( māt bazah): مات زده

مات بَمونِستَن (māt bamunestan ): مات و مبهوت ماندن

ماچ (māch ): بوسه

ماچَه (māchah ): ماده چارپایان بویژه الاغ

ماچِه خَر (mācheh khar ): الاغ ماده

ماچِه سَگ (mācheh sag ): سگ ماده

ماچِه وِرگ (mācheh verg ): گرگ ماده

مادَر زایی (mādar zāyi ): مادر زادی

مادیون (mādiun ): مادیان، اسب ماده

مار (mār ): مادر

مار زا (mar za): مادر زاده، فرزند مادر

ماس (mās ): ماست

ماس چِه کیسِه کُردَه (mās che kiseh kordah ): کنایه از جاخوردن و ترسیدن

ماس مالی (mas mali ): سر سری انجام دادن کارها

ماسورَه (māsurah ): قطعه نی کوچکی که نخ چرخ را به دور آن بپیچند.

ماشَگ ( māshag): ماش

ماشَگ پولو (māshag pulu ): پلویی که با ماش بپزند.

ماشَه (māshah ): ماشه

ماعاف (mā āf): معاف

مال (māl ): حیوان بارکش، چارپایان، ثروت

مال دار (maldar): گاو دار

مالِش بِدائَن (mālesh bedā an ): مالش دادن

مالَه (mālah ): ماله

مالَه بَکِشیئَن (māleh bakeshian ): ماله کشیدن، صاف و تخت کردن

ماماک (māmāk ): کفشدوزک

ماماک پَر بِدائَن (māmāk par bedā an ): تعیین جنسیت فرزند با پراندن کفشدوزک قبل از تولد نوزاد.کفشدوزک را روی شکم زن باردار قرار داده و با جمله" ماماک ماماک پَر پَر: کفشدوزک را وادار به پرواز می کنند. اگر کفشدوزک از سمت راست حرکت کند،فرزند را پسر دانسته و اگر از سمت چپ حرکت کند فرزند را دختر می دانند.

علاوه بر کفش دوزک، رسم بر این بود که مقداری نمک روی سر زن حامله می ریختند. زن حامله اگر دست روی پیشنی اش می کشید، فرزند دختر و اگر دست روی چانه اش می کشید فرزند دختر بود.

مامِلَه ( māmelah): معامله، کنایه ازآلت مرد

مانِه بَویئَن ( māneh bavian): مانع شدن

ماه بَیتَن (māh baytan ): ماه گرفتن

ماه دیم (mahdim): مه رو

ماهار (māhār ): مهار

ماهر (māhr ): مار

ماهر بَزوئَن ( māhr bazuan): مار گزیدن

ماهوَنَه ( māhunah): ماهانه

ماهیچَه (māhichah ): ماهیچه

مائَگ (mā ak ) نخستین شیر پس از زایمان

مائَگ نَخورد ( māak nakhord): کنایه از فردی کم توان و ضعیف

مایِنَه ( māyenah): معاینه

مایَه بَزوئَن (māyah bazuan ): مایه زدن

مایَه به مایَه (mayah be māyah ): تجارت بی سود و زیان، فروش کالا به قیمت خرید

مایَه پنیر (māyah panir ): مایه پنیر

مایَه کاری (māyah kari ): مایه به مایه، معامله بدون هیچ سودی

مایِه ماس ( māyeh mas): ماستی که برای درست کردن ماست به شیر می زنند.

مایَه(māayah): مایه، آن چه برای ساختن ماست و پنیر به شیر بیفزایند تا آن را تخمیر کند.هر نوع مخمر مانند خمیر ترش برای ساختن خمیر نان، اصل هر چیزی، سرمایه

مُبارَکا (mobārakā ): مبارکی، مبارک باد، مبارک

مِتخال (metkhāl ): متقال، نوعی پارچه

مُتِکا (motekā ): بالش، متکا

مَتِلَگ (matelag): متلک

مَتِلَگ بوتَن (matelag butan ): متلک گفتن

مَتَه (matah ): مته

مِث (mes ): مثل

مِثقال (mesӯāl ): وزنی برابر با چهار نخود

مَثَل بَزوئَن (masal bazuan ): مثل زدن

مِجال (mejāl ): فرصت

مِجال بِدائَن (mejāl bedā an ): فرصت دادن

مَجَر (majar ): معجر، نرده چوبی مقابل ایوان یا کنار پله

مُجَسِّمَه (mojassamah ): مجسمه

مَجومَه (majumah ): مجمعه، سینی بزرگ

مَجیز (majiz ): تملق

مُچ بَیتَن (moch baytan ): مچ گرفتن، هنگام خلافکاری کسی را گیر انداختن

مُچالَه (mochālah ): مچاله، درهم پیچیده و گلوله شده

مَچِّد (machched ): مسجد

مَچَل کُردَن (machal kordan ): دست انداختن

مَچیل (machil ): تخم مرغی که مرغ روی آن می خوابد تا تخم کند.

مَحَبَّت (mahabbat ): محبت

مَحرَمونَه (mahramunah ): محرمانه

مَحَک بَزوئَن (mahak bazuan ): آزمودن

مَحَل دَرِنگوئَن (mahal darenguan ): اعتنا کردن

مَحَل دِنِنگّوئَن (mahal denenguan ): بی اعتنایی کردن

مَحَلَّه (mahallah ): محله

مَخلَص کَلوم (makhlas kalum ): حرف آخر، خلاصه کلام

مَخمَصَه (makhmasah ): مخمصه

مَخمَلَگ (makhmalag ): مخملک، نوعی بیماری کودکان

مَد آقا (mad āӯā ): محمّد آقا

مَداد (madād ): مداد

مُدام (modām ): مداوم

مُدبَخت (modbakht ): مطبخ، آشپزخانه

مَدخان ( madkhān): محمّد خان

مِذاق (mezāӯ ): مذاق

مُرافَه ( morafah): مرافعه

مَرجی (marji ): عدس

مَرحَم (marham ): مَحرَم(محارم)

مُردَه تو (mordah tu ): تب خفیف دائمی

مُردَه شور (mordah sur ): مرده شوی

مُردَه، بَمِرد (mordah ): مرده

مَردونَه (mardunah ): مردانه، محکم

مَردیکَه ( mardikah): مر پست و حقیر

مَرز ( marz): بخش های جدا کننده مزارع یا کرت ها از هم، زمین شیب دار مزارع که معمولا در اثر تسطیح زمین در قسمت میانی در بخش های کناری و در مجاورت مزارع دیگران یا کوه و دره ایجاد شده است.

مَرزِ میون (marz miun ): بخشهای پیرامونی زمین که به دلیل شیب دار یا نامرغوب بودن رها شده و در آن درختان هرس نشده و خاردار وجود دارد.

مَرزَه (marzah ): نوعی سبزی خوراکی

مِرس (mers ): مس

مَرسَه (marsah ): مدرسه

مِرسی ( mersi): مسی

مَرشَک (marshak ): نام یکی از مکآن هایی در جنوب غربی میگون

مَرغُنَه (morӯonah ): تخم مرغ

مَرهَم، مَلهَم (marham ): دارویی که روی زخم می گذارند.

مِزاح ( mezāh): شوخی

مِزالَگ (mezālag ): نوعی سبزی کوهی با برگ های تخت و دایره شکل و گل های زرد که در اوایل بهار و بلافاصله با ذوب شدن برف ها در کوهستان می روید.

مَزرَعَه (mazra ah ): مزرعه

مِزمِزَه (mez mez ): مزمزه

مِزَّه (mezzah ): مزه

مِزِّه بِدائَن (mezzeh bedā an‌ ): مزه دادن

مِزِّه بَکُردَن (mezzeh bakordan ): مزه کردن

مُژدَه ( mojdah):‌مژده

مُژدَوا (mojdavā ): مجتبی

مِس مِس کُردَن (mes mes kordan ): فس فس کردن، دست دست کردن

مَست بَویئَن (mast bavian ): مست شدن، از خود بی خود شدن

مَست کُردَن (mast kordan ): مست کردن

مُستَراب (mostarāb ):‌ مستراح

مَسقَرَه ( masӯarah): مسخره

مَسقَرِه بَکُردَن (masӯarah bakordan ): مسخره کردن

مِسگَر (mesyar ): سفیدگر، سفید کننده مس

مُسُلُّم (mosollom ): نام مکانی در جنوب میگون دارای باغ و معدن سنگ تخت سیاه

مُسَلمون (mosalmun ): مسلمان

مَسئَلَه (masalah ): مسئله

مَش (mash ): مخفف مشهدی

مُشتُلُق (moshtoloӯ ): مژده، مژدگانی

مُشتُلُق بیاردَن (moshtoloӯ biārdan ): مژده آوردن

مُشتُلُق هائیتَن (moshtoloӯ hāeitan ): مژدگانی گرفتن

مُشتُلُق هِدائَن (moshtoloӯ hedā an ): مژدگانی دادن

مُشتُلُقونَه (moshtoloӯunah ) به عنوان مژدگانی

مَشخ، مَخش (mashkh ): مشق، تمرین

مَشَد (mashad ): مشهد

مَشد (mashd ): مرغوب، عالی، بی همتا، زیاد

مُشد (mosd ): مشت

مُشدِ مال بِدائَن ( moshdemāl bedā an): مشت و مال دادن

مَشدی ( mashdi): مشهدی، لوطی، جوانمرد

مَشغُل زَنبَه (mashӯol zanbah ): مشمول الزّمّه، مدیون

مَشغَلَه (mashyalah ): مشغله

مُشَمّاع (moshammāe ): مشمّع

مَصَّب (massab ): مذهب

مَصرَف کُردَن (masraf kordan ): مصرف کردن

مَطَّل (mattal ): معطل

مَطَّل بَویئَن (mattal bavian ): معطل شدن

مَطَّل کُردَن ( moatal kordan): معطل کردن

مَظِنَّه (mazenah ): گمان، نرخ روز کالا

مَظِنِّه کُردَن (mazenneh kordan ): بهای تقریبی کالا را پرسیدن

مُعالِجَه (moālejah ): معالجه

مُعامِلَه (moāmelah ): معامله، داد و ستد

مُعایِنَه (moāyenah): معاینه

مَعدَن سَنگ (madan sang): در سه فسمت میگون معدن سنگ وجود داشت. سنگ قرمز در شمال میگون نزدیک روستای جیرود(تنگه میگون) در قسمت شمال شرقی (زگا) و سنگ سیاه در جنوب میگون(مسلم) مورد بهره برداری قرار می گرفت. امروزه معادن دیگری هم اظافه شده است.

مَعرَکَه (maerakah ): معرکه

مَعرَکَه بَیتَن (maerakah baytan ):  معرکه گرفتن

مَعنی بِدائَن (mani bedāan): معنی دادن

مَغبون بَویئَن (maӯbun bavian ): مغبون شدن

مَغز حَروم (maӯz harum ): مغز حرام، مغز استخوان کمر حیوانات

مَقّاشَگ (moӯāshag ): موچین

مُقاطَه (moӯāteh ): مقاطعه

مُقاطِه بِدائَن (moӯāteh bedā an ): مقاطعه دادن

مُقایِسَه (moӯāyesah): مقایسه، سنجش

مَقبَرَه (maӯbarah ): گور، مقبره

مُقَدَّمَه (moӯaddamah ): مقدمه

مُقُر بیاردَن ( moӯor biārdan): اقرار گرفتن

مُقُر بیموئَن (moӯor bimuan ): اعتراف کردن

مَکَّه ای (makkaei ): حاجی، کسی که توان مالی حج رفتن را دارد.

مَگَس (magas ): زنبور عسل

مَگَسَگ (magasag ): حشره ریزی که بر روی برگ و گل و درخت پیدا می شود.

مَگَسی بَویئَن (magasi bavian ): عصبانی شدن، بد اخلاق شدن، رم کردن و وحشی شدن

مُلّا (mollā ): عالم شرعیات، باسواد

مُلّا باجی (mollā baji ): زن با سوادی که در مکتب خانه به کودکان آموزش می دهد.

مُلّا بَویئَن (mollāh bavian ): با سواد شدن

مُلّا خور بَویئَن (mollā khor bavian ): بالا کشیدن، گرفتن و پس ندادن

مِلاحِظَه (melāhezah): مشاهده، رعایت

مِلاقَه ( melāӯah): ملاقه، قاشق بزرگ

مَلَّق (mallaӯ ): معلق

مِلک ( melk): زمین مزروعی

مِمبَد (membad ): من بعد

مَمبَر، مَنبَر (mambar ): منبر

مَمَّد (mammad ): محمّد

مَمود (mamud): محمود

مَمدَلی، مَندَلی (mamdali ): محمّد علی

مَمَه (mamah ): پستان به زبان کودکان

مِن ( men): برابر با سه کیلو یا چهل سیر

مِن دیرگا اوردی (men dirgā urdi ): من در آوردی، از خود ساخته

مِن مِن کُردَن ( men men kordan): به کندی و نامفهوم سخن گفتن

مِنَّتدَرِنگوئَن ( mennat darenguan): منّت گذاشتن

مِنج (menj ): چیز سفید شده مانند نانی که سفت و خشک شود ، چوبی که هنوز خوب خشک و تُرد نشده است.

مَند (mand ): زمین یا نهر هموار و بدون شیب

مَند او (mandu ): آب راکد و بدون جریان

مَنداس (mandās ): آبی که در اثر شیب منفی و یا وجود مانع با سرعت کم و سطح مقطع زیاد در نهر یا زمین و کرت و مزرعه جاریست.

مَنظَرَه (manzarah ): منظره

مَنع بَویئَن (man bavian ): منع شدن

مَنع کُردَن (man kordan ): منع کردن

مَنفَعَت بِدائَن (manfa at beda an ): پول به نزول دادن

مَنگَنَه (mangenah ): منگنه

مَنگولَه (mangulah ): منگوله

مَنوچِر (manucher): منوچهر

مَه (mah ): مات و مبهوت

مَه بَویئَن (mah bavian ): مات و مبهوت شدن

مِهتی (mehti ): مهدی

مِهرَبون (mehrabun ): مهربان

مُهرَه ( mohrah): مهره

مَهریَه (mahriah ): مهریه

مُهلَت بِدائَن (mohlat beda an ): مهلت دادن

مِهمِون (mehmun ): میهمان

مِهمونی (mehmuni ): میهمانی

مَوال (mavāl ): مستراح

موجِز (mujez ): معجزه

مورون (murun ): موریانه

موس موس کُردَن (mus mus kordan ): چاپلوسی همراه با خفت کردن

موشَگ (mushag ): هواپیمای کاغذی برای کودکان

موقوم (moӯum): نام محلی در غرب میگون

موندِگار ( mundegar): ماندگار

می ( mi): مو

می نَزوئَن (mi nazuan ): مو نزدن، کاملاً شبیه هم بودن

میجَک (mijak ): مژه

میخ طَویلَه (mikh tavilah ): میخ بزرگ با حلقه ای در انتها

میخچَه (mikhchah ): میخچه

میدون (meydun ): میدان، زمین وسیع، مخفف میدان میوه و تره بار

میدون بِدائَن (meydun bedā an ): میدان دادن

میر غَضَب (mir ӯazab ): جلاد، دژخیم

میراب (mirābs ): محافظ و تقسیم کننده آب

میراث خور (mirās khor ): وارث

میرجی (mirji ): جعبه در دار، صندوقچه کوچک

میرزا ( mirzā): کلمه ای که قبل از اسم به معنای نویسنده و با سواد و بعد از اسم به معنای امیرزاده و شاهزاده می دهد. گاهی به صورت مخفف میرز بکار می رود.

میرکا ( mirkā): مهره های نیلی رنگ گلی و پلاستیکی که از آن برای گردنبند چارپایان استفاده می کنند.

میزون (mizun ): میزان، هماهنگ، سرحال، روبراه

میژَک، میجیک (mijak ): مژه

میش (mish ): گوسفند ماده

میشتَگ (mishtak ): یک مشت از هر چیزی مانند خاک یا بذر یا کود و نظایر آن ها

میشد اُسِّخون ( mishd ossexun): کنایه از فرد لاغر

میشد بَزوئَن ( mishd bazuan): مشت زدن

میشد کُردَن (mishd kordan ): مشت کردن

میشد میشد ( mishd mishd): مشت مشت، کنایه از مقدار زیاد

میشد وا بَویئَن (misd vā bavian ): مشت باز شدن

میشد، میشت (mishd ): مشت

میشکا (mishkā ): گنجشک

میک بَزوئَن (mik bazuan ): مکیدن

میگون (migun ): میگون، می مانند، یکی از شهرهای شمال شرقی تهران واقع در رودبارقصران

میگون نو (migun no ): نام مکانی در قسمت جنوب شرقی میگون

میلَه (milah ): میله

میلَه (milah ): میله

میلیجَه (milijah ): مورچه

میون ( miun): میان

میون بار ( miun bār): میان بار، بار کوچکی که در وسط بار اصلی قرار می دهند.

میون بُر (miun bor ): میان بر، راه نزدیکتر از راه اصلی ولی دشوارتر

میونجی (miunji ): میانجی، واسطه

میوندار (miundār ): میاندار، کسی که محور اساسی کارهاست.

میونَه ( miunah): میانه

میوَه (mivah ): میوه

حرف (ن)

نا ( nã): قدرت، توان، انرژی

نا آروم (nāārum ): مضطزب، نا آرام

نا پَرهیزی(پَهریزی) کُردَن (nã parhizi ): پرهیز نگردن

نا پی اَری (nã piari ): نا پدری

نا تیرینگ (nãtiring ): تلنگر

نا جِوونمَرد (nā jevunmard ): پست، ناجوانمرد

نا حِساب ( nāhesāb): بی مورد، نا درست

نا سَلومَتی(سِلامَتی) (nā salumati ): ناسلامتی

نا فَرمون (nãfarmun ): نافرمان، سرکش

نا فَرمونی (nãfarmuni): سرکشی، اطاعت نکردن

نا مِهرَوُن ( nã mehravun): نا مهربان

نابَلَد ( nā balad): کسی که به محل و کاری آشنا نیست

نابود (nābud ): خراب، نیست

نابود بَویئَن (nãbud bavian ): نابود شدن

نابود کُردَن ( nābud kordan): نیست کردن، از بین بردن

ناترینگ (nantering): تلنگر

ناتو (nãtu ): رند، مکّار، بد جنس

ناخِد (nā khed): نخود

ناخون بَسوئِسَّن (nã khun basuessan ): ساییدن ناخن دو انگشت شصت به هم که معتقد بودند شگون نداشته و اسباب دعوا و مشاجره می گردد.

ناخون بَیئَن (nā khun baytan ): کوتاه کردن ناخن

ناخون، ناخین (nã khun ): ناخن

ناخوندَه (nā khundah ): دعوت نشده، نا خوانده

ناخونَک بَزوئَن (nā khunak bazuan ): ناخنک زدن

نادون (nādun ): نادان

نادونی کُردَن ( nāduni kordan): نادانی کردن، از روی جهل مرتکب کار ناشایستی شدن

نارَس (nāras ): میوه نارس

نارَه (nārah ): نعره، آواز بلند، صدای نعره گاو

نارَه بَزوئَن (nārah bazuan ): نعره زدن حیوانات

نارَه بَکِشیئَن (nāz bakeshian ): نعره کشیدن

نارو (nāru ): فریب، حیله، حیله گر، فریبکار

نارو بَزوئَن (nāru bazuan ): نارو زدن، خلف وعده کردن

ناز بَروتَن (nãz barutan ): ناز فروختن

ناز بَکِشیئَن (nāz bakeshian ): ناز کشیدن

ناز دونَه (nãz dunah ): نازدانه، نازپرورده

نازِنین (nãzenin ): نازنین

نازو نِعمَت گَت بَویئَن (nāz o nemat gat bavian ): با ناز و نعمت بزرگ شدن

ناسیر (nāsir): زخم بهبود یافته حساس، پوست دستی که در اثر کار زیاد نزدیک به زخم شدن است.

ناسیر بَویئَن ( nāsir bavian): ناسیر شدن

ناشدا ( nāshdã): ناشتا، صبحانه نخورده

ناشدایی (nãshdãyi ): صبحانه، صبخانه مختصر و سریع

نأشَه ( nāshah): نشأه، کیف و خماری ناشی از مصرف مواد مخدر

ناغافِل ( nãýãfel): ناگهان، بدون مقدمه، غافلگیرانه

ناق (nãý ): نای، گلو، گردن

ناقِص ( nãýes): ناتمام، علیل، مجروح

ناقُلا (nãýolã ): رند و زرنگ، سخت و مشکل

ناکار (nãkãr ): مجروح و زخمی، آسیب دیده

ناکِس (nãkes ): ناکس، پست و فرومایه

نالِش ( nãlesh): ناله، صدایی که در اثر خستگی یا بیماری و درد بروز داده می شود.

نالِش بَکُردَن (nãlesh bakordan ): ناله کردن در اثر خستگی یا بیماری و درد

نالَه (nãlah ): ناله

نالَه بَکُردَن (nãlah bakordan ): نالیدن

نالون ( nãlun): نالان، ناله کنان

نامی (nãmi ): نامدار، مشهور

ناها (nãhã ): نهاده است، هست، آماده است

ناهار قَلیون (nãhãr ýalyun ): صبحانه، صبحانه با تجملات و فرصت کافی و در منزل

ناهال (nãhãl ): نهال

نَبیرَه (nabirah ): نوه ی نوه، فرزند فرزند نوه

نِتِراشی یَه ( neterãshiah): نتراشیده، زمخت

نِتَرس (neters ): شجاع، بی باک

نتیجَه (natijah ): نتیجه، بهره، فرزند نوه

نَجِست ( najest): نجس

نَخ نِما ( nakh nema): فرش یا مخمل کرک رفته، کنایه از چیزی کهنه

نُخالَه (nokhãlah ): نخاله

نِخر (nechkhr ): نرخ، قیمت

نُخسَه (nokhsah ): نسخه، نوشته و کتاب

نِخوام (nekhām): نخواهم

نُخود او (nokhod u ): نخود آب

نَخور ( nakhor): خسیس و ممسک

نَخونِس (nakhones ): نخوانده، دعوت نشده

نَدونَم کاری (nadunam kari ): ندانم کاری، سهل انگاری

نَدی بَدی (nadi badi ): ندید بدید، چشم و دل گرسنه

نَدیَه (nadia ): ندیده، فرزند نبیره

نَدیَه بَیتَن (nadiah baytan ): ندیده گرفتن

نَر (nar ): نوع مذکر، کنایه از فردی شجاع و بعضاً بد قلق

نَر بَخورد (nar ba khord ): حیوان ماده ای که جفت گیری کرده باشد.

نَردون (nardun ): نردبان

نَرذ ( narz): نذر، پیمان با خدا، صدقه و خیرات

نَرذِ نیاز (narze niãz ): خیرات و مبرات

نَرذی (narzi): نذری

نَرذی هِدائَن (narzi hedã an ): نذری دادن

نَرفین (narfin ): نفرین

نَرفین کُردَن (narfin kordan ): نفرین کردن

نَرَگ ( narag): درختی که بار نمی دهد، گیاهان از گونه نامناسب

نَرم بَویئَن (narm bavian ): نرم شدن

نَرم خاکک (narmeh khãkak ): خاک نرم، نام محلی در میگون که در گذشته قبرستان و منبع آب در آنجا قرار داشت و امروزه در این زمین وقفی مدرسه راهنمایی پسرانه آزادگان و قسمتی از آن هم به پارک اختصاص داده شده است.

نَرمَک ( narmak): نرمه و پودر اجسام مانند خاک

نَرمَه (narmah ): ریزه چیزها مانند نرمه نان و نرمه علف، کش باریک و کوچک برای ساخت تیر و کمان

نَرمِۀ گوش (narmeh gush ): لالۀ گوش

نَرِّه غول (narreh ýul ): کنایه از آدم بزرگ اندام و کم عقل

نَرو (naru ): نر، کنایه از بدجنس و بد قلق

نَروگ (narug ): نر کوچک، گیاه و درخت بی بار و نامناسب

نَزِّیک ( nazzik): نزدیک

نِسبَت ( nesbat): ارتباط، خویشی

نَسَق (nasaý ): تنبیه

نَسَق بَکِشیئَن (nasaý bakeshian ): ادب و تنبیه کردن به صورت غیر مستقیم و غیر بدنی، ترساندن

نَسَق کُردَن (nasaý kordan ): تنبیه کردن

نِسِم (nesem ): نسار، نسا، طرف سایه یا رو به شمال کوهها و یا دامنه آن، زمینهای پشت به خورشید و سایه

نَسّیَه (nassiyah ): نسیه

نِشاسدَه (neshãsdah ): نشاسته

نَشد (nashd ): نَشت

نِشِست (neshest ): نشست، فرو نشستن زمین زیر خانه یا دیوار

نِشِست کُردَن (neshest kordan ): نشست کردن

نِشِست و بَرخاست ( neshest o barkhãst): معاشرت و همنشینی

نُشون (noshun ): نشان، علامت، هدف

نُشون بِدائَن (noshun bedã an ): نشان دادن

نُشون بَیتَن ( noshun baytan): نشانه گرفتن

نُشون کُردَن (noshun kordan ): علامت نهادن، دختری را پیشاپیش برای نامزدی کسی در نظر گرفتن

نُشونَه ( noshunah): نشانه، هدف

نُشونی ( noshuni): نشانی

نِصب (nesb ): نصف

نِصبِ کارَه (nesbeh kãrah ): نصف کاره

نُطفَه (notfah ): نطفه

نَطُق (notoý ): تنبیه

نَطُق بَکِشیئَن (notoý bakeshian ): ادب و تنبیه کردن به صورت غیر مستقیم و غیر بدنی، ترساندن

نَظَر (nazar ): نگاه، چشم زخم

نَظَر بَخوردَن (nazar bakhordan ): چشم زخم خوردن

نَظَر بَزوئَن (nazar bazuan ): چشم زخم زدن

نَظَر کُردَه (nazar kordah ): نظر کرده، مورد توجه اولیای دین

نَفَس بَکِشیئَن (nafas bakeshian ): نفس کشیدن

نَفَس تازِه کُردَن ( nafas tãzeh kordan): نفس تازه کردن، اندکی استراحت کردن

نَفَس تنگی ( nafas tangi): دشواری نفس کشیدن

نَفَس نَفَس بَزوئَن (nafas nafas bazuan ): تند تند نفس کشیدن

نَفش (nafsh ): نبش، پهلو، کنار

نَفش قَبر (nafsh ýabr ): نبش قبر

نَفق (nafý ): نفخ

نِفلَه (neflah ): تلف شده و از بین رفته، کنایه از انسان بی خاصیت و بی عرضه و مردنی

نِفلِه بَویئَن (neflah bavian ): تلف شدن

نِق بَزوئَن ( neý bazuan): نق زدن، غرغر کردن

نُقارَه ( noýãrah): نقّاره، طبلی که با چوب نوازند.

نُقرَه (noýrah ): نقره

نُقرَه داغ (nuýrah dãý ): کنایه از تنبیه سخت

نقشه ی (naýshah ): نقشه ی

نُقصون ( noýsun): نقصان، کمی، ناتمام

نِک و نال کُردَن ( nek o nãl kordan): نق نق کردن، شکوه کردن

نَکَرَه (nakarah ): زشت و خشن، ناموزون

نِگاه داشتن (negãh dãshtan ): نگه داشتن، متوقف کردن، حفظ کردن

نِگاه کُردَن (negãh kordan ): نگاه کردن

نِگاه، نِگَر (negãh ): نظر، حفاظت

نَگمَه (nagmah ): پاسخی از روی بی حوصلگی به کسی که نه می گوید.

نَل(نال) (nal ): نعل

نَل(نال) کُردَن (nãl kordan ): نعل کردن، کنایه از ادب کردن کسی

نَلبِکی ( nalbeki): نعلبکی، ظرف کوچک چینی و شیشه ای زیر استکان

نَلبَند، نالبَند (nalband ): نعلبند، آنکه نعل بر پای چارپایان زند.

نَم بَکِشیئَن (nam bakeshian ): نم کشیدن

نَم نا (nam nã ): رطوبت شدید

نُماز (nomãz ): نماز

نِمایِش بِدائَن (nemãyesh bedã an ): نمایش دادن

نَمَت (namat ): نمد، فرش ساخته شده از پشم فشرده

نَمَت بِمالیئَن (namat bemãlian ): نمد مالی کردن، فرش نمدی ساختن

نُمرَه (nomrah ): نمره

نَمَگ namag) ): نمک

نَمَگ بَزوئَن (namag bazuan ): نمک زدن

نَمَگ به حَروم (namag be harum ): نمک نشناس

نَمَگ پاج ( namag pãj): نمکدان

نَمَگ دِپاتَن (namag depãtan ): نمک پاشیدن

نَمَگ گیر بَویئَن (namag gir bavian ): نمک گیر شدن

نَمَگدون (namagdun ): نمکدان

نَمور (namur ): نمناک

نَمونَه ( namunah): نمونه

نَنجان (nanjan ): مادر بزرگ

نَنگ هاکُرد ( nang hãkord): کسی که کاری زشت و ننگین انجام داده است.

نَنَه ( nanah): مادر

نَنو ( nanu): بستری که به دو ستون بندند و طفل را در آن بخوابانند.

نَنو دَوِستَن (nanu davestan ): ننو بستن، ننو درست کردن

نَه بَدتَر (na badtar ): فک و فامیل و پدر و نادر در حواله دادن ناسزا

نو ( nu): نو

نو خُنَه ( nu khonah): خانه نو و جدید، جوانی که تازه ازدواج کرده و وارد زندگی جدیدی شده است.

نو کُردَن (nukordan ): نو کردن

نو کیسَه (nukisah ): نو کیسه

نِوات ( nevãt): نبات

نِوات (nevat ): نبات

نوبَر کُردَن (nubar kordan ): نوبر کردن

نوبَر،نووَر (nubar ): نوبر، میوه و هر چیز تازه رسیده

نوبَرونَه (nubarunah ): نوبرانه

نوتَن (nutan ): نگفتن

نوچَه (nuchah ): وردست

نوحَه ( nuhah): نوحه، مرثیه

نوحِه خون (nuheh khun ): نوحه خوان

نودون (nudun ): ناودان، مجرای آب

نور علی نور (nur ali nur ): خیلی خوب، خیلی عالی

نورَس (nuras ): نوجوان، میوه تازه رسیده

نِوِشتَه (neveshtah ): نوشته

نوعید (nueyd ): نخستین عیدی که پس از مردن فردی به دیدار بستگان او می روند.

نوم (num ): نام

نومچَه ( numchah): نامی که معمولاً در ترکیب با کلمات دیگر ادا می شود. مانند روزک نومچه

نومدار (numdãr ): نامدار

نومزَه (numzah ): نامزد

نومزِه بَیتَن (numzeh baytan): نامزد گرفتن

نومزِه مَست (numzeh mast): کسی که در دوران نامزدی رفتارش غیر طبیعی شده و ذهنش مشوش است.

نومزِه وازی (numzeh vãzi ): نامزد بازی ( دَرِه چُفت چُفتِه رَزَه - نومزه وازی دارنِه مِزَه)

نومَه (numah ): نامه

نومود (numud): نمود، ظهور

نومود کُردَن (numud kordan ): جلوه کردن، به چشم آمدن

نومودار (numdãr): نمودار

نومی (numi ): نامی

نون (nun ): نان

نون اووَر (nun uvar ): نان آور

نون دَوِستَن (nun davestan ): نان پختن

نون رِسون (nun resun ): نون رسان، آنکه به دیگران سود می رساند.

نونوا (nunvã ): نانوا

نونوایی (nunvãyi ): نانوایی

نَوَه (navah ): نوه

نَوِه نَتیجَه (naveh natijah ): کنایه از دودمان و فرزندان کسی

نوهْون (nuhun) : پنهان

نوهْونی (nuhuni) : پنهانی

نووَه (nuvah ): ناوه

نَوی یَنی (naviyani ): نشدنی

نوئَه (nuah ): نام یک محلی در میگون

نی قََلیون (ney yalyun ): کنایه از فرد بسیار لاغر، لوله سوراخ دار قلیون

نی نی یَک (ni ni yak): کودک دوست داشتنی، خطاب محبت آمیز کودک

نیرَنگ بَزوئَن (neyrang bazuan): گول زدن

نیزَه (neyzah ): نیزه

نیست بَویئَن (nist bavian ): نابود شدن

نیش بَزوئَن (nish bazuan ): نیش زدن

نیشتَر (nishtar ): آلت فلزی نوک تیز جراح و رگ زن

نیشتَر بَخوری (nishtar ba khori): فحش و ناسزا

نیشین (nishin): انتهای روده بزرگ که گاه در اثر ناراختی بیرون می زند.

نیشین دیرگامَه (nishin dirgamah ): فحش و ناسزا به معنای دل و روده بیرون زده

نیفلِه کُردَن (neflah kordan ): از بین بردن، هدر دادن

نیم بَند (nim band ): نیم پخته

نیم تَنَه (nim tanah ): لباسی مشابه کت که نصف تنه بالا را می پوشاند.

نیم سوز (nim suz ): چوب نیم سوخته

نیمَه (nimah ): نیمه، نصف

نیمَه جُن (nimah jon ): نیمه جان، بیمار مشرف به مرگ

نیمَه رَس (nimah ras ): میوه ای که کاملاً نرسیده است

نیمَه کارَه (nimah kãrah ): کار ناتمام، نیمه کاره

نیهیب (nihib ): نهیب، ترس و بیم، هول، تکان

نیهیب بِدائَن (nihib bedã an ): تکان دادن، هل دادن

نیهیب بَزوئَن (nihib bazuan ): تشر زدن، ترساندن

گذری بر تاریخ و جغرافیای میگون - فرهنگ لغات(و - ه - ی) زبان اسیوی و در ادامه چند نفرین و توهین میگونی

حرف (و)

وا (vā ): باز، گشاده، شکفته

وا بَزوئَن (vā bazuan ): پس زدن جنس بد و فاسد

وا بَزوئَه ( vā bazuah): وازده

وا بوردَن (vā burdan ): وا رفتن

وا بَویئَن (vā bavian ): باز شدن، شکفته شدن

وا کُردَن (vā kordan ): باز کردن

وابِستَگی (vābestagi ): خویشاوندی، مربوط

وابِستَه ( vābestah): خویشاوند، مربوط

واجِبی (vājebi ): داروی نظافت

واخوردَه (vā khordan ): پس زده، کالای از رواج افتاده

وادار بَویئَن (vādār bavian ) مجبور شدن

وادار کُردَن (vādār kordan ): واداشتن، مجبور کردن

وارِد بَویئَن (vāred bavian ): وارد شدن

وارَسی (vārasi ): سرکشی و بازدید

وارِش (vāresh ): بارش، باران

وارَک خور (vārak khor ): آخوندک

وارَه (vārah ): باره، مرتبه، دفعه

وارونَه (vārunah ): برعکس، سروته

واریز (vāriz ): ریزش کوه و دیوار و سقف و نظایر آن ها

واز (vāz ): باز

واز بَویئَن (vāz bavian ): باز شدن

واز کُردَن (vāz kordan ): باز کردن

واز و وِلَنگ (vāz o velang ): بی در و پیکر

وازی (vāzi ): بازی

قدیمی ترین منبع متضمن نام بازیهای ایرانی، کتاب خسرو قبادیان و ریدک، به فارسی میانه و حدوداً متعلق به قرن سوم /نهم، است که در آن غلامِ جوان (ریدک)، در پاسخ به پرسش شاه درباره بهترین خنیاگران (نوازندگان و بازیگران) پس از برشمردن نام نوازندگان، از این بازیهای هنری و رزمی نام می‌برد: رسن وازیگ (رسن بازی)، زنجیر وازیگ (زنجیربازی)، دار وازیگ (داربازی = بازی بر چوب بلند)، مار وازیگ (ماربازی)، چمبر وازیگ (چنبربازی)، تیروازیگ (تیراندازی)، تاس وازیگ (طاس بازی/ کاسه بازی)، وَندگ وازیگ (بندبازی)، اندروای وازیگ (معلق زدن، پشتک زدن)، میخ اُود سپروازیگ (بازی با چوبدستی و سپر)، زین وازیگ (چابکی و مهارت در به کاربردن جنگ افزار)، گوی وازیگ (گوی بازی)، سِل وازیگ (زوبین اندازی)، شمشیروازیگ (شمشیربازی)، دَشْنگ وازیگ (خنجربازی)، وَرْزوازیگ (گُرزبازی)، شیشگ وازیگ (شیشه بازی، بازی و تردستی با پیاله و صراحی)، کبیگ وازیگ (میمون بازی).

وازیگوش (vāzigush ): بازیگوش

واش ( vāsh):‌علف

واشور کُردَن (vāshur kordan ): شستن برنج و عدس و گندم و امثال آن

وافور (vāfur ): بافور

واکِشَک (vākeshak ): نام محلی در میگون

واکِشیَه (vākeshiah ): دراز خوابانیده

واکِشیئَن (vākeshian ): دراز خواباندن، گستردن، کشیدن و بستن

واگو (vāgu ): بازگو

واگو کُردَن (vāgu kordan ): بازگو کردن

والّاه (vāllāh ): والله، قسم به خدا

والَگ (vālag ): سبزی کوهی معروف، والک

واموندَن (vāmundan ): خسته و مانده شدن، از رفتن افتادن

واموندَه (vāmundah ): خسته و مانده

وانیایَن (vāniāyan ): جا گذاشتن

واهِدائَن (vāhedāan ): خسته شدن، تکیه دادن، خم دادن دیوار یا ستون

واهِشتَن (vāheshtan ): جا گذاشتن

واهِلیئَن (vāhelian ): نهادن و رها کردن، تنها گذاشتن و ترک کردن

واهمِن (vāhmen ): بهمن

واهِمَه (vāhemah ): ترس

وَباه (vabāh ): وبا

وِج وِج (vej vej ): پچ پچ، حرف آهسته و نامفهوم

وِجَه (veja ): وجب

وَچَه (vachah ): بچه

وَخت (vakht ): وقت، زمان

وَختِ گُلِ نی (vakhte gole ney): هیچ وقت، هیچگاه

وَخف، وَخم (vakhf ): وقف

وَخفی (vakhfi ): وقفی

وَذّاریات (vazzāriāt ): کنایه از دشواری و سختی، درماندگی و بدبختی

وَر (var ): پهلو، طرف، کنار، بر

وَر اِنگوئَن (verenguan ): بر انداختن

وَر بَخوردَن(خوردَن)(var bakhordan ): بر خوردن

وَر بوردَن: چیزی ور رفتن

وَر بیموئَن (var bimuan ): برآمدن، تخمیر شدن خمیر، از جا کنده شدن، جوجه شدن تخم پرندگان

وَر کَتَن (var katan ): بر افتادن، از رده خارج شدن

وَر گیتَن (var gitan ): در کنار خود گرفتن و نوازش کردن، در کنار خود جا دادن

وِرّاج (verrāj ): پر حرف

وَرآوُرد (varāvord ): بر آورد، تخمین، نگاه کردن و بررسی کردن

وَرجَه وورجَه (varjah vurjah ): جست و خیز، بالا و پایین پریدن، غلطیدن و پیچیدن در خواب

وَرچیئَن (varchian ): برچیدن، جمع کردن

وَرز (varz ): کشیدن و مالیدن

وَرز بِدائَن (varz bedāan ): ورز دادن

وَرزا (varzā ): گاو نر

وَرشِکِست (varshekest ): ورشکست

وَرشِکِست بَویئَن (varshekest bavian ): ورشکست شدن

وَرشیئَن (varshian ): ور رفتن، بازی و دستمالی کردن

وَرف (varf ): برف

وَرف اِنداز (varf endāz ): جایی که برف هر بام ریخته می شود.

وَرفی ( varfi): برفی

وَرکَت (varkat ): برکت

وَرکَت کُردَن (varkat kordan ): برکت کردن

وَرکَت کُردَه (varkat kordah ): برکت کرده، دعایی که برای جلوگیری از نظر خوردن هنگام تعریف از فراوانی چیزی بیان می شود.

وَرکِشیئَن (var keshian ): بالا زدن آستین و دامن و پاچه شلوار، برکشیدن پاشنه گیوه و کفش، بالا کشیدن

وِرگ (verg ): گرگ

وَرِمال (vare māl ): اریبی سینه کوه

وَرِنداز (varendāz ): برآورد، تخمین، با دقت نگاه کردن

وَرَه (varah ): بره

وَرِه جارَک ( varejārak): نام محلی در غرب میگون

وِز (vaz ): برآمدگی و جوش در ماست و خمیر، اخم

وِز کُردَن (vez kordan ): اخم کردن

وِز وِز (vez vez ): ویز ویز، صدای پشه و مگس

وَزنَه (vaznah ): وزنه

وَس (vas ): بس، کافی

وَس کُردَن (vas kordan ): بس کردن

وَسمَه (vasmah ): رنگی سیاه برای ابرو

وِسنی (vesni ): هوو

وَشنا ( vashnā): گرسنه

وَشناتَه (vashnātah ): گرسنه ای

وَشنامَه (vashnāmah ): گرسنه ام

وَشنی (vashni ): گرسنگی

وَصلَه پینَه (vaslah pinah ): وصله پینه

وَض (vaz ): وضع

وُضو بَیتَن (vozu baytan ): وضو گرفتن

وَدَه (vadah ): وعده، مرتبه، قول و قرار

وَدِه سَرِ خَرمِن (vadeh sare kharmen ): وعده سر خرمن، وعده دیر مدت، وعده دروغ

وَدِه کُردَن (vadeh kordan ): وعده کردن، دعوت کردن به مهمانی

وَق (vagh ): واق یا صدای سگ

وَق وَق (vagh vagh ): واق واق

وَق وَق کُردَن (vagh vagh kordan ): واق واق کردن، گریه یا اصطلاحاً ونگ ونگ کردن نوزادان

وَل (val ): کج و ناراست

وِل (vel ): رها و آزاد

وِل بِدائَن ( vel bedā an): رها کردن، باد معده در کردن

وِل بَویئَن (vel bavian ): رها شدن، بی عار و بیکار ماندن

وَلِ چُشم ( valechoshm): چشم کج

وَلِ دَس (valedas): دست کج، دزد

وَل کُردَن (val kordan ): کج کردن

وِل کُردَن (vel kordan ): رها کردن

وِل مَطَّلی (vel mattali ): انتظار بیخودی، صرف وقت بیهوده

وَل و وول (val o vul ): کج و معوج

وَلَدِ چَموش (valade chamush ): حیوان یا فرد بی آرام و قرار، حیوانات یا بچه حرف نشنو

وِلِنگ و واز (veleng o vāz ): باز از هم گشاده، بی در و پیکر، بی قید و بند

وِلوِلَه (velvelah ): شور و غوغا، همهمه

ولی یورد (vali yord): نام یکی از کوه های میگون

وَندَه (vandah ): کیسه بزرگی ساخته شده از توری مشابه توری دروازه فوتبال برای حمل علوفه و کاه چارپایان

وَنگ (vang ): بانگ و صدای سگ و گربه

ونگ (vang): صدا زدن

وَنگ وَنگ (vang vang ): صدای گریه کودکان

وَنگ وَنگ کُردَن (vang vang kordan): تو دماغی حرف زدن، در انگلیسی به معنای غرولند کردن

وَهلَه (vahlah ): مرحله، مرتبه، بار

ویا چال (viāchāl ): نام کوهی در شمال شرقی میگون

ویارونَه (viārunah ): غذایی که برای زن حامله درست می کنند.

ویاس (viās ): کش، باز شدن اعضاء بدن از یکدیگر، خمیازه

ویاس بِدائَن (viās bedāan ): کشیدن به این طرف و آن طرف، عزم و اراده ای مصمم داشتن برای انجام کاری با سرعت و دقت

ویتیک ویتیک (vitik vitik ): جنبش حشره تازه از تخم در آمده

ویتیک ویتیک کُردَن (vitik vitik kordan ): جنب و جوش و تکان خوردن سریع

ویجین (vijin ): وجین

ویجین کُردَن (vijin kordan ):‌ وجین کردن

ویرون (virun ): ویران

ویرون گِردِه (virungerdeh): ویران شود

ویرونَه (virunah ): ویرانه

ویمَه (vimah ): می بینم

وینی، وِنی (vini ): بینی

حرف (ه)

هار بَویئَن (hār bavian ): هار شدن

هارشیم ( hārshim): ببینیم

هاشور واشور (hāshur vāshur ): داشتن دو دست لباس، لباس یدک که بشویند و دیگری را بپوشند.

هاکُردَن (hākordan ): دمیدن به دست یا شیشه و آینه، کردن، انجام دادن کاری

هاکِشیئَن (hākeshian ): پهن کردن

های ( hāy): بگیر، بستان

های هوی ( hāy hoy): هیاهو، سروصدا

هائیتَن (hāeitan ): گرفتن، اخذ کردن

هائیر (hāeir ): بگیر

هَتَگ (hatag ): حلقه چوبی که به ریسمان و تنگ بندند.

هُتُل (hotol ): چاق و گنده

هُجوم بیاردَن (hojum biārdan ): هجوم آوردن

هَچَلَفت (hachalaft ): هشلهفت، آدم بی مصرف و بیکاره

هِدا هائیر ها کُردَن (hedā hāeir hākordan ): تعارف وپیش کش دادن وگرفتن ، دختری ( یا پسری ) را به عروسی ( یا دامادی ) دادن و دختری یا پسری را گرفتن

هِدار ( hedār): به ترتیب ایستان

هِدار (hedār): نگه دار

هِداشتَن (hedastan ): ایستاندن

هِدائَن ( hedā an): دادن

هَدَر بوردَن ( hadar burdan): هدر رفتن

هِدی (hedi ): هم زدن

هِدی گَل (hedi gal): اتّصال، درهم برهم

هِدی گَل اِنگوئَن (hedi gal enguan): اتّصال دادن

هِدی وِدی (hedivedi ): به هم ریختن

هَدی یَه (hadiyah): هدیه

هَذی یون (haziyun ): هذیان

هِر ( her): لجن، لای و گل

هِر هِر (her her ): صدای شدید خنده

هُر هُر (hor hor ) صدای سوختن هیزم و صدای آوار

هِراسون (herāsun ): هراسان، متوحش

هِراکَل (herākal) : چرای گوسفندان در شب، شب هنگام گوسفندان را یکی دو ساعت به چرا می برند تا در خنکی شب هم چرای بهتری داشته و هم به جفت گیری بپردازند.

هِراویئَن (herāvian ): پیچیدن رشته و نخ و طناب و مانند آن ها به دور هم یا چیز دیگر، دور پیچ کردن

هُرت او (hert u) شل، رقیق

هَرجایی (harjāyi ): آواره، زن بدکاره

هَردَم بیل (hardambil ): بی نظم و قاعده، آشفته

هَرزِگی ( harzegi): عمل خلاف مصلحت، عیاشی

هَرزَه (harzah ): هرزه، بدکاره، بیهوده

هَرزِه دُهُن (harzeh dohon ): یاوه گو، کسی که از زبانش مدام حرفهای بیهوده بیرون می آید.

هَرزِه گو (harzeh gu ): یاوه گو

هَرزِه واش (harzeh vāsh ): علف هرز

هِرِس (heres ): بایست

هَرَس کُردَن (haras kordan ): هرس کردن، بریدن سرشاخه های زیادی درخت

هِرِساندَن (hsresāndan ): ایستاندن

هِرِسّائَن (heressā an ): ایستادن

هُرُم (horom ): حرارت آتش

هِرَه (herah ): دپو کردن علف های چیده

هُروت (horut ): خسته و مانده، کوفته

هُروت بَویئَن (horut bavian ): کوفته شدن، خسته شدن زیاد

هَستَک (hastak ): هسته

هَسِّکا (hassekā ): استخوان

هَسُّم (hassom ): افزار دسته دار سرپهنی که خمیر را از لاک جدا کنند.خمیر تراش

هَضم بَویئَن ( hazm bavian): هضم شدن

هَف بِرارون ( haf berārun): هفت برادران، دب اکبر و اصغر

هَف چنار (hafchenār): هفت چنار، نام محلی در میگون با درختان چنار بسیار

هَفتَه (haftah ): هفته

هِکِت (heket ): از بین رفته، نابود شده، خسته

هَکِتا ( haketā): خسته

هِگاردِنائَن (hegārdenā an): برگرداندن

هِگِرِسَّن (hegeressan ): برگشتن

هَلا (halā): هنوز، تاحالا، تاکنون

هِلاک (helāk ): خسته و فرسوده، از نفس افتاده

هِلاک بَویئَن (helāk bavian ): هلاک شدن

هَلَشت (halasht ): بند کوتاهی بافته شده از چرم که برای بستن جم به جت(از وسایل شخم زنی و خرمن کوبی) استفاده می شد.

هُلُفتی (holofti ): یک دفعه، ناگهان

هُلُفدونی (holofduni ): زندان، سیاه چال، اتاقک تاریک و مرطوب

هَلِه هولَه (haleh hulah ): خوردنی های غیر غذایی، تنقلات

هِلِه وِلِه هاکُردَن (heleh veleh hakordan): چنین و چنان کردن

هَلی ( hali): آلوچه

هَلی دار ( hali dar): درخت آلوچه

هلی زیلیکا (hali zilikā ): آلوچه ریز و ترش

هَلیسا (halisā ): قبلاً

هُلیکَه (holikah): تکه چوب کوتاه برای بستن هلشت به جم و جت(از وسایل شخم زنی و خرمن کوبی)

هَم اِموئَن (ham emuan ): به هم آمدن

هَم بَزوئَن ( ham bazuan): به هم زدن، مخلوط کردن

هَمچی (hamchi ): چنین، اینچنین

هَمِلون (hamelun ): نام یکی از باغ های و کوه ها در شمال غربی میگون
هِمِند ( hemend ): زمین صاف و هموار
هَمونَه ( hamunah ): همان
هَمَه کارَه ( hamah kārah ): آشنا به همه کار ، سرکرده
هَمهَمَه ( hamhamah ): سروصداوازدحام
هَمیشَگ ( hamishag ): همیشه
هَمینَه ( haminah ): همین
هِناسَه ( henāsah ): نفس تند بعد از کار وفعالیت

هِنتی خی (henti khi): مثل خوک می ماند (توهین)
هَندَق ( handagh ): خندق
هِنگامَه، هِنگومَه ( hengāmah ): معرکه
هَنو ( hanu ) : هنوز
هو (hu ): آی، حرف ندا که به دنبال نام آورند. غفلتاً ( یه هو )، شایعه
هَوار ( havār) : آوار، بانگ و فریاد                                                                                   
هَواربَزوئَن ( havar bazuan ): دادزدن
هِواربَکِشیئَن ( hevār bakeshian): فریادکشیدن
هِوایی بَویئَن ( hevāyi bavian ): سربه هوا شدن ، هوایی شدن

هِندونَه (hendunah ): هندوانه
هَمدی یَر( hamdiyar) : همدیگر
هَمِرو ( hameru) : امرود ، گلابی وحشی
هَم زِوون ( hamzevun ) : هم زبان
هَم سال ( hamsāl ) : هم سن
هَمسایَه ( همسادَه )   ( hamsāyah ) : همسایه
هَم سَر ( hamsar ) : همقد وهم سن وسال
هَمَش ( hamash ) : همه اش
هَمشیرَه ( hamshirah ) : خواهر
هَمکِشَگ، پوسونَک ( hamkeshag ) : سنجد، ماده یا میوه ای گس که آب دهان را جمع می کند.
هَم کَشی یَن ( hamkashiyan ) : هم کشیدن ، مجازا به معنای پرهیز از تنبلی است.
هَم گیتَن ( hamgitan ) : بستن ، برهم نهادن ، به هم آوردن دهانه چیزی مانند کیسه و جوال ومانندآن

هَه (ha): ها، دمیدن نفس

هَه کُردَن (ha kordan ): ها کردن

هو کُردَن ( hukordan ) : انگشت نما کردن ، رسوا کردن

هِوا اِفتابیئَه (heva eftabiah): هوا آفتابی است . با نوع لحنی که به کار می رود شنونده متوجه می شود.

هورت (hurt ): سرکشیدن مایعات

هَوَسونَه (havasunah): هوسانه، غذایی که از روی هوس پزند.

هوش اِموئَن(بیموئَن) ( hush emuan ): به هوش آمدن

هوشتَگ (hushtag): سوت

هوشتَگ بَکِشی یَن (hoshtag bakeshiyan): سوت زدن

هول ( hul ): ترس، وحشت، عجله

هول بَکُردَن ( hul bakordan ): سخت ترسیدن، ترسیدن

هول میشت (hulmisht): عجول

هول و وَلا (hulovalā): ترس و استرس و اضطراب
هَوَنگ (havang): هاون

هی (hey): مداوم، پشت سرهم، لفظی برای راندن حیوانات

هی کُردَن(hey kordan): راندن حیوانات
هیجّی کُردَن (hijji kordan): کلمات را به تفکیک حروف و حرکات بیان کردن

هیچ کارَه (hichkārah): بیکار، ولگرد ، بی مسوولیت

هیچّی نِدار (hichchi nedār): دشنامی به معنای بی اصل ونصب و فرومایه                                                                هیرَه (hirah): شپش تن مرغ

هیژدَه (hijhdah): هجده

هیمه (himah): هیزم

هیمون (heymun): نام یکی از مزارع در شرق میگون
هیمَه (himah): هیزم
هین ( hin ): صدایی برای راندن خر و قاطر

حرف (ی)

ی ( ye ) : مخفف یک مانند یدنه و یدست و یه درمی یون و...

یابو (yābu ): یابو، دشنام
یاداِموئَن ( yād emuan ) : به یاد آوردن
یادبِدائَن ( yād bedā an ) : یاد دادن
یاد بوردَن ( yād burdan ) : فراموش کردن ، از یادرفتن
یاد بیاردَن ( yād biyārdan ) : یاد آوردن
یادگیتَن ( yād gitan ) : یاد گرفتن
یاربَیتَن ( yār baytan ) : یارگرفتن ، همبازی انتخاب کردن
یارجُن جُنی ( yāre jonjoni ) : دوست صمیمی
یارِغار ( yāreghār ) : دوست همراه و همیشگی
یاری کُردَن ( yāri kordan ) : کمک کردن
یاسَّه ( yāssah ) : مجموعه حلقه و چنگک فلزی و بند چرمی مربوط به تنگ که با آن بار چارپایان بندند.
یال ( yāl ) : فرزند ، بچه ، کودک
یَلقُز ( yalghoz ) : مجرد ، عذب ، بی زن وفرزند
یالگ ( yalag ) : بچه کوچک ، طفلک ، کودک دوست داشتنی
یاوَه ( yavah ) : حرف بیهوده
یَتیم خُنَه ( yatim khonah ) : پرورشگاه
یَخ او ( yakh u ) : آب یخ
یَخ بَکُردَن ( yakh bakordan ) : احساس شدید سرما کردن ، سرد شدن چیز گرم                                                                                    
یَخ بَندون ( yakh bandun ) : یخ بندان
یَخدون، یَخدُن  ( yakhdun ) : صندوق مخصوص قرار دادن لباس و پارچه
یَخ دَوِستَن ( yakh davestan ) : یخ بستن
یَخَه ( yakhah ) : یقه ، گریبان
یُرد ( yord ) : محل توقف ، پهنه ای که آنجا گوسفندان را بدوشند.
یَرَقون ( yaraghun ) : یرقان ، بیماری زرده
یَقین ( yaghin ) : بی تردید ، حتما
یُقُر ( yoghor ) : خشن ، درشت ، بدقواره

یِکِّه بَخوردَن ( yekkeh bakhordan ) : جاخوردن

یِکی به دو کُردَن ( yeki be do kordan ) : مشاجره لفظی کردن ، بگومگو کردن

ینجَه ( yenjah ) : یونجه

یَنی ( yani ) : یعنی

یه بُهارِ دیئَر (ye bohāre diar ): یه بهار دیگر
یِه پرِ گوشت بزوئَن ( ye pare gusht bazuan): کمی چاق شدن

یِه تَنَه ( ye tanah ) : دست تنها ، بدون کمک

یِه خُردَه ( ye khordah ) : کم ، اندک

یِه دَری (ye dari): مستراح

یِه دَفَه ( ye dafah ) : یک دفعه ، ناگهان
یِه سَر ( ye sar ) : پیوسته ، پی در پی
یِه سَر دو گوش ( ye sar do gush ) : موجودی خیالی  ( و بعضاً تصویر خود افراد شب هنگام داخل شیشه )  که با آن طفل را می ترساندند مانند لولو

یِه سَرَه ، یِسَّرَه ( ye sarah ) : سراسر ، یک طرفه ، نوعی کلنگ که یک سر دارد.
یِه سَرِه کُردَن ( ye sareh kordan ) : قطع کردن امور ، فیصله دادن به کارها
یِه شو دَر میون ( ye shu dar miun ) : یک شب در میان

یه کِش (ye kesh ): یک بار، یک دفعه
یِه کَلّه ( ye kallah ) : یک سره ، مستقیم ، بی توقف
یِه کلِّه بوردَن ( ye kalleh bordan ) : بدون استراحت مسیری طولانی را رفتن
یِه کلِّه بَکِتَن ( ye kalleh baketan ) : یک سره در بستر افتادن بیمار
یِه گُلِّه جا ( ye golleh jā ) : جای بسیار کم
یِه لا ( ye lā ) : کنایه از انسان لاغر وباریک اندام
یِه لا قُبا ( ye lā ghobā ) : انسان ضعیف و کم درآمد
یِه تَنَه ( ye tanah ) : دست تنها ، بدون کمک
یِه میشت هَسِّکا ( ye misht hassekā ) : کنایه از آدم لاغر

یِه کارَه ( ye kārah ) : بی دلیل ، بی مقدمه ، کلمه ای که از روی تعجب هنگام مشاهده کار غیر معمول بیان می شود.

یِه هو ( ye hu ) : ناگهان ، بی خبر

یِوارَکی ( yevāraki ) : یک باره

یِواش (yevāsh ): یواش، آهسته
یَواشَگ ( yavāshag ) : یواش ، آهسته و آرام
یِه بَس (ye bas) : مداوم ، پیوسته
یِه بَند ( ye band ) : یکسره ، مداوم                                    

دسته بندی واژه ها

کسب و کار

چاربیدار (chārbidār):کسی که همراه با الاغ و قاطر بین شهرها تجارت می کرد.

چاربیداری (chārbidāri): تجارت با اسب و قاطر و الاغ بین شهرها

چُپون (chopun): چوپان

خَرَکچی (kharakchi): کسی که با الاغ کار می کند.

دَشت بون (dashtbun): دشتبان

گوگَل پا (gugalpa)گاوچران، گاو ها

میراب (mirāb): کسی که آب زمین را تقسیم می کند

نوکَر (nukar): نوکر، کسی که برای کسی چوپانی می کند

نونوا  (nunevā): نانوا

ابزار و کارکشاورزی و دامداری

اِزال (ezāl): خیش، گاو آهن

اَسیو سنگ: asiu sang سنگ آسیاب

اوچین :uchin پلاستیک

اویاری (uyāri): آبیاری

آفِن داز (afendāz): داس دسته بلند

بِنِ لَش (benelash): قسمت پایین زمین برای آبیاری

پابیل (pābil) : شخم زدن با عمق کم

پاس: pás قطعه چوب کوچکی که برای محکم کاری دسته بیل و کلنگ و امثالهم استفاده می شود.

تاس: tás کاسه ی مسی

تاشه: tashah تیشه

تاشه : tāshah : قطعه چوب یا سنگ باریک که برای پر کردن دیوار چینی استفاده می شود.

تِرازی: terāzi ترازو

تندیر: tandir تنور

چنگگ : changak : وسیله ای برای جدا کردن ریگ های درشت از خاک

چنگوم (changom): تکه چوبی که روی زمین میکارند تا طناب اسب و خر رو بهش ببندند.

خَرمِن: kharme خرمن

داز (dāz): داس یا وسیله ای برای بریدن شاخه های کوچک

داهرَه (dāhrah): وسیله ای برای ریز و خرد کردن علف چارپایان

درزن(darzen): سوزن

درکندیل (darkandil): چهار چوب در

دَسخالَه: (daskhālah): نوعی داس

رَسِن (rasen): ریسمان

سائوس (sāus): سبوس

سرنِه لَش: sarnelash قسمت بالای زمین برای آبیاری

فوکا (fukā): وسیله ای برای کشاورزی

قدّاره: ӯadārah وسیله ای برای خرد کردن علف به صورت دو نفره

طِناف: tenāf طناب

کُپَّه : koppa : از انباشته شدن محصولات کشاورزی را گویند

کَلَند (kaland): کلنگ

کیله : kilah : نهر کوچک برای عبور آب

مقراض یا ناخچین : meӯrāz, nakhchin : قیچی

نال: nāl نعل

نَردون : nardun : نردبان

هَتَک: hatak حلقه چوبی و یا آهنی برای طباب بارکشی

بازی

تُرنِه وازی: tornevāzi یک نوع بازی که بیشتر در محافل عروسی قدیم برگزار می شد. اسباب آن یک تکه لنگی که پیچ و تاب می دادند به همراه یک قاب که با شاه و وزیر و دزد و پوچ مشخص می شد. با انداختن قاب در وسط میدان هر کسی شانس خودش را محک می زد. شاه دستور می داد، وزید اجرا می کرد و دزد هم دستورات شاه را که بیشتر جنبه تنبیه در قالب طنز بود انجام میداد.

توپکال: tupkāl نوعی ورزش دسته جمعی بود که با یک توپ کرکی و یک چوب دستی انجام می شد. افراد در قالب دو تیم تشکیل می شدند و هر تیمی که میدان دار بود با چوب دستی توپ را به هوا پرتاب می کرد و افراد تیم مقابل که در وسط میدان بودند، می بایست توپ را با دست گرفته و یا این که توپ را به افرادی که پرتاب می کردند و قصد حرکت تا محل خط کشی شده را داشتند بزنند. اگر توپ به بدن آن ها می خورد و یا این که در هوا توپ را می گرفتند برنده و جایشان را با تیم مقابل عوض می کردند.

حوضِنی:  huzeni شنا

دَچِّه بَپِّر: dacebaper یک نفر ایستاده روی زانو خم می شد و لقیه ی بچه ها از روی پشت آن می پریدند. اگر کسی نمی توانست و بازنده می شد، نوبت خم شدن او می شد و دیگران از روی او می پریدند.

علی میگه زو: alimigezu از یک خط مشخصی بچه ها به ترتیب نفس را در سینه حبس می کردند و با جمله علی می گه زو می دویدند. هر کجا که نفسشان قطع می شد می ایستادند و دیگران این عمل را تکرار می کردند. هر کس بیشترین مسافت را با حبس نفس می دوید برنده می شد.

قایم بوشک: ӯayambushak

لاپِکا: (lāpekā) نوعی بازی دو نفره و چند نفره با سنگ های تخت.

لو وازیک: luvāziak

وازی : vāzi : بازی

پرند گان و حیوانات

اَختَه:akhtah بز نری که اخته شده باشد.

اِسبی بِز: esbi bez بز یک دست سفید

اِسبیج: esbij شپش

اَلُه: (allah)عقاب، احتمالاً اَلَّه بند هم به جایی گفته می شد که در آن محدوده، عقاب ها به پرواز در می آمدند.

بامشی : bāmeshi : گربه

بَختَه: bakhtah بز بزرگ و معمولاً سفید رنگ که جلوی گله حرکت می کند و در واقع راهنمای گله است.

بَرجی میش: میشی که زرد و سیاه و قهوه ای با هم باشد.

بَدبَدَه: badbadah بلدرچین

بِز: bez بز

بِزغالَه: bezӯalah بزغاله

بُغِه بَخورد: boӯehbakhord : حیوانی که جفت گیری کرده و آماده ی آبستنی هست.

بورِ سَری: buresariمیشی که سیاه باشد و فرق سرش سفید باشد.

پیرِ میش: piesmishگوسفند ماده ای که دندانش ریخته باشد.

تِشک: teshk گوساله نر

تشی : tashi  جوجه تیغی

تَشنی : tashni  جوجه (معنای تشنه هم می دهد)

تُغُلی:togoli بره ای که شش ماه بالاتر سن داشته باشد.

تَلیسَه: talisahگوساله ی یک ساله

جونِه گو: junegu گاو نر

چار گوش میش:chargushemishمیشی که روی گوشش گوشت اضافه داشته باشد.

چَپِش: chapesh بزغاله

خَر چُسُنَه: kharchosonsh نوعی حشره ی درختی که بوی بد و نامطبوعی دارد .

خَرمیشکا : kharmishka : پرندگانی به اندازه ی گنجشک که با فریب دادن سایر جانداران آن ها را از لانه ی خود دور می سازند.

خَر کُتَه: khaekotah کرّه خر

خَروس : kharus: خروس

خی : khi : خوک

دال: dāll نوعی عقاب

دار کُتِنَک: dārkotenak دارکوب

دیب: dib دیو، موجود خیالی

رِشک: reshk تخم شپش

زَردِ شوآ: میشی که رنگ قهوه ای توام با زرد داشته باشد.

زَهَش خُرَّمَه: zahashkhoramah : معمولاً به گاوهایی که نشان از آبستنی دارند گویند.

زیک : zik : نوعی پرنده بسیار کوچک

زمبور (zambur): زنبور

سافِلیک: sāfelik نوعی خرمگس که روی بدن حیوانات به خصوص گاو می نشیند و از خون آن ها تغزیه می کند.

سِرخِ بِز:serkhebez بزی که یک دست متمایل به قرمز باشد.

سُرخِ کُلاچ میش: sorkhekilachemishمیشی که قهوه ای، قرمز یا سفید باشد.

سِرخِ گِردِنِ بِز:serkegerdeneh bezبزی که رنگ گردنش قرمز باشد.

سِسک (sesk): سوسک

سّرخِ کُلاچِ بِز: بزی که قرمز و سفید باشد.

سیا کُلاچِ بِز: بزی که به رنگ قرمز و سیاه باشد.

سیا کَهو میش: گوسفندی که خاکستری توام با سیاه رنگ باشد.

سیا گِردِنِ بِز: بزی که گردنش سیاه باشد

سُرخِ کَهو میش: گوسفندی که خاکستری توام با قهوه ای باشد.

شال: shal شغال

شوآردَن: میشی که گردن و صورتش قرمز باشد.

شوپرپره (shuparah): شب پره

شوکور: shukur خفاش

قُرباغه : ӯorbāӯah : قورباغه

کاوی: kāvi بره ی ماده، بره ای که دو ساله باشد.

کُتَه : kotah: بچه و نوزاد حیوانات، معمولاً برای حیوانات حرام گوشت به کار می رود.

کَشکیرَک : kashkirak : زاغ

کَر (kar): گوسفندی که گوش های کوچکی داشته باشد.

کُرچ کِرگ : korchkerg: مرغ مادر که روی تخم هایش خوابیده و یا با جوجه هایش همراه است

کُرغُراب : korӯorab : کلاغ

کِرگ : kerg: مرغ مادر

کِریار: میشی که صورت و گردنش سیاه باشد.

کَکی: kaki جغد

کوک: kok کبک

کَنگونی: kanguni زنبور

کَهو کُلاچ: گوسفندی که خاکستری و سفید باشد.

کَرِ میش گوش: گوسفندی که گوش نداشته باشد.

کَفتر : kaftar : کبوتر

کَلِ بِز: بز نر که بیش از یک سال عمر داشته باشد.

کُل دُمبه میش: میشی که دم یا دنبه نداشته باشد.

کَلِه کولَه بِز: بز نر

کورِ میش گوش: میشی که گوش کوچک داشته باشد.

کَهو کُلاچِ بِز: بزی که به رنگ حاکستری و سفید باشد.

گُرگی : gorgi : یکی از اسامی سگ های گله است.

گُسِند : gosend : گوسفند

گَل: gal : موش بزرگ

گو : gu : گاو

گوش خیز: gushxiz

گوک : guk : گوساله

لَخِ گوش میش: میشی که گوشش پهن باشد.

لیسَک (lisak): حلزون

‌‌ماچه:‌ māche‌ سگ‌ ماده ‌جوان، خر‌ ماده، گرگ ماده

‌ماچه‌ خر:‌ māche khár ماده خر، ماچه‌ الاغ

ماچِه وِرگ:māche verg ماده گرگ – در برخی از گفتگوهای بی ادبانه هم از آن استفاده می شود

ماماک: māmāk : کفشدوزک

ماهر : māhr : مار

مِلیجَه: milijah مورچه

میش: گوسفند ماده ای که دو سال به بالا داشته باشد.

میشکا : mishkā : گنجشک

ناجی بلندِ میش: میشی که دمبلچه ی بلندی داشته باشد.

نَر تُقُلی: بره ی نر شش ماه به بالا

نر کاوی: بره ی نر یک ساله

نَرِه وَرَه: بره ی نر

نو وَند کاوی: بره ای که یک سال از مرش گذشته باشد.

واشه: vāshah قرقی

وارَک خور: vārakkhor آخوندک

وَرزا : varzā  گاو نر

وِرگ:verg  گرگ

وَرَه : varah  بره

وِشا میش: میشی که دندانش از هم جدا شده باشد.

وک : vak  قورباغه

وَندالو: vandālu تارهای عنکبوت

وَنوشِ میش: گوسفندی که دور چشمان و نوک گوشش قرمز یا قهوه ای باشد.

هالِک وَرَه: بره ای که تازه به دنیا آمده باشد.

وسایل شخصی و آشپزخانه و خیاطی

انگلیسی : engelisi : فانوس

اوکَش: ukash آبکش

آردِلاک: ārdelak سینی چوبی مخصوص آرد

بَرکَر: barkar دیگ بزرگ

پیت: pit ظروف حلبی

پیلَک : pilak : ظرف سفالی

تَش: tash آتش

تور : tur : تبر

تنه که : tonekah : شورت

جُرُب : jorob : جوراب

جومَه : jomah : پیراهن

خاک اِنداز: khākendāz خاک انداز

درزن : darzen : سوزن

ساجَه : sājah : جارو

ساهو: گوسفندی که دور چشم و نوک گوشش سیاه باشد.

سرپایی : sarpāi : دمپایی

سرنا : sernā : نوعی ساز سنتی

سموَر : samvar : سماور

سیادیم: میشی که صورتش کاملاً سیاه باشد.

سیا کُلاچ میش: میشی که رنگ سیاه و سفید داشته باشد.

سیرِ میش: گوسفندی که یک دست سفید رنگ باشد.

شوآدیم: میشی که صورتش کاملاً قهوه ای یا قرمز باشد.

شوآسَری: میشی که به رنگ قهوه ای یا قرمز و فرق سرش سفید باشد.

شونه : shonah : شانه

صِندُق: sendoӯ صندوق

قُطی: ӯoti قوطی

قُلف و کِیلی: ӯolfokeli کلید و قفل

قلیون : ӯalyun : قلیان

قوا : ӯevā : کت

کِرویت: kervit کبریت

کُلاچ: نام سگ هایی که به رنگ خاکستری و سفید هستند.

کیله : kilah : وسیله برای پیمانه برنج یا گندم

گالِش : gālesh : نوعی کفش محلی

گاهرَه: gāhrah گهواره

گُرگی: نام سگ هایی که شبیه گرگ هستند.

گَزِلیک: gazelik : چاقوی میوه خوری

گوآلدوج : goāldoj : سوزن بزرگ برای بستن روی کیسه ها و گوال

لاک: lāk سینی چوبی

لمپا : lampā : چراغ گرد سو

لَوی : lavi : قابلمه بزرگ پلوپزی

مَجومَه: majumah سینی بزرگ

مُقاش: moӯash انبر

میرکا: mirkā : دانه تسبیح، مهره

هیمَه: himah هیزم

جهات و مکان ها

آخِر: ākher : آخور، آغل، محل غذا برای دام

اسبِ چال: asbecāl نام کوه جنوبی میگون

اِسبی کَمَر چال: esbikamarcāl نام مکانی در شرق میگون

اِستَرچال: estarcāl نام کوهی در شرق میگون

آهِنگِرَک: ahengerak نام مکانی در جنوب غربی میگون

باغ پُشت: baӯopsht

بالخونَه: bālkhonah : بالا خانه، طبقه بالای طویله که محل انبار علف زمستانی است.

پُشت دِه: opshtdeh مکانی در قسمت غربی میگون

تِلارسَر: telārsar تالارسر، قسمت غربی میگون

سامون : sāmun : محدوده خانه و زمین را گویند.

سر جورا: sarjura سربالا

سر جورایی: sarjurayi سر بالایی

سر جیرا: sarjira سرپایین

سر جیرایی: sarjirayi سرپایینی

سَنگ میون: sangmiun

سَن تِلارسَر: santelārsar مکانی در قسمت غربی میگون

جورا: jura بالا

جوسونَک: jusunsk مکانی در قسمت جنوب غربی میگون

جیرا: jira پایین

خاک سر: khāksar: سر خاک، قبرستان

دِراز چال: derāzcal مکانی در قسمت شرقی میگون

قَلعه باغ: ӯalebāy مکانی مسکونی در قسمت شمال داخلی میگون

کَش : kash : هم به پهلوی بدن معنی می دهد و هم به کنار و جنب مکان و هم نام مکانی در میگون است.

کِرِس : keres اطاق خواب گوساله ها و بره های نوزاد، محل جداسازی گوساله ها و بره ها که شیر مادر را نخورند.

کِرگ کولی : kergkoli : محل نگداری مرغ و اردک و غاز و ...

کُلُم : kolom  طویله، محل نگهداری دام

کُلُم کاندون: kāndun kolom : طویله ها
کُلگا : kolgāh  جایی که بیرون از منزل غذا پخت می شده است.

کُلِنگا: kolengā نام مکانی در شرق میگون

کَلِّه خاکِه سَر: kalexākesar مکانی در شرق میگون که قبرستان بالامحل هم در آنجا قرار دارد.

کَهریز: kahriz نام مکانی در غرب و چشمه ای که به هفت چشمه معروف است.

هَفت چِنار: haftcenār مکانی مسکونی در قسمت شرق داخلی میگون

هِیمون: heymun مکانی در قسمت شرقی میگون

جورا (juea): بالا

جیرا (jera): پایین

اون وَر (unvar): آن طرف

این وَر (invar): این طرف

سردیم (sardim): بالا، معمولاً طبقه بالا

بِندیم (bendim): پایین، معمولاً طبقه پایین

پَس، دِمال (pas): عقب

پیش، جولو (pish): جلو

درختان، گیاهان و سبزیجات

او تَره: utarah مرزه

پِته نیک: petenik پونه کوهی

تُلپَه: tolpah نوعی سیزی کوهی شبیه تره

تلی : tali : تیغ یا سیخ برخی درختان

جوز: juz گردو

جوزدار: juzdar درخت گردو

سی: si سیب

گَزِنا: gazenā گزنه

لَم: lam برگ ریواس

لَهَه: laha شاخه

لیاس: liās ریواس

مِزالک: mezālak نوعی سبزی کوهی

نشا : neshā : بوته و یا ساقه های گیاهان و درختان برای کاشت

والَک: vālak نوعی سبزی کوهی شبیه تره با برگ های پهن

یِنجَه: yenja یونجه

رنگ ها

سیا : siā : سیاه

اِسبی : esbi : سفید

کَهو : kahoh : کدر یا رنگ تیره

سِرخ : serkh : قرمز یا سرخ

زرد و زار : zard o zār : رنگ زرد یا بیماری

زمان ها و اوقات

اسا : esā : حالا، اکنون

اِفتاب زرد: eftābzard غروب آفتاب

اِفتاب سو: eftābsu طلوع آفتاب

اَمرو: amru  امروز

باهار: bāhār بهار

پارپیرار: parpirar سال ها قبل

پارسال پیرار سال: pārsālpirārsāl سال ها قبل

پارسال:pārsāl سال قبل

پَر رو: parru پریروز

پَسون: pason آینده

پَس پِهرا: paspehrā سه روز بعد

پَسون فردا: pasunfardāدو روز بعد

پِهرا: pehrā  پس فردا

پوئیز: poeez پائیز

پِی سَر: peysar سحر

پِی نماز: peynemāz عصر

پیش پریروز: pishpariruz دو روز قبل

تاسا: tāsā : تا حالا ، آن وقت، ساعتی پیش

تاوِسون: tāvessun تابستان

چاش گُدَر : chāsh godar : موقع ناهار

چاشت : chāsht : ظهر

چَند گُدار: chandgodar چندی پیش

زِمِسّون: zemessun زمستان

شو : shu : شب

شو نیشت: shunisht : شب نشینی

شودِمال: shudemāl آخر شب

شونشینی: shuneshini شب نشینی

صُب : sob صبح

صواحی : savāhi : روز

گاه گُدار: gahgodār گاهی اوقات

گُدار: godār موقع

نِسب شو: nesbeshu نصف شب

شو نُصبِ شو: shunosbeshu شب نصف شب

وضعیت هوا

وارش : vāresh : باران

اِفتاب : eftāb : آفتاب

سرما : sermā : سردی

ورفی : varfi: برفی

غذا ها و میوه ها

هلی : hali: آلوچه ، گوجه سبز

او : u : آب

مُرغُنَه : morӯonah : تخم مرغ

بِشتی : beshti : ته دیک

پولو : pulu : پلو

سی : si: سیب

کَدی : kadi : کدو

لباس

اُرسی: orsi کفش

پابِزار: pābezār پاپوش

تُمبون: tombun شلوار

تُنِکَه: tonekah شورت

چارقَد: cārӯad روسری

جوروب: jorob جوراب

جومَه: jumah جامه

زیرجومَه: zirjumah زیر پیراهنی

شلیتَه: shalitah دامن کوتاه

شولا: shulāh قبایی که چوپانان روی دوش خودشان می اندازند

قوا: ӯovā کت

گالِش: gālesh کفش های پلاستیکی

خانواده

آبجی: ābji خواهر

بِرار: berār برادر

بِرار زا: berārzā برادر زاده

بِرار زِن: berārzen همسر برادر

پی اَر: piar پدر

پی اَر زَن: piarzan زن پدر (نا مادری)

خالَه: khālah خاله

خاله زا: khālezā فرزند خاله

خواخِر: khāxer خواهر

خواخِر مار: khāxermār مادر خواهر

خورزا: khorzā خواهر زاده

زِن: zan زن

زَن بِرار zanberār: برادر زن

زَن پی اَر zanpiar: پدر زن

زن خواخِر zankhākher: خواهر زن

زن دویی zandoyi: زن دایی

زَن مار zanmār: مادر زن

شی shi شوهر

شی بِرار shiberār: براد ر شوهر

شی پی اَر shipiar: پدر شوهر

شی خواخِر shikhākher: شوهر خواهر

شی مار shimār: مادر شوهر

ریکا rikā: پسر

زوما zumā: داماد

عَمَه ama: عمه

عمه زا amme zā: فرزند عمه

کیجا kijā: دختر

گَتین بابا: gatin bābā پدر بزرگ

گَتین نَنَه: gatin nanah مادر بزرگ

نَنجان: nanjān مادر بزرگ

نَنَه: nanah مادر

وَچَه: vacah بچه

وِسنی: vesni همدم

اعضای بدن

اُشکُم oshkom : شکم

انگوشت : angosht : انگشت

بال bāl : دست

په کت pekat : پشت سر

تراخونش terākhunesh درد و التهاب موضعی از بدن

تیسابِلِنگ teesābeleng پابرهنه

چُش خُنه chosh khonah : گودی چشم

چُشم choshm: چشم

چونه chunah : چانه

زاندی zāndi: زانو

قَلیشَه  ӯalishah: کشاله ی ران

کَت kat: کتف

کله kallah : سر

کین :kin باسن

گَل gal : گلو

لِنگ leng : پا

لو lu: لگد

لوشه lushah : لب

موچ much: مچ

می mi : مو

میجیک mijik: مژه

ناخین: nakhin ناخُن

اندام و حالت و صفات انسان

آپچَه : āpchah : عطسه

آجیش: ājish تب و لرز

اِسّا: essā ایستاده

اُشکُم : oshkom : شکم

اِشنُفَه: eshnofah عطسه

انگوشت : angosht : انگشت

بال : bāl : دست

بِتیمبَه: betimbah شکم

بِرمَه: bermah گریه

بَفِت: bafet خوابیده

بَلیشدَن: balishdan لیسیدن

بَنیشتگا: banishtgā نشسته

بیز: biz اخم

په کت : pekat : پشت سر

تراخونش: terākhunesh  درد و التهاب موضعی از بدن

تشنا : tashnā : تشنه

تُک: tok لب

تو: tu تب

تودار: tudār تبدار

تیسابِلِنگ :teesābeleng  پابرهنه

چُش خُنه : chosh khonah : گودی چشم

چُشم: choshm چشم

چِف: chef مکیدن

چونه : chunah : چانه

خَرَک: kharak کتف

خَرِ لَمچ: kharelamch دهان گشاد

خُرناس : khornās : خر و پف شدید

دَقِلَک (daӯelak):  قلقلک برای خنده

دَکِت : daket : افتاده یا مریض

دیم: dim صورت

زاندی: zāndi زانو

ساک: sak چانه

سَرتِریک: sarterik قهقهه

سِک: sek آب بینی

سِلّیک: sellik قی چشم

سوآل: suāl پیشانی

سیَه تو: sia tu سیه چرده

قَلیشَه : ӯalishah: کشاله ی ران

کَت: kat کتف

کَل سَرَه: kal sarah کچل

کلّه : kallah : سر

کورَک: korak جوش صورت

کُهَه : kohah : سرفه

کین شَرَه: kinsharah نشسته راه رفتن، بیشتر برای کودکان تازه در حال حرکت به کار می رود.

کین:  kinباسن

گَل :gal  : گلو

لامیزَه: lāmizah داخل دهان

لِنگ : leng : پا

لو: lu لگد

لوشه : lushah : لب

ماچ: mach بوسه

مَرخا: markhā زن ذلیل

موچ: much مچ

می : mi : مو

میجیک: mijik مژه، چشمک

ناخِش: nākhesh بیمار

ناخین: nakhin ناخُن

هَسِّکا: hassekā استخوان

هول بَخورد: hulbakhord ترسیده

وَشنا : vashnā : گرسنه

وِنی: veni دماغ

ویاس :   viās دهن دره، خمیازه، حرکات بعد از خستگی

صداها

چُمُر (chomor): صدا

غُرغُرمازون: (ӯorӯoremazun) رعد و برق

اسامی محلات مسکونی

بالامحل : قلعه باغ، هفت چنار، بازارچه، نرم خاکک، نوئه(ناوه)، تنگه بن،چالک

کیا محل: به لحاظ اشتراک با بالامحل بیشتر اسامی مشترک می باشد.

پایین محل: پیلت، جوسونک، مرشک

سادات محل: پشت ده، کلرم، امامزاده سید میرسلیم(ع)، پاهنه

اسامی مزارع و کوه ها

خرکشونو، سرخ بندی، سنگ میون، خونه سر، باغ ور، خرمنک، چشمه گلک، جوزدارگوشوک، گرزطول، گرزچال، استوار، زردگلک، آبک، گوچال، تنگه میگون، درازموردوک، استرچال، هملون، سیچال، قلادوش، خانیک، سیل واز، پسوند، استرچال، آهنگرک، اسب چال، کینچال، مرشک، تالارسر، سن تالارسر، کش، موقوم، مسلم، معدن سنگ، نساء، زگا، هیمون، درازچال، پشت ده، خربزه دره، ویاچال، سیالیز، اسپی کمرچال، ولی یورد، شاهی تالارپشت، کیه چال، سرچاهون، تیس، واکشک، تپه سر، لوسر، رجدارکر، کله خاکسر، فراخونو، هفت چشمه

آخِر: ākher : آخور، آغل، محل غذا برای دام

اسبِ چال: asbechāl نام کوه جنوبی میگون

اِسبی کَمَر چال: esbi kamar chāl نام مکانی در شرق میگون

اِستَرچال: estarchāl نام کوهی در شرق میگون

آهِنگِرَک: ahengerak نام مکانی در جنوب غربی میگون

باغ پُشت: baӯopsht

بالخُنَه: bālkhonah : بالا خانه، طبقه بالای طویله که محل انبار علف زمستانی است.

پُشت دِه: pshtdeh مکانی در قسمت غربی میگون

تِلارسَر: telārsar تالارسر، قسمت غربی میگون

سامون : sāmun : محدوده خانها مرز خانها زمین را گویند.

سر جورا:  sarjura سربالا

سر جورایی: sarjurayi  سر بالایی

سر جیرا: sarjira  سرپایین

سر جیرایی: sar jirāyi  سرپایینی

سَنگ میون: sang miun

سَن تِلارسَر: san telārsar مکانی در قسمت غربی میگون

جورا: jurā بالا

جوسونَک: jusunsk مکانی در قسمت جنوب غربی میگون

جیرا: jira  پایین

خاک سر:  khāksar: سر خاک، قبرستان

دِراز چال: derāz chal مکانی در قسمت شرقی میگون

قَلعه باغ: ӯale bāy مکانی مسکونی در قسمت شمال داخلی میگون

کَش : kash : هم به پهلوی بدن معنی می دهد و هم به کنار و جنب مکان  و هم نام مکانی در میگون است.

کِرِس : keres : اطاق خواب گوساله ها و بره های نوزاد، محل جداسازی گوساله ها و بره ها که شیر مادر را نخورند.

کِرگ کولی : kerg kuli : محل نگداری مرغ و اردک و غاز و ...

کُلُم : kolom : طویله : محل نگهداری دام

کُلُم کاندون: kāndun  kolom : طویله ها

کُلگا: kolgā جایی که بیرون از منزل غذا پخت می شده است.

کُلِنگا: kolengā نام مکانی در شرق میگون

کَلِّه خاکِه سَر: kalleh khākeh sar مکانی در شرق میگون که قبرستان بالامحل هم در آنجا قرار دارد.

کَهریز: kahriz نام مکانی در غرب و چشمه ای که به هفت چشمه معروف است.

هَفت چِنار: haft chenār مکانی مسکونی در قسمت شرق داخلی میگون

هِیمون: heymun مکانی در قسمت شرقی میگون

زبان اسیویی  (سری، بی ادبانه و کنایه)

زبان آسیابی زبانی است که میگونی ها خودشان متوجه می شوند. معمولاً این گونه محاوره ها در بین جوانان پسر تولید و تکلم می شود. گاهی به صورت شوخی، بیان می کنند و گاهی برای توهین و تمسخر هم به کار می رود.

آشی دِلَه ای تَلی: āshi delae tali فضول، کسی که در هر کاری دخالت می کند.

بَل دَگَت: baldagat بَل به معنای بله و دَگت به معنای سوراخت به کار برده می شود، بله با تمسخر

بَلیشتی: balishti در اصل به معنای لیسیدی است اما در برخی اوقات به صورت کنایه و نا مربوط هم گفته می شود.

بور گی بَخور :  bur gibaxorبرو گم شو

دَقولوک: daӯoluk سوراخ

دَمیشت: damisht ریده، خراب، (دَمیج و دَمیت در زبان طبری به معنای امر به لگد کردن است. شاید این کلمه وقتی به جوانان دهه چهل میگون رسیده بود به خاطر لحن سخن، آن را به دَمیشت تغییر داده و از آن معنای خرابی را حاصل نمودند.)

دَمیشتی: damishti ریدی

سَرچَه شِل گی بزو: Sarche shele gi bazu به سرش ژل زده

قوطیک: ӯotiak یک مورد مناسب

کیجا ماری گی: kijā mārigi مدفوع مادر دختر

کین سَرصورَت: kin sar surat بد شکل و بد قواره

کین سَر واهِشت: kin sar vāhesht حواس پرت

گوهِت گیسَم: gohet gisam هر چی تو بگی

گی اِش اَمِنیئَه: giesh amenia سهم ما کم است.

گی اِر خوبَه: gier khubah بدرد نمی خورد.

گی اِش بَمونِسَّه: gi esh bamunessah تمام شد

گی بَخور :gi bakhor خفه شو

گی بَخوردِمه : gi bakhordemahاشتباه کردم

گی بَخورده: gi bakhordah دروغ گفته

گی بَخوردی :gi bakhordi دروغ میگی

گی به دِله : gi be delah بد مصب

گی بوردِه دِلَه:  gi burdeh delah خراب شد

گی بَوه بوردَه : gi baveh burdah له شد رفت

گی خورِه سگ :gi khoreh sag آدمه سخن چین

گی خور: gi khor خسیس

گی خوری چه کُندی؟ : gikhori che kondi چرا دخالت میکنی؟

گی خوری نَکُن: gi khri nakon حرف نزن

گی وِنی دِله دَنیه : gi veni deleh daniah چیزی توش نیست.

گی نَخور : gi nakhor حرف نزن

گی سَرِش بونَه: gi saresh bunah هیچی بلد نیست

گی نِدارنَه: gi nedarnah فقیره

گی نی دِله ای کِرم: gini delaee cerm فضول همه جا

گی قبرچی دِلَه: gi ӯabrchi delah به درک واصل شد

گی ره با قاشوق جاپونی خورنه:

gi re bā ӯāshoӯ japoni khornah  خیلی کلاس می زاره

مِنی گی رِه خورنی : gi rekhorni meniآنقد هارتو پورت نکن

وِر: ver حرف زیادی

وِر نَزِن: ver nazen حرف مفت نزن

هِوا پسه معرکه: hevā paseh mareka موقع خطرناک

هیچ گی ای نتوندِه بَخورِه:hich gie natunde bakhoreh هیچ کاری نمیتواند بکند.

هیچ گی ای نیئَه: hich gie niah خیلی ضعیفه، هیچ کاره است.

برخی ضمایر اشاره

اینَجَه: injah این جا

اونجَه: unjah آن جا

این جاهان: injāhān این جاها

اونجاهان: unjāhān آن جاها

برخی ضمایر پرسشی

چِتی (cheti):چطور؟

چِتی کُندی (chetikondi): چه کار می کنی؟

چَندی (chandi): چند تا؟، چقدر؟

چِه (che):چرا؟

چی اِر (chier): برای چه؟

کُدوم (kodum):کدام؟

کِنی (keni): مال کی؟

کِنِر (kener): برای چه کسی؟

کوجه (kujah):کجا؟

برخی ضمائر شخصی

فاعلی: مِن (من) تو (تو) وی (او) اِما (ما) شِما (شما) ویشون (آن ها)

مفعولی: مِنِه (مرا) تورِ (تو را) وی رِ (او را) اِمارِ (ما را) شُما رِ (شما را) ویشونِه (آن ها را)

ملکی: مِنی (مال من) تِنی (مال تو) وِنی (مال او) شِمِنی (مال شما) ویشونی (مال آن ها)

صرف فعل

هاکُردَن(انجام دادن)

هاکُنَم (انجام بدهم) هاکُنی (انجام بدهی) هاکُنِه (انجام بدهد) هاکُنیم (انجام بدهیم) هاکُنید (انجام بدهید) هاکُنند (انجام بدهند)

گذشته: هاکُرد

آینده التزامی: هاکُن

امر / نهی: هاکُن / نکُن

چند قسم زردشتی در گفتار مردم قدیم میگون

 بِه سیِه چراغ قسم، بِه پیر قَسَم، بِه خِرشید خَسِه قَسَم

چند نفرین و توهین میگونی

آبجی مَس، آزا بَکوشت، اِجاقِت کور گِردِه، اِجاقِت کور گِرِس با، اُشکُمِت سیر نَوو، اُشکُمتِ گُلِّه بَخورِه، اِفتابِ خَسَّه زَمینِ گَرمِت بَزِنِه، اِفلیج گِردی، اِکبیری، شِکِل نِدار، اَوَّل تا آخَرتِ گاییدَم، بَدَنتِ کِرم هانینِه، بِرار بَمِرد، بِزِّیارتِمَه، بِزِّیاری دَکِتَه، بوری دیئَر هِنِگِردی، پار پارِه گِرِس، پِینِمَتِه کِرم بَزِنِه، پیئَر پیئَر بَزِنی، پیئَرتی دَندِه بوشِه، پیئَرتی قَبری سَر بِرینَم،  تُخمِ حَروم، تون بِه تون پیئَر، تون بِه تون گِردی، ثَمَر نَرِسی، جِزِّ جیگَر بَزِنی، جِوون بَمِرد، جِوون بَمیری، چُشتِ داغی بَییرِه، چُشمِت کور گِرِس با، حِوالَت بِه حَضّتِ عَباس، خِدا دودِمونتَه پوف هاکُنِه، خِدا دیوونتِ دَوِندِه (بَکُنِه)، خِدا سِزاتِ بَدِه، خَر مارتِه بِگاس با، خُنَت کَندِمَند گِردِه، داغی بَییت، داغی بَییرِت، داغی پِینِمَتِ بَیرِه، داغی کَلَّتَه بَییرِه، دال چُشتِ دِرگا اورِه، دَرتِ خِدا دَوِسِّه، دَسِ پیئَرِت ریدَم، دَسِّت چُلاق گِرِس با، دَسِت گُلی گِردِه، دِلتِ زَمینی دیم بَسویی، دُهُنِ پیئَرِت ریدَم، ذاتِالجَم کُنی، ریختِت اَ دُنیا هِگِرِسَه، زازِکات یوف بَیی با، زَن قَحبَه ای پیئَر، زَنِت شی بَکُنِه، زِوونتِه مار بَزِنِه، سَرِ زا بوردبایی، سَرتِه بَخوری، سَلاتونِ سوآرِه بَییری، سوز نَکِشی، سیا زَخمِ سوآرِه بَییری، شارماشارا بَییرِت، عَزیز بَمِرد، عَزیز عَزیز بَزِنی، کُسِ مارِت بَخِنِّسی، کُفتِت گِردِه، کَفَن کُنَنِت، کَلَتِ خورِه بَخورِه، کِلیت بوم کَفِه، کَلَیِه بابات بَسوجِه، کین سَر صورَت، گی بَخوردی، گی بَوِه بوردَه، گی خوری نَکُن، گی لاق ریشِ بابات، گی نَخور، لال مونی بَییری، لَتی سَر اُشکُمتِ بَشورَن، لَتی سَر بَشورَنِت، لِنگِت گُلی گِرِس با، اللهی تون کَفی، مارِت بِه عَزات بَنیشِه، مارِت شی بَکُنِه، مارتی سینَه رِ گو بَزوبا، مِیِتِت بَل بَییرِه، مِیِتّی سَرِه بَل بَییرِه، ناخِشی گَلِت کُنَن، ناخِشیت بَوو، ناموستِه خَرکَشمَه، نَنِه جِندَه، نوم بِه گور گِردی، هَف کَسِت بَمیرِه، هَف لَکِه بابات بَل بَییرِه، هَمِچیت بَمیرِه، هَمِه کَسِت بَمیرَن، هیچ گی نَوونی، هیچّی نِدار، وَلَدِ زِنا، یِه اویِه خوش اَ گَلِت جیر نَشو، یِه دَرد بَییری هیچ عَطاری قُطینی دِلِه دَرمونِش دِنِوو،

بدون ذکر منبع جایز نیست / سعید فهندژی سعدی

گذری بر تاریخ و جغرافیای میگون (گردشگری)

گردشگری

میگون از یک لطافت و زیبایی خاصی برخوردار است که مردم درونش را هیچگاه به فکر گردش و گردشگری نمی اندازد. شاید جذابیتهایی که در طبیعت و بطن میگون قرار دارد، ساکنینش را از هر لحاظ اشباع می کند. بیشتر از آنکه ساکنانش به داشته های خدادادی آن لذت ببرند، گردشگران غیر بومی از آن حض و بهره می برند. در گذشته ایام تعطیلات و مخصوصاً نوروز و سیزده بدر مردم غیر بومی مخصوصاً از تهران به محل می آمدند و در کنار رودخانه بساط پهن می کردند و تعطیلاتشان را خوش می گذراندند، اما اکثر مردم بومی خجالت می کشیدند همراه خانواده به کنار رودخانه بروند و یک روزی را اینگونه سپری کنند. غیر از همه اینها نوع کار و تلاش مردم در دل طبیعت بکر و دست نخورده باعث می شد که بیشتر انرژی خودشان را اینگونه تخلیه و هم لذت ببرند. مثلاً در زمین کار می کردند و هنگام استراحت در کنار چشمه و یا آبی که در نزدیکی وجود داشت می نشستند و بصورت سنتی اجاقی روشن و روی آن چای دم و غذایشان را تناول می کردند. هرگاه نیاز به دسر بود، از باغ مقداری از میوه های تولید شده خودشان را می چیدند و استفاده می کردند. برخی از باغها تا منزل فاصله دارد که این فاصله را هم با قدم زدن طی می کنند. اگر چه در اکثر نقاط میگون خیابان ایجاد و برای تردد از وسایل نقلیه استفاده می کنند، اما در برخی از جاها هم بایستی با پای پیاده رفت و آمد کرد که این خود یک ورزش هم محسوب می شود. در گذشته که برای جمع آوری تولیدات باغی از جمله علوفه و میوه و سیب زمینی و ... و همچنین انتقال کود حیوانی از آغل ها تا باغات، می طلبید که گاهی حدود بیست بار مسافت سه یا چهار کیلومتری رفت و برگشت در زمینهای شیب دار را طی کننند. این قبیل کارها نشاط همراه با سلامت و شادابی را در انسان ایجاد می کرد. طبیعت میگون را از لحاظ گردشگری می توان به مذهبی، تاریخی، تفریحی، ورزشی تقسیم کرد.

مذهبی: امامزاده سید میرسلیم، حسینیه، مسجد جامع، مسجد امام حسن عسکری(ع)، مسجد باب الحوائج (ع) و مساجد کوچک دیگر، روسدار

تاریخی: غارهای اسپول هملون، قلعه استوار ، تخت کیقباد، قصر کیهان، خانه تاریخی هومن، تخت وثوق

تفریحی: مجموعه گردشگری و هتل میگون، کوچه باغهای قلعه باغ، کوچه باغهای هفت چنار، هفت چشمه، کناره های رودخانه، هملون، آهنگرک، تنگه میگون، پیلت، میگون نو، اسپی کمر چال، آبشار و سواحل رودخانه

ورزشی: کوهنوردی، صخره نوردی، یخنوردی در کوههای: کوه آبک، کوه استرچال، کوه قلادوش، کوه سی چال، کوه خانیک، کوه اسب چال، دیواره یخ نوردی دره هملون، شنا در رودخانه

امامزاده سید میر سلیم (ع)

در مورد شجره امامزاده بر روی تابلویی که در داخل آن نصب شده این گونه آمده است: "رجوع به بحر انساب صفحه 35 شجره نامه امامزاده سید میر سلیم ابن احمد ابن حسن ابن امام حسن ابن علی ابن ابو طالب (ع) رو به قریه رودبار لواسان آورده در محلی بنام میگون مدفون می باشد. ایشان در سال 165 هجری قری قمری وفات نمودند". بنا بر فهرست بناهای تاریخی میراث فرهنگی، قدمت این بقعه احتمالاً به قرن نهم یا دهم هجری باز می گردد. بنای بقعه یکبار در اوایل انقلاب مورد بازسازی جزئی و یکبار هم در بین سالهای 78 تا 82 مورد بازسازی کامل قرار گرفت. در این بازسازی ضریح مطهر تعویض، ساختمان با سنگ و آهن ساخته، نماکاری با سنگ سبز و همچنین سقف و گنبد حرم هم تعویض شد. مساحتی حدود 300 متر مربع دارد. اکثریت شهدای میگون در جوار این امامزاده مدفون هستند. مردم از راههای دور و نزدیک به زیارت امامزاده می روند.گهگاهی آش نذری هم در محوطه آن طبخ می شود. مقصد عزاداران حسینی در روز تاسوعا و عاشورا از حسینیه به این مکان است.

دره و غارهای هملون

نام انگلیسی:  Hamelloon Cave    نام فارسی :  غار هملون 

دره هملون مجموعه ای از صخره ها و غارهایی است که در شمال میگون قرار دارد. "یکی از غارها با دهانه حدود 3 متر و ارتفاع یک متر، حدود 20 متر عمق دارد و دیگری دارای حدود 5‌/‌2 متر دهانه و 5‌/‌1 متر ارتفاع است که در ابتدای ورودی با فضایی به ابعاد چهار در شش متر و ارتفاع 5‌/‌2 متر وجود دارد. غارها از جاده شمشک فاصله کمی دارند و مسیر دستیابی به آنها اگر چه کمی مشکل به نظر می‌رسد، اما وجود مناظر طبیعی زیبا، رودخانه، دره‌ها، فضاهای سبز و... لذت بخش است. "(منبع:http://www.irandeserts.com    کویرها و بیابانهای ایران)

در کنار دره ی هملون چهار غار طبیعی وجود دارد که دو غار آن معروف به "اسپول بزرگ" و "اسپول کوچک" معروفند. غار بزرگتر حدود 117 متر طول دارد و از کف دره ی هملون 150 متر ارتفاع دارد و غار کوچکتر که حدود 80 متر طول دارد، در قسمت جلوی آن تالاری را می ماند که بسیار باشکوه و زیبا است. از کف دره ی هملون 40 متر ارتفاع دارد. در غار بزرگ اسپول استالاکتیکهای زیبایی وجود دارد.

غار دیگری در شیب دره روبرویی همین غارها وجود دارد. چند سال قبل به اتفاق دوستان در انتهای دره وسط همین غارها سوراخی را مشاهده کردیم که به زحمت وارد آن شدیم. در ادامه به غار زیبایی رسیدیم که به صورت طبیعی و دست نخورده باقی ماند. استالاکتیکهای دست نخورده آن جلوه زیبایی به غار داده و در وسط آن هم رود آبی جریان داشت.

"غارهای همه لون یکی از غار های زیبا ی استان تهران هستند که در شمال شرقی شهر تهران و در نزدیکی شهر میگون قرار گرفته اند، از میان این غار ها، غار همه لون کوچک و بزرگ از همه معروفتر ند. غار های همه لون در دامنه جنوبی یکی از دره های فرعی منشعب از دره طویل میگون و در سمت غربی آن قرار گرفته اند که در ژرفای دره، رودخانه های همه لون جریان دارد که آب کوه را به رودخانه شمشک که از شاخه های اصلی جاجرود است می برد. به علت وجود دخمه و غار های بزرگ و کوچک در ابتدای دره که در گذشته اکثراً محل اسکان نیاکان ما بوده است، دره را به نام "همه جا لانه" نام گذاری کردند که کم کم به همه لون تغییر یافت. شاید وجه تسمیه غار ها همین باشد. دهانه غار همه لون کوچک، حدود 5 متر بالاتر از سطح رودخانه و در زیر طاق بزرگی قرار گرفته است و دارای دهانه ی نسبتاً وسیعی هست. بعد از ورود به دهانه، تالاری به ابعاد 8 در 13 متر و به بلندی 2 متر قرار دارد. انتهای تالار به دهلیزی به طول 18 متر متصل می گردد؛ بطوریکه باید بصورت خمیده از آن عبور نمود. در انتهای دهلیز محوطه ای دایره شکل به قطر 2 متر و ارتفاع 5/2 متر قرار گرفته است. سرتاسر کف غار از گل رس لغزنده پوشیده شده است. در ضمن طول کل غار حدود 60 متر است. غار همه لون بزرگ به شکل یک مربع به ابعاد 2 در 2 متر است و در ارتفاع  2500 متری از سطح دریا قرار دارد. تالار این غار 4 متر از دهانه غار فاصله دارد و دارای ابعاد 20 در 45 متر به بلندی 5 متر است. در سقف غار گسل تشکیل دهنده غار بخوبی نمایان است. از انتهای تالار راهرویی با عرض 6 تا 10 متر شروع می شود و تا انتهای غار ادامه می یابد. کف این غار هم از لایه های خاک رس مرطوب پوشیده شده است. در ضمن طول بخش اصلی غار حدود 110 متر است. همان طور که قبلاً اشاره نمودیم این غار ها سکونت گاه اجداد و نیاکان ما بود؛ بطوریکه اجسام مکشوفه از حفاریهای کف غار دلیل اثبات گفته ها می باشد و لازم است آن را حفاظت نماییم."  

منبع: http://zamintabiatvatamadon.persianblog.ir/

موقعیت جغرافیایی غار هملون: در فاصله حدود 45 کیلومتری تهران و در شمال شرق میگون در دره هملون واقع شده است.

وضعیت زمین شناسی غارها: منطقه از نظر زمین شناسی در محدوده البرز مرکزی واقع شده و جنس سنگ غارها از نوع آهکی ضخیم لایه تا ماسیو (توده ی) خاکستری رنگ همراه با لایه های نازک مارن متعلق به دوره پرمین که آخرین دوره از دوران اول زمین شناسی که به "پالئوزوئیک" معروف است قرار دارد. سن این دوره از 225 تا 260 میلیون سال قبل می باشد. شواهد داخل غار گویای این است که غار از نوع کارستیک karstic بوده، بدین معنی که بر اثر عوامل طبیعی و نفوذ آب بوجود آمده است.

نحوه تشکیل اینگونه غارها: معمولاً به سنگهایی که در ترکیب آنها بیش از 55 درصد کربنات کلسیم (caco3) دارد"سنگ آهک" گوئیم. کربنات کلسیم در آب معمولی به میزان کم حل می شود ولی نزولات جوی (بصورت باران یا برف ...) ضمن بارش و در طول مسیر co2  یا گاز کربنیک موجود در هوا را در خود حل کرده و نتیجه این انحلال، ایجاد اسید کربنیک رقیق می باشد.Ho2+co3> co3 H2       

اسید ضعیف حاصل، بمرور در خلل و فرج و درز سنگهای آهکی نفوذ کرده و سبب انحلال caca3 گردیده و آنرا با خود می برد. در نتیجه این عمل حفره های کوچک و بزرگ و سرانجام غار تشکیل می شود. Caco3+co3H2>(co3)2H2ca          

در اثر فعل و انفعال فوق، بیکربنات کلسیوم که جسمی است بسیار ناپایدار تولید می گردد. این جسم در واکنش معکوس به آسانی کربنات کلسیوم را بر جای می گذارد.

در غارهای ایجاد شده در طول زمان طولانی و نفوذ نزولات جوی، ضمن سقوط قطرات آب بیکربنات کلسیوم دار از سقف غار، کربنات کلسیوم خود را در جا گذاشته و در نتیجه این عمل در طول زمانهای زیاد، ستونهای مخروطی شکل که قاعده آن به سقف غار چسبیده و نوک آن رو به پایین است تشکیل می شود. این مخروطها را چکنده یا stalactite گویند. الباقی آب که به کف غار می چکد در پایین ایجاد ستونهایی می کند که در اغلب غارها به هم می پیوندند و مناظر عجیبی را ایجاد می کند.

وضعیت عمومی غارهای هملون

غار شماره یک

این غار در سمت شمال دره هملون و در فاصله حدود 5/2 متری از کف دره واقع شده است. دهانه غار بیضوی، ارتفاع آن حدود 5/1 متر و کف آن حدود 5 متر و جهت دهانه غار به سمت جنوب شرق است. موقعیت دهانه غار با دستگاه Gps ماژلان 2000 به شرح زیر است: طول شرقی51 و 28 و 38 ثانیه (E38 و 28 و 51) درجه و عرض 35 درجه و 59 دقیقه و یک ثانیه شمالی (N10 و 59 و 35) درجه است. ارتفاع دهانه از سطح آبهای آزاد حدود 2300 متر است. عمق غار حدود 50 متر که پس از عبور از دهانه به راهروی ابتدایی که حدود 4 متر است، رسیده و از آنجا به تالار غار می رسیم که حدود 20 متر عمق و 15 متر عرض و بین 3 تا 4 متر ارتفاع دارد و از آنجا به راهروی انتهایی می رسیم که دو شاخه شده و در انتها به هم وصل می شود. این قسمت غار حدود 25 متر عمق دارد. غار با شیب حدود 10 درصد به سمت پایین می رود. داخل غار خشک بوده و فاقد چکنده و چکیده و نیاز به وسایل غار نوردی نیست. (شکل شماره 2)

غار شماره 2

این غار در فاصله حدود 50 متری غرب غار شماره یک و در فاصله سه متری از کف دره و در ضلع شمالی آن قرار دارد. مختصاتش عبارت است از: طول 51 درجه و 28 دقیقه و 36 ثانیه شرقی و (E36 و 28 و 51) درجه و عرض 35 درجه و 59 دقیقه و10 و 59 و 35) درجه و ارتفاع آن 2340 متر از سطح آبهای آزاد است. دهانه غار به صورت حفره ای کوچک که تنها می توان بصورت درازکش داخل آن شد. پس از عبور دهانه به راهرویی می رسیم که حدود 8 متر عمق داشته و از این محل می بایست به حالت خمیده عبور و از آنجا به تالار کوچکی که حدود 15 متر عمق و بین 2 تا 3 متر ارتفاع و 5 متر عرض دارد می رسیم. درون این غار نیز فاقد چکنده و چکیده است.(شکل شماره 3)

غار شماره 3

این غار در فاصله حدود یک کیلومتری غار شماره یک و در سمت غرب آن و در فاصله حدود 250 متری از کف دره قرار دارد. مختصات آن عبارت است از: 51 درجه و 28 دقیقه و 31 ثانیه شرقی (E31 و 28 و 51) درجه و عرض 35 درجه و 59 دقیقه و 4/0 ثانیه شمالی (N4 و 59 و 35) درجه و ارتفاع آن از سطح آبهای آزاد 2450 متر است. پس از عبور دهانه به راهرویی که حدود 7 متر طول دارد رسیده و از آنجا وارد تالار می شود. عمق غار حدود 120 متر  است که از راهرو تا انتهای غار بصورت دو تالار پی در پی که اولی با ارتفاع حدود 5 متر و عمقی حدود 60 متر و عرض حدود 30 متر و دومی بصورت تالار با ارتفاع کم که می بایست به حالت خمیده حرکت نمود و عمق حدود 5 متر و عرض آن حدود 30 متر است. در این قسمت به اطاقکهای کوجکی وصل می شود. شیب این غار نیز حدود 10 درجه به سمت پایین است. پیمایش این غار به وسایل فنی نیاز ندارد. (شکل شماره 4)

طول مسیر غار و اطراف غار و درون آن از نظر پرتو زائی مورد بررسی قرار گرفت و دستگاه اندازه، نشان می دهد که فاقد هرگونه اثر پرتو زائی است.

قلعه استوار

در باره قلعه ی استوار میگون در کتاب "قلاع اسماعیلیه در البرز" نوشته دکتر ستوده و در حاشیه کتاب تاریخ گیلان و طبرستان ظهیرالدین مرعشی با تصحیح و تحشیه ی دکتر منوچهر ستوده و بعضی از منابع دیگر سخن رفته است و هنوز بقایای قلعه استوار میگون در بالای کوه عروسک "استوار" باقی است.از جمله دلایل قلعه بودن این مکان اسامی تپه ها و صخره های اطراف می باشد. مثل "قلادوش" "قلا = قلعه" و قلهک و کوچه باغ معروف "قلعه باغ" در کنار قلعه استوار یک غار طبیعی به صورت تالار وجود دارد. ظاهراً از آن برای برج دیده بانی استفاده می شد. چون مشرف به تنگه میگون است و تنگه میگون در گذشته یکی از راههای طبرستان مازندران به ری بوده است. این غار طبیعی که دارای سه طبقه می باشد و دالانهای آن به هم ارتباط دارند و هر کدام دارای دریچه های دیده بانی می باشند. شواهد نشان می دهد که این دریچه ها ساخته ی دست انسان است. قدمت قلعه استوار به زمان مازیار و فرقه اسماعیلیه باز می گردد.

قلعه کیقباد

"در ضلع جنوبی تنگه ای که راه میگون به شمشک از آن عبور مینماید و در جبهه شرقی تنگه ای که همان هملون نامیده میشود و بر بالای صخره های سنگی که مشرف به تنگه هملون و تنگه اصلی ارتباطی شمشک به میگون میباشد و در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و 58 دقیقه و 54.9 ثانیه عرض جغرافیایی و 51 درجه و 28 دقیقه و 48.7 ثانیه طول جغرافیایی و در ارتفاع 2560 متر از سطح دریا آثار و بقایای قلعه ای به چشم میخورد که به قلعه کیقباد شهرت دارد .
قلعه شامل دو قسمت است : قسمت اول سطح قلعه است که در آن آثاری از معماری سنگ و گل دیده میشود. این قسمت از قله بر اثر حفاریهای فراوان بطور کامل مضطرب و دگرگون شده و آثاری از هویت اولیه آن قابل رویت نیست .
قسمت دوم آن فضاهای غار مانند سه طبقه ای است که در زیر فضای اولیه وجود دارد. این غارها دارای ابعاد مختلف بوده و رو به سمت شرق دارد. این سه غار دارای پنجه هایی با اشکال نامنظم و ابعاد مختلف میباشند که ضمن تامین روشنایی آنها امکان اولیه آن نا مشخص است. قلعه کیقباد بعلت نوع مصالح بکار رفته در احداث آن بکلی تخریب شده و حفاریهای غیر مجاز در آن نیز موجب مخدوش شدن چهره اولیه اش دارد. با این وضع به نظر میرسد دارای ارزش فرهنگی بوده و ضبط آن میتواند زمینه را برای مطالعات بیشتر و کاوش علمی در آن فراهم نماید .
این قلعه علاوه بر اینکه در مواقع هجوم نا امنی و آشوب به عنوان پناهگاه مورد استفاده اهالی روستاهای اطراف قرار میگرفت، میتوانست در نظارت و بازرسی تردد یکی از راههای رودبار قصران به ناحیه مازندران نقش مهمی ایفا نماید. کنترل تنگه هملون میتوانست امنیت بخش شمالی آن یعنی ناحیه شمشک، دربندسر و سایر ییلاقات منطقه را تامین نماید.
با توجه به نمونه سفالها ی یافته شده از داخل و اطراف قلعه کیقباد قدمت آنرا میتوان حداقل قرون 5و4 هجری تعیین کرد و قطعاً تا زمان حکومت قاجار مورد استفاده بوده است.

خانه تاریخی آقای هومن

 در ضلع غربی شهر میگون و در بالا تپه مشرف بر شهر که اهالی آنجا را تالارسر مینامند و در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و 57 دقیه و 17.8 ثانیه عرض جغرافیایی و 51 درجه و 29 دقیقه و 2.4 ثانیه طول جغرافیایی و در ارتفاع 2281 متر از سطح دریا و در منطقه ای نزدیک به محلی که خانه تاریخی کیهان در آنجا واقع بود و اکنون ویرانه های اندکی از آن باقیست خانه تاریخی وجود دارد که صاحب اولیه آن دکتر احمد هومن بوده و اکنون مالک آن فردی بنام یحیی مافی میباشد. خانه تاریخی هومن در دو طبقه احداث شده و هر طبقه آن شامل دو اطاق در سمت غرب و اطاق تو در تو یکسره ای در شرق بوده که از پشت درب شمالی راه پله ای چوبی، ارتباط دو طبقه را با یکدیگر برقرار کرده است.
خانه تاریخی هومن شهر میگون تنها خانه متعلق به اوایل دوره پهلوی دوم میباشد که در آن شهر تا کنون برجای مانده و تخریب نشده است صاحب فعلی حدود 10سال قبل این خانه را به تملک خود در آورده و نسبت به مرمت آن اقدام نموده است .
هیئت در زمان بازدید از این خانه تلاش فراوان نمود تا صاحب خانه را متقاعد کرده و نقشه بنا را جهت ثبت آن در فهرست آثار ملی تهیه نماید، اما موفق به انجام این کار نشد. صاحبخانه برای انجام این کار مدتی زمان خواست تا روی موضوع فکر کند. به نظر میرسد علی رغم عمر کم خانه و نداشتن ویژگی معماری یا هنری خاص ضرورت دارد که جهت حفظ پیشینه معماری منطقه به خصوص معماری دوره انتقال در دراز مدت نسبت به جلب موافقت صاحبخانه اقدام نموده و در نهایت مقدمات ثبت بنا را در فهرست آثار ملی فراهم نمائیم.
نکته قابل توجه و ذکر در خصوص این خانه اینست که معمار سازنده آن برای مقابله با سرمای سخت منطقه و قابل استفاده نمودن در زمستان دیوارهای خارجی بنا را دولایه احداث کرده و فضای داخلی دو لایه دیوار را خالی در نظر گرفته و آنرا اجرا کرده است.
این اثر ارزشمند در مهرماه 1382 تحت شماره 10400 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است." (منبع: وبسایت کهساران http://www.kohsaran.com/)

قصر کیهان

این بنا در تالارسر میگون نرسیده به هفت چشمه قرار دارد. در ابتدای پهلوی اول آقای کیهان این بنا ی ویلایی را برای استفاده ییلاقی خودش ساخت. قصر کیهان تشکیل می شود از یک خانه ای که بصورت کامل تخریب شده و باغهای فراوانی که در دور تا دور آن قرار دارد. شاید این اولین خانه ای بود که مجهز به سیستم برق شخصی به صورت موتورخانه و حمام و نانوایی و آشپز مخصوص بود. در اواخر دوره پهلوی کم کم این بنا تخریب و گردشگران از فضای آن استفاده می کردند. امروزه این بنا در اختیار بیمه قرار دارد. مرحوم سیف الله و فرزندش عزیز الله سلیمان میگونی از این ملک نگهداری می کردند.

هفت چشمه

هفت چشمه یکی از چشمه های زیبا و پرآبی هست که در تالارسر میگون قرار دارد. در سنوات اخیر اقدام به لایروبی نموده و درب فلزی هم برای آن در نظر گرفتند. اگر چه اسمش هفت چشمه است، اما تعداد کمتری چشمه وجود دارد که از دل کوه بیرون می آید و در یک حوضچه ای به هم وصل می شود. بعد از خروجی، آب به دو قسمت مساوی تقسیم می شود که یکی از آنها به سمت باغات تالارسر جنوبی و دیگری به سمت استخری که در فاصله بیست متری آن قرار دارد هدایت و در آن ذخیره می شود. از این آب برای استفاده باغهایی که در قسمت شمال شرقی این رود قرار دارد استفاده می شود. از گذشته این چشمه مورد استقبال گردشگران ییلاقی و محلی محسوب می شد. ایام تعطیلات مردم برای گردش و تفریح از این محل استفاده می کنند. آب گوارایی دارد.

قلعه باغ

قلعه باغ یکی از کوچه باغات میگون در بالامحل می باشد که چشم انداز زیبایی دارد. این محل هم از قدیم برای گشت روزانه بسیار مناسب بوده و هست.

هفت چنار

این محل هم در بالامحل میگون درست روبروی قلعه باغ قرار دارد. به خاطر داشتن درختان چنار به این نام

مشهور است. این مکان تفرجگاهی برای گردشگران بوده و هست.

آبشار

در میگون دو آبشار وجود داشت که یکی از آنها در انتهای قلعه باغ در محدوده پسوند و دیگری نرسیده به میگون، کنار جاده میگون – فشم قرار دارد.

در گذشته از آبشار اولی برای شنا استفاده می شد. بچه های محل با سنگ و خار و خاشاک سدی ایجاد نموده که آب به عمق 2 متر ارتفاع می گرفت و در روزهای گرم تابستان از این فضا برای شنا استفاده می کردند. آبشار ارتفاع زیادی نداشت، اما به آبشار معروف گردید. آبشار نرسیده به میگون زیباست و می توان از این فضا استفاده و عکسهای زیبا گرفت. استخرهای سنتی که برای ذخیره آب باغات احداث می شد، بهترین محل برای شنا بود. اگرچه بهداشتی نبود، اما لذت بخش بود. هنگام ظهر که هوا گرم می شد، گوسفندان را هم به آب می انداختند تا خنک شوند و به راحتی بچرند.

هتل میگون

در نوک تپه داخلی میگون معروف به گرز طول مجتمع جهانگردی وجود دارد که هتلی هم در آن وجود دارد. این تپه چشم انداز بسیار زیبا و دیدنی دارد.

قلادوش

قلادوش یکی از کوههای غربی میگون است که چشمه ای در دامنه این کوه قرار دارد. در گذشته چوپانان هنگام ظهر گوسفندان خود را در کنار این چشمه می بردند و ساعتی را برای ناهار و رفع تشنگی و استراحت در این محل اتراق می کردند. این محل بیشتر مجذوب کوهنوردان و در بهار هم در دامنه هایش مملو از قارچ، ریواس و سبزیهای کوهی است که علاقمندان از آن استفاده می کنند.

کوه آبک

کوه آبک در شمال شرقی میگون قرار دارد. در ارتفاعات آن چشمه و غار کوچکی وجود دارد که در تابستان مملو از یخ است. در گذشته برای تهیه بستنی و نیازهای دیگر از یخ این کوه استفاده می کردند. چوپانان هم هنگام ظهر گوسفندان را جهت رفع تشنگی به کنار همین چشمه می بردند و خودشان هم ساعتی را به استراحت و صرف ناهار می پرداختند. در گذشته محلی برای شکار (کل، بز، قوچ و...) هم بود و شکارچیان هم در این کوه رفت و آمد داشتند.

دیوار یخی هملون

در دیواره های صخره ای دره هملون زمستانها یخبندان می شود و دیواره های یخی با قطرهای ضخیم و ارتفاع زیاد شکل می گیرد. در این دیواره یخی در سنوات قبل از طرف گروه کوهنوردی میگون اقدام به یخنوردی و آموزش این رشته ورزشی نمودند که مورد استفاده علاقمندان هم قرار گرفته است.